Adolf von Harnack

Karl Gustav Adolf von Harnack (tytuł szlachecki od 1914 roku; ur. 7 maja 1851 roku w Tartu (niem Dorpat, obecnie Estonia), zm. 10 czerwca 1930 roku w Heidelbergu) - niemiecki teolog ewangelicki, historyk Kościoła i reorganizator oświaty w Prusach.

Adolf Harnack
Adolf von Harnack.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Theodosius; matka Maria Ewers; - ożenił się w Lipsku w 1879 roku z Amalią (1858–1937), córką Carla Thierscha (zm. 1895), profesora chirurgii i Johanny Freiin von Liebig; szwagier Hans Delbrück (zm. 1929), historyk i polityk; miał 3 synów, 4 córki.

Życiorys

W Tartu Adolf von Harnack rozpoczął studia teologiczne na tamtejszym uniwersytecie. Jesienią 1872 roku przeniósł się na uniwersytet do Lipska gdzie w 1873 się promował, a w 1874 habilitował. Od 1874 roku prowadził na uniwersytecie w Lipsku wykłady z historii Kościoła, a w 1876 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym. W tym czasie napisał 30 prac i 60 recenzji dotyczącymi historii Kościoła. W Lipsku do jego kolegów należeli Julius Kaftan, Emil Schürer, Wolf Graf Baudissin i Oskar von Gebhardt. Pierwszymi uczniami, którzy należeli do jego "towarzystwa historii Kościoła" byli Martin Rade, Wilhelm Bornemann, Friedrich Loofs, William Wrede, Paul Drews i Caspar René Gregory. Pracował tutaj z Oskarem von Gebhardt i Theodorem Zahnem nad wydaniem pism Ojców Apostolskich. W latach 1881-1910 był redaktorem w czasopiśmie teologicznym "Theologische Literaturzeitung" założonym przez Emila Schürera.

Z kręgu uczniów należących do „towarzystwa historii Kościoła" powstało w latach 1886/87 czasopismo "Christliche Welt", z którym był związany aż do śmierci.
W latach 1879-1886 prowadził katedrę historii Kościoła na uniwersytecie w Gießen, w latach 1886-1888 na uniwersytecie w Marburgu i w latach 1888-1921 na uniwersytecie Humboldta w Berlinie (wówczas Friedrich-Wilhelms-Universität). W Berlinie do jego przyjaciół należeli Theodor Mommsen, Gustav von Schmoller i Johannes Müller(Elmau), a jego uczniami byli między innymi Karl Holl, Heinrich Scholz, Hans Freiherr von Soden, Otto Dibelius, Ernst von Dobschütz i Dietrich Bonhoeffer.
W 1890 roku Adolf von Harnack został członkiem Królewsko-Pruskiej Akademii Nauk (niem. Königlich-Preußische Akademie der Wissenschaften obecnie Berlińsko-Brandenburska Akademia Nauk).
W 1903 roku został wybrany na członka Niemieckiego Instytutu Archeologicznego (niem Deutsches Archäologisches Institut).
Od 1905 do 1921 roku był naczelnym dyrektorem Biblioteki Królewskiej (niem. Königliche Bibliothek, w 1918 roku przemianowana na Preußische Staatsbibliothek, a obecnie Staatsbibliothek zu Berlin) w Berlinie.
23 stycznia 1911 roku został wybrany (na dziesięć dni przed założeniem) na prezesa Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft (obecnie Max-Planck-Gesellschaft) i był nim do 1930 roku.

Znaczenie

Pod wpływem teologa Albrecht Ritschla zainteresował się chrześcijańską historią dogmatów czego wynikiem było trzytomowe dzieło Lehrbuch der Dogmengeschichte (1886/87/90), które w świecie naukowym przyniosło mu wielkie uznanie i uchodzi za jego najważniejszą pracę teologiczną.
Protestantyzm rozumiał jako reformację i rewolucję. Reformacja nauki o zbawieniu i rewolucja przeciw autorytetowi kościoła katolickiego, przeciw jego aparatowi hierarchicznemu z własnym porządkiem prawnym i przeciw jego porządkowi kościelnemu. Protestantyzm to kult Jezusa, który w judaizmie został odrzucony. Nie kładł nacisku na obrzędowe oczyszczenie i uświęcenie, lecz na samą duszę człowieka. Moralne działanie jednostki, jego dzieło miłości byłoby decydujące, niezależnie czy jednostka wejdzie do raju czy nie. Rzymsko-katolickie i prawosławne chrześcijaństwo są podobne do judaizmu. Tylko protestanckie chrześcijaństwo przywróciło posłanie Jezusa w jego autentyczności.
Konflikt polityki kościelnej pojawił się u niego w myśli o zastosowaniu duszpasterstwa apostolstwa i znalazł oddźwięk w jego szesnastu wykładach „Das Wesen des Christentums“ (pol. "Istota chrześcijaństwa" wydane w 1900 roku jako książka, do 1927 roku wydanie zostało 14 razy wznowione w Niemczech i przetłumaczone na 14 języków). Wykłady te stały się celem ostrej krytyki konserwatywnych teologów, szczególnie Theodora Zahna i Eduarda Rupprechta. W 1905 roku Leo Baeck w swoim dziele "Das Wesen des Judentums" podzielił poglądy Harnacka.
Znaczenie Harnacka dla teologii ewangelickiej leży przede wszystkim w jego pracach dotyczących starej historii Kościoła i w epokowej koncepcji historii dogmatów.

Jego zasadniczą tezą jest, że chrześcijaństwo dogmatyczne jest „ dziełem greckiego ducha na bazie Ewangelii” i jego twierdzenie, aby uwolnić Kościół od dogmatycznego chrześcijaństwa stało się bardzo kontrowersyjne. Wiele szczegółów zostało w międzyczasie bardziej zbadanych, ale mimo to dzieło jego do dzisiaj jest aktualne.
Adolf von Harnack udzielał się także politycznie reprezentując liberalizm. Opowiadał się za reformami społecznymi, parlamentarno-konstytucyjną monarchią i był przeciwny zaostrzaniu się konfliktów klasowych. Przegrana wojna i rewolucja październikowa oznaczała dla niego przejście do demokracji i socjalizmu.

Dzieła (wybór)

  • Die Zeit des Ignatius und die Chronologie der antiochenischen Bischöfe bis Tyrannus nach Julius Africanus … nebst einer Untersuchung über die Verbreitung der Passio S. Polycarpi im Abendlande. Hinrichs, Leipzig 1878.
  • Das Mönchtum, seine Ideale und Geschichte. Ricker, Gießen 1881.
  • Die Zeit des Ignatius und die Chronologie der antiochenischen Bischöfe bis Tyrannus. Hinrichs 1878.
  • Grundriss der Dogmengeschichte. Freiburg 1889. 2 część 1891.
  • Martin Luther in seiner Bedeutung für die Geschichte der Wissenschaft und der Bildung. Gießen, 1901.
  • Das Christentum und die Geschichte, ein Vortrag. Hinrichs, Leipzig 1904.
  • Kirche und Staat bis zur Gründung der Staatskirche. Berlin, 1906

Literatura

Linki

  • Artykuł „Adolf von Harnack” w de.wikipedia.org ( online).
Autor: Roman Penkała