Johann Gottfried Herder

Genealogia ↑

Ojciec Gottfried (1706–63), dzwonnik, kantor i nauczyciel w szkole dla dziewcząt w Morągu, syn Christopha (1681–1750), mistrza sukienniczego i Anny Druschkau; matka Anna Elisabeth (1717–72), córka mistrza szewskiego Jacoba Peltza w Morągu i Marie Elisabeth Bartsch; - ożenił się w Darmstadt w 1773 roku z Marią Karoliną Flachsland; mieli 7 synów i 1 córkę.

Życiorys ↑

Dzieciństwo i wczesna młodość ↑

Przez rodziców został wychowany w duchu pietystycznym. W Morągu ukończył szkołę łacińską. Duży wpływ na niego wywarł diakon Sebastian Friedrich Trescho, u którego pracował jako factotum („chłopiec do wszystkiego”). Jako odwzajemnienie za pracę mógł nocami korzystać z jego obszernej biblioteki. Z inicjatywy chirurga regimentu rosyjskiego stacjonującego w Morągu J. C. Schwarz-Erla latem 1762 roku Herder opuścił rodzinne miasto i udał się do Królewca (niem. Königsberg), aby zostać chirurgiem.

Studia w Królewcu ↑

W Królewcu wkrótce uznał, że zawód chirurga nie jest dla niego i rozpoczął studia teologiczne na tamtejszym uniwersytecie. Herder znalazł protektora w osobie księgarza Johanna Jakoba Kantera, który był pod wrażeniem jego anonimowo wydanego dzieła Gesang an Cyrus (pol. "Pieśń do Cyrusa"). Kanter pomógł mu uzyskać stanowisko nauczyciela pomocniczego w szkole Collegium Fridericianum, co umożliwiło mu dalszą naukę. W tym czasie zawarł też znajomość z Johannem Georgiem Hamannem, Theodorem Gottliebem Hipplem, Johannem Georgiem Scheffnerem. W latach 1762-1764 jego nauczycielem na uniwersytecie w Królewcu był Immanuel Kant, który prowadził wykłady z astronomii, logiki, metafizyki, filozofii moralności, matematyki i geografii fizycznej. Swojego nauczyciela Immanuela Kanta tak wspominał po latach:

"Z wdzięczną radością przpominam sobie znajomość z młodzieńczych lat i wykład filozofa, który był moim prawdziwym nauczycielem humanizmu (...) Jego filozofia budziła własne myślenie, i nie mogę sobie nic wyborniejszego i skuteczniejszego wyobrazić niż jego wykład?"

Jako krytyk literacki pisał recenzje oraz wiersze dla wydawanej przez Kanta gazety Königsbergische Zeitung. W 1763 roku otrzymał na prośbę Kanta stypendium i wziął udział w konkursie Szwajcarskiego Towarzystwa Patriotycznego pisząc pracę na temat "Jak mogą stać się korzystniejsze i powszechniejsze prawdy filozofii dla dobra ludzi?". W swojej filozofii pracę - podobnie jak Immanuel Kant, później Georg Wilhelm Friedrich Hegel i Johann Gottlieb Fichte - uznaje za warunek egzystencji i obowiązek obyczajowy.

Pobyt w Rydze↑

Jesienią 1764 roku został powołany do szkoły katedralnej (niem. Domschule) w Rydze, gdzie pracował do 1769 roku. W 1764 w Rigaer Blatt ukazało się jego pierwsze obszerne studium Ueber den Fleiß in mehreren gelehrten Sprachen (pol. "O pracowitości w kilku naukowych językach"), które już zawierało typowy dla niego alfabet „ charakteru narodowego” i „geniuszu”.

W czerwcu 1766 został w Rydze członkiem loży wolnomularskiej „Zum Schwert“. Nie tylko Herdera Älteste Urkunde des Menschengeschlechts (pol. "Najstarszy dokument rodzaju ludzkiego")) pokazuje jej oddziaływanie. W swoim bracie z loży, pisarzowi i rektorowi Johannowi Gotthelfowi Lindnerze, znajduje wzór na przyszłą drogę swojego życia. Teraz powstały jego pierwsze wielkie dzieła, które wydał jego przyjaciel Johann Friedrich Hartknoch: Fragmente über die neuere deutsche Literatur (pol. "Fragmenty o nowej niemieckiej literaturze", 1766–1767), Über Thomas Abbts Schriften (pol. "O pismach Thomasa Abbta", 1768) i w 1769 anonimowo Kritische Wälder, oder Betrachtungen die Wissenschaft und Kunst des Schönen betreffend (pol. „Gaje krytyczne, czyli rozważania dotyczące nauki i sztuki piękna").

Zajmował się przy tym zgłębieniem i rozszerzeniem swojej filozofii języka, którą zbudował opierając się na zdaniu Hamanna, według którego „poezja jest językiem rodzimym ludzkiego rodzaju”. Literackie wytwory każdego narodu są uwarunkowane przez szczególny geniusz gatunku ludu i języka. Tutaj też stworzył także pojęcie „ducha czasu” (niem. Zeitgeist).

W tym czasie był w kontakcie listowym z Johannem Wilhelmem Ludwigem Gleimem i Friedrichem Nicolai. Na zaproszenie Nicolai został współpracownikiem Allgemeinen Deutschen Bibliothek (ADB), dla której do 1773 napisał 40 recenzji. Jako literat wkrótce ściągnął na siebie krytykę Friedricha Nicolai, który obrócił się później przeciw całej literaturze „burzy i naporu”, klasyce i nadchodzącemu romantyzmowi.

Herder z pasją krytykował z jednej strony ortodoksyjne nastawienie ówczesnej teologii, a z drugiej strony zachowawczą postawę przeciw jego planom reformy szkoły. Polemizował między innymi przeciw przewadze języka łacińskiego w obszarze niemieckojęzycznym.

Był zwalczany przez Christiana Adolpha Klotza, profesora z Halle i jego zwolenników, co uprzykrzało mu okres pobytu w Rydze. W 1767 roku nie przyjął proponowanej mu pracy w szkole w Petersburgu. Kolejne ataki przeciw niemu skłoniły go wiosną 1769 do rezygnacji z urzędu w Rydze oraz zakończenia pracy proboszcza pomocniczego w zborze Jezusa w Rydze.

Podróż↑

Z pomocą kilku przyjaciół, zwłaszcza swojego wydawcy z Rygi Johanna Friedricha Hartknocha, w 1769 roku wyruszył w podróż, która prowadziła najpierw do Nantes. Po drodze powstał Journal meiner Reise im Jahr 1769 (pol. "Dziennik mojej podróży w 1769 roku" opublikowany dopiero w 1846 roku). Z Nantes wyruszył do Paryża, gdzie poznał encyklopedystów Denisa Diderota i Jean le Rond d’Alemberta.

Ponieważ nie chciał podróżować na koszt przyjaciół, przyjął propozycję podróżowania z dziedzicem księstwa Schleswig-Holstein-Gottorf Peterem Friedrichem Wilhelmem (1754–1823), jako nadworny kapelan. W grudniu 1769 roku podróżował przez Brukselę, Antwerpię, Amsterdam, i Hamburg do Eutin, gdzie przybył początkiem 1770 roku. W Hamburgu poznał Gottholda Ephraima Lessinga, Johanna Joachima Christopha Bode, Johanna Bernharda Basedowa, Johanna Melchiora Goeze i Matthiasa Claudiusa. W czerwcu opuścił Eutin w orszaku księcia. Pierwszymi miejscami pobytu były Hanower i Kassel. W Getyndze zawarł znajomość z Heinrichem Christianem Boie.

Jeszcze przed wyjazdem otrzymał powołanie od hrabiego Wilhelm Graf zu Schaumburg-Lippe z Bückeburgu. Podczas krótkiego pobytu w Darmstadt poznał Johanna Heinricha Mercka i Marię Karolinę Flachsland, w której się zakochał i w 1773 roku ożenił. Podążył z księciem przez Mannheim do Strasburgu, gdzie po raz pierwszy spotkał się z młodym Johannem Wolfgangem von Goethe. W październiku poprosił księcia o zwolnienie ze służby i przyjął posadę jako główny kaznodzieja i radca konsystorza w Bückeburgu, ale z powodu choroby oczu pozostał jeszcze w Stasburgu.

Pozostając w Strasburgu zwrócił uwagę Goethego na dzieła Homera, Pindara, Osjana, Williama Szekspira i poezję ludową. Wspólnie zajmowali się twórczością Laurence'a Sterne, Olivera Goldsmitha, Johanna Joachima Winckelmanna, Friedricha Gottlieba Klopstocka i wielu innych. W kręgu literackim Darmstädter Kreis skrytykował pierwowzór Goethego Götz von Berlichingen z tytułem Gottfried von Berlichingen mit der Eisernen Hand, że oparł się na mylnym zrozumieniu Szekspira.

Pobyt w Bückeburgu↑

Końcem kwietnia 1771 roku objął posadę u hrabiego Wilhelm Grafa zu Schaumburg-Lippe. Trudno mu się układały stosunki z hrabią ze względu na jego wojskowy charakter, nie tolerujący żadnego sprzeciwu.

Okres pobytu w Bückeburgu był właściwie okresem „burzy i naporu”. Jego nagrodzone w 1772 roku przez akademię Königlich-Preußische Akademie der Wissenschaften w Berlinie dzieło Abhandlung über den Ursprung der Sprache (pol. "Rozprawa o pochodzeniu języka"), które rozpoczął jeszcze w Strasburgu, zapoczątkowało rzeszę pism, które stały się prawdopodobnie przełomowe dla młodej niemieckiej literatury i językoznawstwa. Razem z Goethe i Merckem edytował od 1772 roku czasopismo Frankfurter Gelehrten Anzeigen będące organem niemieckiej mieszczańsko - opozycyjnej inteligencji, do którego napisał wiele artykułów na tematy filozoficzne, religijne i historiograficzne. W 1773 zerwał przyjaźń z Mereckem.

Eseje Ossian i Die Lieder alter Völker, Shakespeare opublikowane w Von deutscher Art und Kunst (Hamburg 1772) i pismo Ursache des gesunkenen Geschmacks bei den verschiedenen Völkern, da er geblüht (nagrodzone przez akademię w Berlinie w 1775 roku) postawiło Herdera w centrum ruchu „ Sturm-und-Drang”. Poezję tym wyżej cenił im bliżej była natury. Twierdził, że najpiękniejsza poezja była stworzona przez najstarsze ludy i ich „ dzikich synów natury”. Kultura w sensie Herdera jest szkodliwa dla naturalnej poezji. Począwszy od poezji Homera i Shakespeare podkreśla, że poezja tworzona także przez ludy „niecywilizowane” jest punktem spajającym ludzką społeczność. Tę właściwość widział nie tylko u Homera lecz również w Starym Testamencie u Mojżesza, który przekazał 10 przykazań i w Eddzie (Edda-najstarszy zabytek piśmiennictwa islandzkiego). Stąd wynikają jego przełomowe wysiłki, zebrania nie tylko niemieckich pieśni lecz także staronordyckich mitów i poematów minezingerów. Matthias Claudius wydał w 1775 Wandsbecker Boten (pol. "Posłowie z Wandsbeck") przy współpracy Goethego, Herdera i Gottfrieda Augusta Bürgera.

W piśmie z 1774 Auch eine Philosophie der Geschichte zur Bildung der Menschheit (pol. " Jeszcze jedna filozofia dziejów kształtowania ludzkości") wystąpił przeciw - jego zdaniem - pustej i oddalonej od współczesnego życia edukacji. Jednocześnie otworzył drogę do nowego pojmowania historii, która nie opiera się ani na pesymizmie historycznym ani na nieograniczonej wierze w postęp. Historia składa się z organicznie następujących po siebie powstających epok, które posiadają każdorazowo swoje własne prawo i nie powinny być oceniane przez ich zewnętrzne kryteria.

Ułożył Brutus. Ein Drama zur Musik, do którego muzykę napisał Johann Christoph Friedrich Bach, z którym łączyła go przyjaźń. Z ich wspólnej pracy powstały oratoria Die Kindheit Jesu i Die Auferweckung des Lazarus (1773) jak również kilka kantat i dwa dzieła dramatyczne ( wcześniej wymieniony Brutus i Philoktetes oba w 1774). Ich współpraca zakończyła się w 1776 roku.

Jego pismo Auch eine Philosophie wywołało zdecydowany sprzeciw, który jeszcze bardziej ujawnił się wobec jego pism (pół-) teologicznych takich jak Ältesten Urkunde des Menschengeschlechts (1774–1776), Briefen zweener Brüder Jesu in unserm Kanon (1775), Erläuterungen zum Neuen Testament, aus einer neueröffneten morgenländischen Quelle (1775) i 15 prowincjonalnych gazetek An Prediger (1774). Te ataki skłoniły go do wstrzymania, przygotowanego do druku zbioru pieśni ludowych „ Volkslieder”. Wzrastały w nim drażliwość i nieufność, które już wcześniej w nim się obudziły.

W latach 1775-1778 ukazały się Physiognomische Fragmente zur Beförderung der Menschenkenntnis und Menschenliebe Johanna Kaspara Lavatera wraz z małymi artykułami Herdera. Od 1780 roku zdystansował się do religijnego mistycyzmu Lavatara, z podobnego powodu odrzucił także studium Emanuela Swedenborga.

Okres weimarski↑

Herder negocjował powołanie na uniwersytet w Getyndze, gdy wiosną 1776 za pośrednictwem Goethego został powołany jako generalny superintendent, członek konsystorza i rady kościelnej, proboszcz i pierwszy kaznodzieja do kościoła miejskiego Stadtkirche St. Peter und Paul w Weimarze. Po śmierci swojej protektorki z Bückeburgu, hrabiny Marii, zdecydował się przyjąć nominację i 2 października 1776 przybył do Weimaru. Bezpośrednio za kościołem, który później nosił przydomek „Herderkirche“, wprowadził się z rodziną do barokowego domu parafialnego przy Herderplatz 8, w którym mieszkał i pracował do śmierci. Od 1776 do 1803 oprócz działalności w kościele, był jednocześnie dyrektorem sąsiedniego gimnazjum Wilhelm-Ernst-Gymnasiums jak również eforem szkół całego księstwa Saksonii-Weimari-Eisenach.

W krągu jego znajomych znaleźli się: Karl Ludwig von Knebel, August von Einsiedel i Christoph Martin Wieland, dla którego czasopisma Teutschen Merkur (1773–1789) napisał artykuły m.in. na temat Ulricha von Huttena, Johannesa Reuchlina, Johanna Georga Sulzera, i Gottholda Ephraima Lessinga. Tak zwany spór Laokoonstreit między Herderem a Lessingiem był dyskusją o tezach w opublikowanym w 1766 dziele Laokoon oder über die Grenzen der Mahlerey und Poesie. Herder reprezentował w czasie „ nowego humanizmu” (niem. Neuhumanismus) nurt, który był związany z krytyką kultury Rousseau.

Mimo, że jego literacka produktywność wzrastała, to czuł się przygnębiony z powodu odczuwalnej ciasnoty kontaktów. O swojej pozycji w Waimarze tak pisał:

„Jestem tu powszechnie uwielbiany, na dworze, przez lud i wielkich tego świata, poklask do przesady. Żyję w wirze moich zajęć osamotniony i samotny, jakbym mieszkał w Bückeburgu.”

Proces, w czasie którego najwybitniejsi przedstawiciele „Sturm und Drang” zaczęli się zmieniać w protagonistów „klasyki weimarskiej, u Herdera zaczął się końcem 1770 roku. Rozprawy Vom Erkennen und Empfinden der menschlichen Seele. Bemerkungen und Träume, Plastik, Einige Wahrnehmungen über Form und Gestalt aus Pygmalions bildendem Traum i wydanie Lieder der Liebe, tłumaczenia Pieśni nad pieśniami Salomona jak również długo przygotowywane Volkslieder wydane w 1778 były jego pierwszymi publikacjami w Weimarze. W rozprawie Über die Wirkung der Dichtkunst auf die Sitten der Völker in alten und neuen Zeiten ponownie przedłożył dowód, że prawdziwa poezja jest językiem zmysłów. Jego starannie wybrane i przetłumaczone piosenki ludowe powinny przekazać to szerokiemu gronu odbiorców.

Od początku 1780 roku nawiązał ponownie kontakty z Goethe. Poglądy Goethego o organicznym rozwoju przyrody były podobne do jego wcześniejszych wyobrażeń pewnej morfologii rozwoju kulturalnego. Znalazł poza tym przyjaciela w osobie Carla Leonharda Reinholda. W 1780 jego pismo Vom Einfluss der Regierung auf die Wissenschaften und der Wissenschaften auf die Regierung zostało nagrodzone przez akademię berlińską. W tych latach, które obciążone były problemami zdrowotnymi i finansowymi, powstały jego listy Briefe, das Studium der Theologie betreffend (1780–1781) i liczne kazania, a poza tym nieukończone dzieło Vom Geiste der Ebräischen Poesie (1782–1783) o poezji hebrajskiej. Jego biograf Rudolf Haym pisze o nim, że „ miało dla odbiorców i zrozumienia orientu podobne znaczenie jak pisma Winckelmanna dla studiowania sztuki i archeologii”.

W 1783 odbył podróż do Hamburga i poznał Friedricha Gottlieba Klopstocka, odwiedził Matthiasa Claudiusa, Johanna Friedricha Wilhelma Jerusalema w Braunschweigu i Johanna Wilhelma Ludwiga Gleima w Halberstadt. Nawiązał też przyjaźń z Friedrichem Heinrichem Jacobi.

Swoje główne dzieło Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit (1784–1791) oparł na myślach, które już wcześniej publikował w mniejszych pismach. Jest to podsumowanie jego ustaleń o ziemi i ludziach, „których jedyny cel bytu skierowany jest na kształcenie człowieczeństwa, któremu służą tylko wszystkie małe potrzeby świata i powinny nawet do niego prowadzić”. Przedstawił swoje poglądy o językach, obyczajach, religii, poezji, o istocie i rozwoju sztuki i nauki, o powstaniu narodów i historycznym przebiegu zdarzeń. Rozsądek i wolność uważa za produkt „oczywistego” pierwotnego języka, religię za najwyższe wyrażenie ludzkiego człowieczeństwa. Różnorodne naturalne, historyczne, społeczne i psychologiczne okoliczności prowadzą do wielowarstwowego zróżnicowania narodów, które są różne, ale mimo tego równe.

W latach 1785-1797 publikował Zerstreuten Blätter z rozprawami i tłumaczeniami literackimi. W 1787 został członkiem honorowym Königlich-Preußische Akademie der Wissenschaften ( obecnie Berlińsko-Brandenburska Akademia Nauk). W tym samym roku ukazało się jego pismo Gott. Einige Gespräche będące interpretacją i obroną Barucha Spinozy.

Podróż do Włoch↑

W latach 1788-1789 podróżował do Włoch jako towarzysz kanonika Johanna Friedricha Hugo von Dalberga. W Rzymie nawiązał kontakt z towarzystwem księżnej Sachsen-Weimar-Eisenach Anną Amalią von Braunschweig-Wolfenbüttel, która również odbywała podróż i zaprzyjaźnił się z malarką Angeliką Kauffmann. Po Rzymie oprowadzali go Johann Friedrich Reiffenstein, Johann Heinrich Wilhelm Tischbein i Johann Heinrich Meyer . W Rzymie otrzymał interesujące go dawniej powołanie na uniwersytet w Getyndze. Z Rzymu udał się do Neapolu, a droga powrotna do Niemiec prowadziła przez Florencję, Wenecję i Mediolan.

Goethe działał w tym czasie, aby Herder pozostał w Weimarze. Jego starania doprowadziły do tego, że w 1789 roku został wiceprzewodniczącym konsystorza w księstwie Sachsen-Weimar-Eisenach.

Schyłek życia↑

Jego problemy zdrowotne, chwilowo tylko złagodzone problemy finansowe i przyjaźń Goethego z Schillerem oraz różnica poglądów dotyczących Rewolucji Francuskiej, którą Herder popierał, doprowadziły do zerwania dotychczasowej przyjaźni z Johannem von Goethe.

W 1792 ukazał się esej Über ein morgenländisches Drama jako pełna podziwu reakcja na dzieło Sakontala Georga Forstera. Briefe zur Beförderung der Humanität ("Listy wzywające do krzewienia człowieczeństwa", 1793–1797) charakteryzuje się już pesymistycznym nastawieniem. Duchowe przeciwieństwa, w których znalazł się w stosunku do filozofii Kanta, do klasycyzmu Goethego i Schillera, uwydatniły się teraz coraz bardziej w dziełach literackich Herdera.

Poznał młodego Novalisa, który podziwiał idee powstania kosmopolitycznego, republikańskiego porządku. Okazywana jeszcze na początku sympatia do Rewolucji Francuskiej, uległa zmianie w 1792 po masakrze wrześniowej. Z powodu nacisków z góry kilkakrotnie przerabiał swoje dzieło Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit i dlatego też nie stał się przyjacielem książąt.

W Christliche Schriften (1796–1799) dał wyraz swojemu odczuciu dla sedna chrześcijaństwa i dołączył do swoich pism eseje dotyczące utworu Horen Friedricha Schillera nawiązują do jego pism. W pismach Metakritik zur Kritik der reinen Vernunft (1799) i Kalligone (1800), w które wyjaśniały teorię estetyki, zwrócił się przeciw transcendentalnej filozofii Kanta: rozum jest zależny od doświadczeń i musi zostać dopiero nabyty. Piękno nie jest subiektywną opinią, opiera się na bezinteresownej przyjemności, lecz „przedstawieniem zmysłowego, odczuwalnego wyrażenia doskonałości”- Adrastea (1801–1803) Herdera. W Iduna oder Der Apfel der Verjüngung podkreśla dydaktyczne zadanie sztuki poetyckiej i tym samym przeciwstawia się teorii o autonomii sztuki, którą kilka lat wcześniej propagował.

W latach 1798-1800 często spotykał się z Jean Paulem. W lecie 1802 i 1803 roku przebywał w sanatorium w Aachen i Eger z powodu pogorszającego się stanu zdrowia. Jesienią 1803 roku nastąpił powrót choroby i 18 grudnia zmarł. Jego grób znajduje się na cmentarzu przy kościele Stadtkirche St. Peter & Paul (Herderkirche) w Weimarze. W 1850 roku postawiono przed kościołem pomnik ku jego czci.

W Morągu, gdzie się urodził również 25 sierpnia 1854 roku odsłonięto jego pomnik według projektu rzeźbiarza Alberta Wolffa, który podczas drugiej wojny światowej został zdemontowany i przetopiony. Po wojnie wykonano nowe popiersie, a na zamku znajduje się wystawa poświęcona jego życiu i pracy.

Znaczenie i poglądy ↑

Herder miał duży udział w zmianie życia kulturalnego wykształconych Niemców pod koniec 18 stulecia. Jego ślady można znaleźć w literaturze, filozofii, teologi i historiografii. Przyczynił się do rozwoju językoznawstwa i był wybitnym tłumaczem literackim. Żądanie „człowieczeństwa” i kształcenie aby „ubóstwiać” ludzki geniusz jako ideał życia i edukacji są zasadniczymi myślami jego pism.

Swój etyczny patos wiązał z nastrojami i wrażeniami z poezji z różnych czasów i narodów, które udostępnił czytelnikom przez liczne tłumaczenia na język niemiecki. Poprzez to przygotował grunt dla nowoczesnej historii literatury. Oprócz Stimmen der Völker in Liedern, Cid, epigramatów z greckiej antologii, dydaktycznych aforyzmów z Gulistana (niem. Rosengarten, pol. Ogród Różany) Sadiego z Szirazu i licznych innych poematów, które Herder przeniósł do literatury niemieckiej, znajdują się również orientalne opowiadania , mity i bajki, które streścił w sensie własnych poglądów jego nauczania człowieczeństwa.

Wiele jego fraz i przeświadczeń weszło szybko w obszarze niemieckojęzycznym do powszechnej edukacji.

Jako teolog zwracał się przeciw chrześcijaństwu opartemu na dogmatach. Jego studia literacko-historyczne zajmowały się Biblią. Nauczał, że opowieści biblijne należy rozumieć kontekście czasu i powstania i charakteru tworzącego je narodu.

W piśmie Auch eine Philosophie der Geschichte zur Bildung der Menschheit sformułował tezę, że „siłę historii” można oceniać jako historię narodów, epok każdorazowo niosącą ich własne wartości niezależnie od obserwatora. Dlatego Herder uchodzi za odkrywcę pojęcia narodu. Jego pojęcie narodu różni się jednak od koncepcji nacjonalizmu w 19 stuleciu. Według Herdera określają równoważność i różnorodność charakterów narodów. Na pytanie „ Co to jest naród?” odpowiedział:

"Duży, niepielony ogród pełen ziół i chwastów. Kto chciałby zajmować się tym miejscem zebrania głupstw i błędów jak również doskonałości i cnót bez rozróżnienia szaleństw i błędów jak również doskonałości i cnót i ... przeciwko innym narodom kruszyć włócznie? ... Oczywistym jest założenie natury, że człowiek, tak jak płeć, a więc także jako naród uczył się od innych i z innymi...aż wszystkie w końcu zrozumiały tę trudną lekcję: że żaden naród nie jest jedynym przez Boga wybranym na ziemi; prawda musi być przez wszystkie szukana, a ogród wspólngo dobra zostanie zbudowany przez wszystkich”.

W innym miejscu tak pisze:

„celem,do jakiego zmierza nasze teraźniejsze istnienie nie jest kształtowanie człowieczeństwa, do którego wytworzenia mają służyć, a nawet prowadzić, wszystkie niskie ziemskie potrzeby. Nasza zdolność do posiadania rozumu ma się ukształtować w rozum, nasze bardziej subtelne zmysły w sztukę, nasze popędy w rzetelną wolność i piękność, siły, które nami kierują w miłość do ludzi."

Główną ideę oświecenia, czyli tolerancję zastosował wobec innych narodów i okresów historii. W ten sposób położył podwaliny dla historyzmu. Ze swoją teorią kultury i filozofią historii, które w przeciwieństwie do uniwersalizmu oświecenia, rozumie jako cel historii ludzkiego rozwoju poszczególnych ludów i narodów rozwinął zasadniczą podstawę konserwatywnej teorii kultury, a także bazę dla programu badawczego klasycznej krajoznawczej geografii.

Jego dzieła były istotne dla filozofów niemieckiego idealizmu takich jak Johanna Gottlieba Fichte, Friedricha Hegla i Friedricha Schellinga. Jako że zajmował się folklorystyką i ją polecał, to także poeci okresu romantyzmu korzystali z jego twórczości między innymi Joachim von Arnim jak również Clemens Brentano ,w pieśniach ludowych i bracia Jacob i Wilhelm Grimm, pisząc baśnie i legendy.

W czasach narodowego socjalizmu koncepcja narodu Herdera, jego polemika z późnymi pismami Kanta, jego idee o charakterze narodu zostały wykorzystane, aby rozpowszechniać ideologie nazizmu w wykształconym mieszczaństwie.

Herder stosował pewien gramatyczno-retoryczny styl, który zawierał wiele anakolutów, , aposjopez, brachylogii, chiazmów, oksymoronów i retorycznych figur. Był mistrzem neologizmu – wiele stworzonych przez niego wyrazów jest używanych do dzisiaj. Niemieckie pojęcie Volkslied, jako tłumaczenie angielskiego określenia popular song, pochodzi z 1773 roku z jego recenzji o wydanym w 1765 w Anglii zbiorze angielskich i szkockich ballad. Zwrot Elbflorenz (Florenz an der Elbe, Florencja nad Łabą jako określenie Drezna) użył w 1802 roku w Adrastea „Kunstsammlungen in Dresden“. Prowadził spór z Kantem dotyczący fantazji (wyobraźni), gdzie postulował istnienie „pewnej genetycznej siły”, która jest niezależna od jakiejkolwiek „rasy” ludzkiej i czasu, w którym żyje. Jako nowoczesny myśliciel był przeciw dziedziczeniu rządów.

Na długo przed Wilhelmem Diltheyem rozwinął myśli o „ historycznym bycie”; nowa etnologia, nowa antropologia kulturowa, nowe kulturoznawstwo nie są do pomyślenia bez Herdera. Istnieją dwa powody: po pierwsze uwarunkowania ze względu na klimat, środowisko, ludzi, a po drugie, i to jest ważne i decydujące, że Herder uważał wszystkie narody za równe. Heinrich Heine powiedział, „dla Herdera, narody są jak harfa, jak struny harfy i na tej harfie gra Bóg. "

Dzieła (wybór) ↑

Literatura ↑

Linki ↑