Thomas Abbt

Thomas Abbt (ur. 25 listopada 1738 roku w Ulm, zm. 3 listopada 1766 roku w Bückeburgu) - niemiecki filozof i pisarz epoki oświecenia. (wyznania ewangelickiego)

Thomas Abbt 1738-1766
Thomas Abbt.
Źródło: Wikimedia Commons 

Genealogia

Ojciec Thomas Abbt (1709-1774), producent peruk w Ulm; matka Anna Elisabeth Binder (lub Bender, około 1708-1771); kawaler.

Życiorys i twórczość

Po ukończeniu nauki w rodzinnym mieście Thomas Abbt rozpoczął w 1756 roku studia teologiczne na uniwersytecie w Halle, wkrótce także zaczął studiować filozofię, sztuki piękne i matematykę. W 1759 roku został privatdozentem na uniwersytecie w Halle, w 1760 roku profesorem nadzwyczajnym w Frankfurcie nad Odrą. Tam powstał jego podziw dla Fryderyka II von Hohenzollerna i jego państwa. Jemu zawdzięcza powstanie dzieła „Vom Tode für das Vaterland“ (pol.O śmierci za ojczyznę, 1761).
Berlińscy przedstawiciele oświecenia Christoph Friedrich Nicolai i Moses Mendelssohn pozyskali go jako następcę Gottholda Ephraima Lessinga do współpracy przy ich krytyczno- popularno-filozoficznym dziele „Briefen, die neueste Literatur betreffend“ (pol.Listy dotyczące najnowszej literatury). Artkuły Abbta stanowiły jedną piątą wszystkich artykułów, które ukazały się w „Briefen,..." i były oznaczone literą B. Jego liczne artykuły, „ całe bele rękopisów” jak je żartobliwie nazywa, były częściowo historyczno-politycznymi, częściowo estetycznymi, częściowo filozoficznymi esejami. Gwiazdą przewodnią jego twórczości był Lessing. Pewnego razu wypowiada się „podobać się jemu i kilku równym mu, daje prawdziwe uspokojenie pisarzowi”.
Jesienią 1761 roku Thomas Abbt został mianowany profesorem matematyki i filozofii na uniwersytecie w Rinteln. Okres pobytu na uniwersytecie , gdzie nikt nie znał takich nazwisk jak Ramler, Mendelssohn i Lessing był dla niego bardzo nieszczęśliwy. Bardzo brakowało mu berlińskich przyjaciół o czym pisze podczas pobytu w Rinteln:
”Oczekuję z utęsknieniem waszych uwag o moim pisaniu Czuję, że jest ono toporne; ale pióro wypada mi z ręki, gdy tutaj przez nikogo nie jestem zachęcany...Często wydaje mi się, że pomysły które są w mojej głowie nie są dość staranne i że jak uczeń, który nie chce utknąć, muszę sam sobie pomóc.”

Rozczarowany tamtejszą skołtuniałą uczonością, zaczerpnął świeżych sił z dziewięciomiesięcznej podróży, która w 1763 roku zaprowadziła go do Francji, gdzie odwiedził Voltaira w Ferney . Zawsze poszukiwał połączenia między filozofią i życiem. Wynikiem jego populistycznej filozofii jest jego drugie wybitne dzieło „Vom Verdienste“ (pol. O zasłudze, 1765). Jego prezentacja jest często zbyt dogmatyczna i bezładna, jego styl jest nierówny, czasami kanciasty, ale także często pełen polotu.
W 1765 roku otrzymał propozycję objęcia stanowiska profesora matematyki w Marburgu, profesora filozofii w Halle i propozycję grafa Wilhelma Fryderyka Schaumburg-Lippe do rady dworu, rady rządu i konsystorza, a także patronus scholarum, do Bückeburga. Wybrał tę ostatnią i resztę życia spędził w Bückeburgu.

Thomas Abbt zmarł w wieku 28 lat z powodu żylaków odbytu. Justus Möser, Johann Gottfried Herder i Nicolai uczcili jego pamięć w swojej korespondencji. W jednym z listów Möser pisze do Nicolai:
„Abbt zmarł młodo i życie jego nie było dość bogate w materiały na wielkie dzieło. Abbt był jednym z prekursorów okresu klasycyzmu. Abbt żądał zdrowej prozy i dlatego był skłonny zauważać u Friedricha Gottlieba Klopstocka tylko pompatyczność. Krytykował rozsądek uczonego stylu, obszerność niemieckiego języka i był wielokrotnie sztuczny w dążeniu do „żwawej prozy”. Prowadził prywatną wojnę przeciw dewocji, ale w polemice z Karlem Friedrichem von Moser wiąże ją ze słabością człowieka. Miałem zawsze całkiem niezwykły pomysł wobec niego, na co mógłby sobie pozwolić gdyby mu niebo nie pożałowało życia; u człowieka w jego wieku nigdy nie znalazłem dojrzałego i ostrego osądu, który on posiadał.” Jego dzieła zebrał i wydał Nicolai w 6 tomach (Berlin 1768-81), przy czym zostały w nich pominięte artykuły napisane dla „Briefen, die neueste Literatur betreffend“.

 

Dzieła (wybór)

  • Untersuchung, ob Gott selbst Mosen begraben habe ? Halle, 1757.
  • Vom Tod für das Vaterland. Berlin, 1761.
  • Vom Verdienste. Berlin ; Stettin, 1765. 1772 Google, 1783 Google, Wiedeń 1804 Google
  • Alexander Gottlieb Baumgartners Leben und Character. Halle, 1765. Google
  • Gedanken von der Einrichtung der ersten Studien eines jungen Herrn vom Stande. Leipzig und Berlin 1767.

Literatura

  • Friedrich von Pressel: „Thomas Abbt.” W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). tom 1, Duncker & Humblot, Leipzig 1875, s. 2–4 (online).
  • Wilhelm Michel: „Abbt, Thomas.” W: Neue Deutsche Biographie (NDB). tom 1, Duncker & Humblot, Berlin 1953, ISBN 3-428-00182-6, s. 4 (online).

Linki