Louis Aragon
Louis Aragon (ur. 3 października 1897 w Paryżu; zm. 24 grudnia 1982 tamże) – francuski powieściopisarz, poeta i dziennikarz, jeden z założycieli paryskiego dadaizmu i surrealizmu. Po zerwaniu z surrealizmem w 1932 r. w pełni związał się z Francuską Partią Komunistyczną, do której wstąpił w 1927 r., oraz z literacką doktryną realizmu socjalistycznego. Z Elsą Triolet tworzył jedną z najbardziej emblematycznych par w literaturze francuskiej XX wieku. Kilka zbiorów Aragona jest jej dedykowanych, a jego dzieła często nawiązują do dzieł jego partnerki.
 |
| Louis Aragon. Źródło: Wikimedia Commons |
Biografia
Pochodzenie
Louis Aragon był nieślubnym synem polityka, ex-prefekta Paryża i deputowanego Louis'a Andrieux, pochodzącego z zamożnej rodziny protestanckiej i Marguerite Toucas-Massillon, młodej dziewczyny z średniozamożnej rodziny katolickiej. Przy chrzcie otrzymał imiona Louis Marie Alfred Antoine. Dokładne miejsce urodzenia Louis'a Aragona nie jest znane z całą pewnością: najprawdopodobniejszym wydaje się Paryż (jego matka rodziła przy Place des Invalides, jak opowiada Aragon w „Je n'ai jamais appris a écrire, czyli Incipit”), ale być może w Neuilly-sur-Seine, na które powołują się niektóre źródła, lub w Tulonie (gdzie ciężarna matka wycofała się, by „ukryć to nieszczęście”[1]). W rejestrze chrztów z 3 listopada 1897 r. wpisano, że urodził się w Madrycie jako syn Jeana Aragona i jego żony Blanche Moulin. W celu uniknięcia skandalu towarzyskiego oddano go po urodzeniu na dziewięć miesięcy pod opiekę niani w Bretanii. Aby ocalić honor rodziny matki, pochodzącej z Massillonów, której przodek był katolickim biskupem, dziecko przedstawiono jako adoptowanego syna babki matki, Claire Toucas. W wykonaniu wyroku Sądu Cywilnego pierwszej instancji departamentu Sekwany z dnia 13.02.1914 r. urząd miejski 16 okręgu Paryża sporządził akt urodzenia, w którym stwierdzono, że 03.10.1897 r. „w Paryżu, w 16 okręgu, urodziło się dziecko płci męskiej o imieniu i nazwisku Aragon, Louis, syn bezimiennego ojca i matki”[2].
Dzieciństwo i młodość
Nieuznanie przez ojca, starszego od matki o trzydzieści trzy lata, odbiło się tajemniczym piętnem na późniejszej twórczości Aragona. W zbiorze trzech wierszy zatytułowanym „Domaine Privé” przywołał to, co było dramatem jego życia, tajemnicę dzieloną z matką.
Już w wieku pięciu lat dyktował pierwsze dwie „sztuki teatralne”, a w wieku sześciu lat napisał pierwszy zachowany tekst „Quelle âme divine!”. W latach 1902–1912 w domu rodzinnym Aragona przebywała od czasu do czasu Gruzinka, Elżbieta Nikoladze (ur. ok. 1889), która dała Louisowi do czytania książki Gorkiego, Tołstoja („Opowiadania sewastopolskie”, „Anna Karenina”), Romain Rollanda („Jan Krzysztof”) i Dostojewskiego. Wywarła silny wpływ na jego edukację duchową. Życie zakończyła w 1919 r. popełniając samobójstwo na Kaukazie. Louis Aragon przedstawił ją jako Catherine Simonidzé w „Dzwonach Bazylei” (fr. Les Cloches de Bâle). W 1969 r. w rozmowie z dziennikarką Dominique Arban Aragon potwierdził rolę jaką w jego życiu odegrała Elżbieta Nikoladze[3].
W 1906 r. rozpoczął naukę w szkole prywatnej Mademoiselle Boucher w Neuilly-sur-Seine, gdzie jego rodzina zamieszkała w 1904 roku. W październiku 1908 r. został uczniem École Saint-Pierre w Neuilly-sur-Seine. W tym samym roku zaczął interesować się poezją. Latem 1909 r. otrzymał pierwszą nagrodę za francuską narrację antologii pism Maurice'a Barrèsa, co było decydującym czynnikiem w jego formacji intelektualnej. Aragon poznał autora „Culte du moi” i „Wyrwani z gruntu ojczystego” (fr. Les Déracinés) w roku jego śmierci, o czym opowiedział w artykule zamieszczonym w „L'Information d'Extrême-Orient”. Aragon przez całe życie starał się ocalić Barrèsa od zapomnienia, przypominając o jego zaletach jako prozaika. W swoim długim i zaskakującym artykule z 1948 roku, zatytułowanym „Gdybym miał wybierać, powiedziałbym, że jestem Barrésianinem” (S’il faut choisir, je me dirais barrésien ), Aragon uczynił Barrèsa pisarzem zaangażowanym, a „Wyrwani z gruntu ojczystego” stali się dla niego pierwszym przykładem nowoczesnej powieści politycznej. Od 1918 do 1974 roku Aragon nigdy nie przestał nawiązywać do Barrèsa.
Od 1912 r. Louis Aragon uczęszczał do Lycée Carnot w Paryżu, gdzie 3 października 1912 r. otrzymał drugą nagrodę z języka francuskiego. 28 lipca 1914 r. zdał pierwszą część matury, a w lipcu 1915 r. drugą z zakresu filozofii na temat „Czy istnieje postęp moralny?” (fr. Y a-t-il un progrès moral?). Na życzenie matki rozpoczął w 1916 r. studia medyczne w Paryżu. W 1916 r. w księgarni Adrienne Monnier poznał André Bretona, z którym się zaprzyjaźnił.
Czas I wojny światowej
W czasie trwającej wojny powołano Aragona we wrześniu 1917 r. do służby wojskowej i oddelegowano na kurs dla pomocniczych lekarzy w szpitalu wojskowym Val-de-Grâce w Paryżu. Tam spotkał Bretona, który zapoznał go z „Pieśniami Maldorora” (fr. Les Chants de Maldoror) autorstwa Comte de Lautréamonta (właściwie Isidore Lucien Ducasse). W marcu 1918 r. ukazały się dwa pierwsze wiersze Aragona: „Charlot sentimental” (w czasopiśmie „Le Film”) i „Soifs de l'Ouest” (w czasopiśmie „Nord-Sud”). Ten ostatni dołączył do tomiku poezji „Feu de joie” („Ogień radości”, 1919). 4 kwietnia 1918 r. otrzymał nominację na lekarza pomocniczego. Miesiąc później matka wyznała mu, na prośbę Louis'a Andrieux, że jest jego nieślubnym synem (chociaż Aragon wymienia tu rok 1917).
Od 26 czerwca 1918 r. przebywał na froncie. 6 sierpnia został ranny w okolicach Couvrelles (Aisne) i pomyłkowo uznano go za zmarłego. 15 sierpnia otrzymał „Citation à l'Ordre de l'Infanterie Divisionnaire” za pracę przy ratowaniu rannych „w trudnych i niebezpiecznych warunkach”. Końcem sierpnia natknął się w okolicach Nouvron-Vingré (Aisne) na martwego żołnierza niemieckiego, który czytał poezje niemieckie, gdy go trafiła śmiertelna kula. To przeżycie wywołało w Aragonie silne emocje, do których wracał jeszcze kilkakrotnie w ciągu swojego życia.
We wrześniu 1918 opublikował opowiadanie „La demoiselle aux principes” napisane jeszcze w Val-de-Grâce, a na drodze Chemin des Dames, gdzie toczyły się walki, rozpoczął pisać pierwszą powieść „Alcide ou De l'Esthétique du saugrenu”. W momencie zawieszenia broni 11 listopada 1918 r. przebywał w pobliżu Charmes (Wogezy), ojczyźnie Maurice'a Barrèsa. Louis Aragon został odznaczony Krzyżem Wojennym 1914–1918 (fr. Croix de Guerre 1914–1918). Od listopada 1918 do stycznia 1919 r. stacjonował w Alzacji, gdzie był świadkiem wielkiego wezbrania Renu, co zrobiło na nim duże wrażenie.
W lutym 1919 r. odkomenderowano go do francuskiej grupy okupacyjnej Saarę. W okręgu górniczym Völklingen przeżył strajk niemieckich górników, którego echo znalazło odzwierciedlenie w powieści „Wielki Tydzień” (fr. „La Semaine Sainte”). W Saarbrücken zaczął pisać „Przygody Telemacha” (fr. „Les Aventures de Télémaque”).
Z Bretonem i Philippem Soupaultem założył czasopismo „Littérature”, którego pierwszy numer ukazał się 1 marca 1919 roku. Końcem marca Louis Aragon i Breton opracowali dla siebie wspólny projekt działania. Według późniejszych relacji Aragona, uknuli oni „spisek” („complot”) mający na celu zlikwidowanie literatury w jej tradycyjnej formie i narzucenie nowej koncepcji pisma. W marcu dołączyli do nich Paul i Gala Éluard. W „Littérature” Aragon opublikował także swoje teksty z dzieciństwa. W kwietniu i maju 1919 r. napisał pierwszą wersję opowiadania „Madame à sa tour monte”. Pod nieobecność Aragona, który nadal przebywał w wojsku, André Breton i Philippe Soupault zaczęli w maju redagować „Pola magnetyczne” (fr. „Les Champs magnétiques”), pierwszą książkę surrealistyczną, bo napisaną metodą „pisma automatycznego” („écriture automatique”). Po powrocie Aragona w lipcu 1919 r. do Paryża Breton i Soupault pokazali mu swoje teksty napisane metodą „pisma automatycznego”. 29 września 1919 r. Louis Aragon został zdemobilizowany i od listopada kontynuował studia medyczne.
Okres dadaistyczny
10 grudnia 1919 r. ukazał się pierwszy zbiór poezji Aragona, „Ogień radości” (fr. „Feu de joie”). Przybycie 17 stycznia 1920 r. Tristana Tzary do Paryżu skomentował na łamach „Littérature” w artykule „Tristan Tzara arrive à Paris” (Tristan Tzara przyjeżdża do Paryża). 5 lutego 1920 r. odbyła się w Salonie Niezależnych (fr. Salon des indépendants) pierwsza impreza dadaistyczna. Prezentację dadaistów 7 lutego 1920 r. w „Club du Faubourg” Aragon zrelacjonował w „Manifestation du Faubourg”. 27 marca miał miejsce wieczór Dada w Théâtre de l'OEuvre, podczas którego wystawiono trzyaktową sztukę „S'il vous plaît” napisaną przez André Bretona i Philippe'a Soupaulta. W sierpniu 1920 r. Aragon przebywał w Bretanii, po czym końcem miesiąca wrócił do Paryża.
Na prośbę amerykańskiego poety i krytyka literackiego Ezra Poundy, przebywającego wówczas w Anglii, posłał mu dwie recenzje powieści „La Femme assise” (Apollinaire) i „Pól magicznych” (Breton, Soupault) do publikacji w amerykańskim czasopiśmie „The Dial”. Z okazji wystawy prac malarza Francisa Picabia napisał 16 grudnia artykuł „Vernissage Picabia chez Povolozky” (Wernisaż Picabia u Povolozky'ego).
W grudniu 1920 r. Louis Aragon i André Breton chcieli wstąpić do nowo utworzonej w Tours Francuskiej Partii Komunistycznej, jednak postawa urzędnika odpowiedzialnego za rekrutację zniechęciła ich do uczestnictwa w tej organizacji.
17 lutego 1921 r. opublikował pierwszą powieść „Anicet ou le panorama, roman”. W kwietniu 1921 r. miało miejsce otwarcie „Grande Saison Dada”, przygotowania do którego Aragon opisuje w „La Grande Saison Dada 1921”. Razem z Bretonem i jego przyjaciółką Simone Kahn przygotował w maju wernisaż pierwszej ekspozycji Maxa Ernsta w Paryżu. Również w maju dadaiści i surrealiści zorganizowali w sali stowarzyszenia Société savante „proces” przeciwko Maurice'owi Barrèsowi, oskarżonemu o zamach na bezpieczeństwo umysłu, w którym Aragon przyjął rolę „obrońcy”.
Po niezdanym „drugim egzaminie doktorskim” Louis Aragon przerwał studia medyczne w styczniu 1922 roku. Razem z Bretonem został w lutym zatrudniony przez kolekcjonera i mecenasa Jacques'a Douceta do przekształcenia jego biblioteki i kolekcji. W kwietniu uczestniczył w „Congrès international pour la Détermination des directives et la Défense de l'Esprit moderne” („Międzynarodowy Kongres Wyznaczania Dyrektyw i Obrony Współczesnego Ducha”) zorganizowanym przez Georges'a Aurica, André Bretona, Roberta Delaunaya, Fernanda Legera, Amédée Ozenfanta, Jeana Paulhana, Rogera Vitraca. W maju lub jesienią 1922 r. spotkał ponownie Elizabeth Eyre de Lanux, w której się zakochał w 1919 roku. Po sierpniowych wakacjach w Tyrolu Louis Aragon wyjechał we wrześniu do Berlina, skąd wrócił do Paryża 8 października. 28 listopada 1922 r, ukazały się Aragona „Przygody Telemacha”. W grudniu poznał Denise Lévy z domu Kahn, kuzynkę żony Bretona, ale ta zdecydowała się poślubić innego jego przyjaciela, Pierre'a Naville'a.
8 marca 1923 r. Louis Aragon został redaktorem naczelnym wydawanego przez dyrektora teatru, Jacques'a Hébertota, tygodnika „Paris-Journal”, który miał konkurować z czasopismami „Comoedia” i „Les Nouvelles Littéraires”. W kwietniu odwiedził Maurice'a Barrèsa. Jednak już 21 kwietnia zrezygnował z kierowania „Paris-Journal” i przeprowadził się do Giverny koło Vernon (departament Eure), gdzie nawiązał krótki romans z Amerykanką Clotilde Vail, szwagierką Peggy Guggenheim. Po powrocie do Paryża był świadkiem 6 lipca 1923 r. burzliwej inscenizacji sztuki dadaistycznej Tristana Tzary „Le Coeur à Barbe”. Podczas tego wieczoru doszło do separacji między dwiema frakcjami w ramach dadaizmu, odeszli Picabia i Breton, aby stworzyć surrealizm. Przed zakończeniem przedstawienia obie grupy pobiły się. Aragon zrelacjonował to wydarzenie w artykule „Soirée du Coeur à barbe”.
Okres surrealistyczny
W lecie 1923 r. Aragon przebywał w Villerville (departament Calvados), u wujka Edmonda Toucas-Massillona w Commercy (departament Meuse), w Strasburgu u Denise Lévy, a 15 październiku wrócił w towarzystwie Maxime'a Alexandre'a do Paryża.
W marcu 1924 r. Louis Aragon opublikował pierwszy tom zbioru „Le Libertinage”. W towarzystwie Bretona, Maxa Morise'a i Rogera Vitraca wędrował w kwietniu i maju przez Sologne. Aragon stał się niestrudzoną nocną sową, bywalcem kawiarni, barów i domów publicznych. Swoje doświadczenia opracował w publikowanych od czerwca w „La Revue européenne” kolejnych częściach „Wieśniaka paryskiego”, który w formie książki ukazał się w 1926 roku. W sierpniu przebywał Guéthary u Pierre'a Drieu La Rochelle'a, a we wrześniu w Commercy. Jesienią ukazał się w czasopiśmie „Commerce” poemat „Une Vague de rêves”, będący manifestem surrealistycznym Aragona. Narodowy pogrzeb zmarłego 12 października 1924 r. Anatole'a France'a skłonił André Bretona i Louisa Aragona do napisania skandalicznego tekstu „Un cadavre”, w którym nawoływano do wrzucenia do Sekwany całej dawnej literatury. Efekt broszury był dwojaki; z jednej strony zwrócił uwagę na ruch surrealizmu i jego cele; ale z drugiej jej brak szacunku zraził niektórych sympatyków ruchu, takich jak kolekcjoner sztuki Jacques Doucet, który do tej pory był głównym sponsorem grupy, i końcem grudnia rozstał się z Aragonem i Bretonem. Aby spotykać się i prowadzić dyskusje, otwarto 11 października w Paryżu „Bureau de recherches surréalistes” („Biuro Badań Surrealistycznych”), które działało do kwietnia 1925 roku. 15 października 1924 r. ukazał się „Manifest surrealizmu” (fr. Manifeste du surréalisme) Bretona, w którym przedstawił początkowe założenia surrealizmu (funkcją i znaczeniem wyobraźni oraz snu). W listopadzie ukazał się pierwszy numer czasopisma „La Révolution surréaliste”.
Podczas „Spotkanie w barze Certa w dniu 27 stycznia 1925 r.” (fr. „Réunion du 27 janvier 1925 au bar Certà”) przyjął wraz z innymi obecnymi surrealistami „Deklarację z 27 stycznia 1925 r.” (fr. „Déclaration du 27 janvier 1925”), która definiowała program i cele surrealistów. Napisano w niej m.in.:
- Nie mamy nic wspólnego z literaturą,
Jesteśmy jednak w stanie, jeśli zajdzie taka potrzeba, korzystać z niej jak wszyscy inni. - SURREALIZM nie jest nowym czy łatwiejszym środkiem wyrazu, ani nawet metafizyką poezji;
Jest to sposób na całkowite wyzwolenie umysłu. - Jesteśmy zdecydowani zrobić rewolucję.
- Słowo SURREALIZM połączyliśmy ze słowem REWOLUCJA tylko po to, by pokazać bezinteresowny, oderwany, a nawet całkowicie desperacki charakter tej rewolucji.
- Nie rościmy sobie prawa do zmieniania czegokolwiek w moralności ludzi, ale chcemy pokazać im kruchość ich myśli i to, na jak chwiejnych fundamentach, na jakich piwnicach zbudowali swoje drżące domy. [...]
- Jesteśmy specjalistami od buntu.</ br> Nie ma takich środków działania, których nie bylibyśmy w stanie użyć w razie potrzeby. [...]
- [...] SURREALIZM nie jest formą poetycką.
Jest to wołanie ducha, który powraca do siebie i jest zdecydowany rozpaczliwie skruszyć swoje okowy,
i w razie potrzeby młotami materialnymi. [...]"
W marcu 1925 r. rozpoczął się związek Aragona z Elizabeth Eyre de Lanux. W trakcie bankietu na cześć poety symbolisty Saint-Pola-Roux w restauracji „La Closerie des Lilas” zobaczyła Aragona pierwszy raz Elsa Triolet. Rozdano tam „List otwarty do Paula Claudela, ambasadora Francji w Japonii”. Surrealiści - z Aragonem na czele - przekształcili bankiet w antyburżuazyjny i antymilitarystyczny happening. W styczniu 1926 r. spotkał Nancy Cunard, z którą przez trzy lata podróżował po Europie (Francja, Alpy, Włochy, Hiszpania). Gdy podczas pobytu w Wenecji Nancy Cunard opuściła go we wrześniu 1928 r., usiłował popełnić samobójstwo, zażywając środki nasenne. Po powrocie do Paryża poznał rosyjskiego pisarza Władimira Majakowskiego, któremu towarzyszyła jego kochanka Lilja Brik, żona pisarza Osipa Brika. Na jednym ze spotkań Aragon poznał także Elsę Triolet, siostrę Lilji Brik, która od kilku lat mieszkała w Paryżu.
W tym czasie ścisła wspólnota grupy surrealistów, która uformowała się w Paryżu wokół niego, Bretona, Soupaulta i Paula Éluarda, stawała się już coraz bardziej wątpliwa. Przyjaciele wytykali Aragonowi romans z Nancy Cunard, a Breton coraz częściej przejmował rolę przywódcy, na czym ucierpiała ich przyjaźń. Opuścił wspólne mieszkanie z Bretonem, w 1929 roku zamieszkał z Triolet, a w następnych latach coraz rzadziej spotykał się z surrealistami, częściowo dlatego, że Breton i Triolet mieli trudne relacje. W wierszu „Czerwony front” (fr. „Front rouge”) z 1932 r. Aragon zaatakował surrealistów, co doprowadziło do ostatecznego zerwania z Bretonem. O zaistniałej sytuacji świetnie świadczy korespondencja z tego okresu Gali i Paula Éluardów[4]. Aragon i Breton nigdy więcej się nie widzieli. W 1934 r. Louis Aragon rozpoczął cykl powieści socjalistycznych, których pierwszy tom zadedykował Triolet. Od 1926 r. był już członkiem Francuskiej Partii Komunistycznej.
Druga wojna światowa
W lutym 1939 r. Aragon pomagał hiszpańskim uchodźcom w pobliżu granicy hiszpańskiej. W tym samym miesiącu razem z niemieckimi emigrantami i francuskimi intelektualistami brał udział w imprezie na rzecz „wiecznych Niemiec” (fr. „l'Allemagne éternelle”), gdzie wygłosił mowę w obronie „innych Niemiec”. 28 lutego 1939 r. poślubił Elsę Triolet z domu Kagan. Małżonkowie przebywali od 24 maja do 12 lipca tegoż roku w Stanach Zjednoczonych Ameryki, gdzie przyjął ich prezydent Roosevelt. Wzięli tam udział, w zorganizowanym w Carnegie Hall, kongresie „League of American Writers” (02.-04.06.1939), gdzie Aragon spotkał 2 czerwca Thomasa Manna.
Na wiadomość o zawartym pakcie niemiecko-sowieckim o nieagresji opublikował 23 sierpnia w czasopiśmie „Ce soir” artykuł „Vive la paix!” („Niech żyje pokój!”). Gazeta została skonfiskowana, a następnie zakazana. 26 sierpnia zaatakowali go ludzie w mundurach oficerskich i schronił się z Elzą w ambasadzie chilijskiej, gdzie dokończył powieść „Pasażerowie z dyliżansu” (fr. „Les Voyageurs de l'Impériale”).
3 września 1939 r. ponownie został zmobilizowany jako lekarz pomocniczy. Stacjonował w Crouy-sur-Ourcq (departament Seine-et-Marne), około 25 kilometrów na południe od Villers-Cotterêts. Podczas krótkiego urlopu w Paryżu spotkał 26 września Rogera Stéphane'a, który w notatce z następnego dnia w swoim dzienniku zanotował: „Krótki wczorajszy dialog z Aragonem, który spędza w Paryżu dwudziestoczterogodzinne wakacje. Akcja Rosji [= zajęcie wschodniej Polski] nie wyprowadza go z równowagi, ponieważ każde zwycięstwo ZSRR uważa za zwycięstwo ludzkości. Nie da się zaprzeczyć, że ZSRR osiągnął w ostatnich czasach znaczące sukcesy”. 6 października policja dokonała przeszukania paryskiego mieszkania Aragona ((18, rue de la Sourdière) i skonfiskowała różne dokumenty.
06 lutego 1940 r. odkomenderowano Aragona do dywizyjnej grupy medycznej w dywizji zmotoryzowanej. 25 lutego, dziesięć dni później niż planowano, Aragon wyjechał do obozu wojskowego w Sissonne (17 km na wschód od Laon), gdzie został szefem sekcji noszowych Dywizyjnej Grupy Medycznej (fr. Groupe Sanitaire Divisionnaire) należącej do 3 Lekkiej Dywizji Zmechanizowanej (fr. 3e Division Légère Mécanique) utworzonej dopiero wiosną 1940 roku i dowodzonej przez generała Prioux. Louis Aragon wynalazł klucz do otwierania od zewnątrz czołgów, co przyniosło mu list gratulacyjny od Ministerstwa Wojny, które przyjęło ten przyrząd (gratulacje od ministra 09.05.1940). W kwietniu Aragon został oddelegowany do Condé-sur-l'Escaut na granicy z Belgią (13 km na północny-wschód od Valenciennes). 29 maja jego oddział został otoczony pod Dunkierką. 1 czerwca 1940 r. Aragona i jego jednostkę zaokrętowano na niszczycielu płynącym do Plymouth, następnego dnia wrócił do Francji wraz z oddziałami marokańskimi. Statek, bezskutecznie próbował dotrzeć w Hawru, Cherbourga, Saint-Malo, a w końcu dotarł do Brestu. 11 czerwca jednostka Aragona znajdowała się w Rugles (na południu departamentu Eure, 10 km na północny zachód od L'Aigle). 14 czerwca, w momencie wkroczenia oddziałów niemieckich do Paryża, znajdował się w Normandii. 20 czerwca Aragon dostał się do niewoli w Angoulême (departament Charente), ale natychmiast udało mu się uciec z sześcioma samochodami i 30 ludźmi.
22 czerwca Aragon bohatersko uratował rannego podczas ostrzału nieprzyjacielskiego, za co otrzymał wyróżnienie „Médaille militaire” (02.09.1940) i „Croix de guerre avec palme” (02.09.1940). Oficjalny tekst przyznania tych odznaczeń (z dnia 02.09.1940 r.) brzmiał: „Aragon, Louis, lekarz z G.S.D. 3 Dywizji Légère Mécanique, lekarz pomocniczy o absolutnej odwadze i poświęceniu. W trakcie kampanii dał przykład najdoskonalszej gotowości do poświęceń. Zawsze zgłaszający się na ochotnika do niebezpiecznych misji, 22 czerwca 1940 r., pod ostrzałem nieprzyjaciela, wydobył rannych, którzy nie należeli do dywizji, i dzięki szybkiej interwencji umożliwił uratowanie kilku z nich”.
Po 28 czerwca Louis Aragon i Elsa Triolet mieszkali w Javerlhac (10 km na północny zachód od Nontron, okręg Dordogne). 31 lipca 1940 r. został zdemobilizowany w Nontron, po czym małżonkowie zamieszkali w wolnej jeszcze strefie na południu Francji, w Carcassonne, a 31 grudnia w Nicei, gdzie w zimie 1940-41 zaczął pisać powieść „Aurelian” (fr. „Aurélien”). Louis i Elza przyłączyli się do francuskiego ruchu oporu.
Po 26 czerwca 1941 r. chcieli udać się do Paryża, ale przy nielegalnej próbie przekroczenia linii demarkacyjnej zostali aresztowani przez Niemców i osadzeni w koszarach w Tours. Po zwolnieniu 14 lipca dotarli do Paryża, gdzie przyczynili się do centralizacji i lepszej organizacji utworzonego przez Paulhana i Jacques'a Decour, organu literackiego ruchu oporu, Komitetu Narodowego Pisarzy (fr. Comité national des écrivains), odłamu Frontu Narodowego Pisarzy (fr. Front national des écrivains), utworzonego za namową Francuskiej Partii Komunistycznej. Para mieszkała w Boulogne-sur-Seine w warsztacie rzeźbiarza Jacques'a Lipchitza, który wyemigrował do USA. Równolegle z działalnością wydawniczą w „Les Lettres françaises” Louis Aragon pracował nad rozbudową Komitetu Narodowego Pisarzy w strefie południowej.
Latem 1942 roku aresztowano i rozstrzelano cały personel „Les Lettres francaises”, organu ruchu oporu, którego współzałożycielem był Aragon. Louis Aragon i Elsa mieszkali w Prowansji przez kilka ostatnich lat do końca wojny, mając sfałszowane dokumenty.
Okres powojenny
Po wyzwoleniu Paryża w 1944 r. Louis Aragon z żoną wrócili tam. Rozpoczął pracę nad epicką powieścią „Komuniści”, która miała przywołać heroizm bojowników w okresie przedwojennym i ruchu oporu, broniąc i usprawiedliwiając ich postawę w okresie paktu o nieagresji między Niemcami a Związkiem Radzieckim. Ostatecznie napisał tylko o okresie do bitwy o Francję w 1940 roku. W latach 1953-1970 małżeństwo Louis Aragon i Elsa Triolet mieszkało w posiadłości Le Moulin de Villeneuve.
Od Aragona pochodzi słynne powiedzenie „Kobieta jest przyszłością mężczyzny” (fr. La femme est l'avenir de l'homme).
Nie przestał interesować się kulturą rosyjską, a kiedy w 1958 roku przeczytał w rosyjskim czasopiśmie literackim opowiadanie „Dzhamilija” autorstwa kirgiskiego pisarza Czingiza Aitmatowa, postanowił przetłumaczyć na język francuski tę „najpiękniejszą na świecie historię miłosną”.
W 1977 r., podobnie jak około sześćdziesięciu innych intelektualistów, podpisał apel o dekryminalizację pedofilii, który ukazał się w gazetach „Libération” i „Le Monde”. Inicjatorem apelu był pisarz i pedofil Gabriel Matzneff. W 1972 r. Aragon został wybrany na zagranicznego członka honorowego Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury (ang. American Academy of Arts and Letters).
Louis Aragon zmarł 24 grudnia 1982 roku w swoim domu w Paryżu przy rue de Varenne, pod opieką przyjaciela Jeana Ristata, wykonawcy testamentu Elsy i Louis'a. Pochowano go w parku Moulin de Villeneuve, w jego posiadłości w Saint-Arnoult-en-Yvelines, obok Elsy.
Pisma
- 1922: Przygody Telemacha (Les Aventures de Télémaque, wyd. pol. 1970)
- 1926: Wieśniak paryski (Le paysan de Paris, wyd. pol. 1971)
- 1934: Dzwony Bazylei (Les cloches de Bâle, wyd. pol. 1947)
- 1936: Piękne dzielnice (Les beaux quartiers, wyd. pol. 1950)
- 1942: Pasażerowie z dyliżansu (Les Voyageurs de l'Impériale, wyd. pol. 1964)
- 1944: Aurelian (Aurélien, wyd. pol. 1964)
- 1945: Niewola i wielkość Francji (Servitude et Grandeur des Français. Scènes des années terribles, wyd. pol. 1946)
- 1946: Człowiek komunista (L'Homme communiste, pol. wyd. 1950)
- 1946: Komuniści t.1 (Les Communistes (Février-Septembre 1939), pol. wyd. 1950)
- 1949: Komuniści t.2 (Les communistes (Septembre-Novembre 1939), pol. wyd. 1950)
- 1958: Wielki Tydzień (La Semaine Sainte, wyd. pol. 1960)
- 1959: Elza: poemat (Elsa, wyd. pol. 1963)
- 1965: Wyrok śmierci (La Mise à mort, wyd. pol. 1969).
Literatura
- Zofia Jaremko-Pytowska: Louis Aragon. Warszawa : "Wiedza Powszechna", 1963.
- Jean Ristat: Album Aragon. Iconographie choisie et commentée par Jean Ristat. Paris: Éditions Gallimard, 1997.
- Jean Ristat: Aragon: "Commencez par me lire!". Paris: Gallimard/Collection Découvertes, 1997.
Linki
- Wolfgang Babilas: Louis Aragon, Universität Münster,online