Alfred Polgar

Alfred Polgar (pseudonimy: Archibald Douglas, L. A. Terneur; ur. 17 października 1873 w Wiedniu jako Alfred Polak, zm. 24 kwietnia 1955 w Zurychu) – austriacki pisarz, tłumacz, satyryk, felietonista i krytyk literacki. (wyznanie mojżeszowe)

Alfred Polgar
Alfred Polgar (1951).

Genealogia

  • Ojciec : Josef Polak (ur. 1828), właściciel szkoły fortepianowej;
  • Matka : Henriette Steiner (ur. 1837) z Pesztu (Węgry);
  • Rodzeństwo : siostra Hermine (ur. 1866), nauczycielka gry na fortepianie i brat Carl Leopold (ur. 1868), muzyk;
  • Ożenił się : w 1929 z Elise Loewy;
  • Pasierb Erik G. Ell (1911–82), dziennikarz.

Życiorys

Alfred Polgar (do 1914 r. nazywał się Alfred Polak) urodził się 17 października 1873 roku w Wiedniu jako syn żydowskiego właściciela szkoły gry na fortepianie i jego żony Henriette Steiner. Po ukończeniu gimnazjum realnego uczęszczał do szkoły handlowej.

Wcześnie zainteresował się publicystyką. Od 1895 do 1919 roku należał do redakcji „Wiener Allgemeine Zeitung“. Dodatkowo pracował też dla innych gazet, początkowo także dla czasopisma „Die Zukunft“ wydawanego przez Maximiliana Hardena (1861–1927). Oprócz sprawozdań z sal sądowych pisał przede wszystkim recenzje teatralne. Jego dowcip oraz cięte sformułowania zjednały mu wkrótce sławę sięgającą poza Wiedeń. Cenił go nawet Karl Kraus (1874–1936). W 1905 r. zaangażował go Siegfried Jacobsohn (1881–1926) do nowo powstałego czasopisma „Die Schaubühne”. Jako felietonista i impresjonistyczny narrator należał do kręgu skupionego wokół Petera Altenberga (1859–1919), którego spuściznę wydał w 1925 roku. Jako zagorzały widz i krytyk (żydowskich) kabaretów w Wiedniu zaczął razem z przyjacielem Egonem Friedellem (1878–1938) pisać skecze dla kabaretu „Fledermaus”. Prace kabaretowe Polgara i Friedella opanowały w latach 1908–1910 wiedeńskie programy kabaretowe, a jednym z najbardziej znanych skeczy była groteska Goethe na egzaminie. Polgar uchodził za „mistrza małej formy” oraz uważnego obserwatora i analityka swojej epoki. Był stałym gościem różnych kawiarni (Central, Herrenhof, Café Museum, Zartl, Kugel) i współpracownikiem humorystycznego tygodnika „Die Muskete". Do 1914 r. ukazały się trzy tomy jego prozy, które jeszcze były pod silnym wpływem psychologii fin de siècle'u z jej nerwowymi i erotycznymi mękami duszy.

Alfred Polgar zajmował się także tłumaczeniem sztuk teatralnych. W 1913 roku przetłumaczył z języka węgierskiego na niemiecki sztukę Liliom Ferenca Molnára (1878–1952). Przeniósł fabułę do Prateru w Wiedniu i dodał prolog, co utorowało drogę, dotąd nieodnoszącej sukcesów sztuce, do triumfalnej premiery 28 lutego 1913 roku w „Theater in der Josefstadt”.

W czasie I wojny światowej pracował w archiwum wojennym, pisał nadal artykuły do gazet m.in. do niemieckojęzycznej gazety węgierskiej „Pester Lloyd”. Po wojnie został redaktorem w czasopiśmie „Der Neue Tag”. Wspólnie z Egonem Friedellem napisał w 1921 roku parodię gazety Böse Buben Journal. W 1920 roku przebywał przeważnie w Berlinie. Wiele jego artykułów w tym czasie ukazało się w „Berliner Tageblatt” i „Prager Tagblatt”.

I wojna światowa uczyniła z kawiarnianego literata i pacyfisty autora, który wszedł do historii literatury. Bronią pisarza przeciw nacjonalistycznym kłamstwom były ironia i satyra. Walter Benjamin (1892–1940) sławił go jako „pułkownika sabotażystów”. Alfred Polgar stał się wzorem dla wielu młodych reporterów m.in. dla Josepha Rotha (1894–1939). Po pobycie w Berlinie w latach 1925–33, gdzie pracował dla „Weltbühne" i „Tagebuch", po premierze sztuki teatralnej Defraudanci (Die Defraudanten, 1932) mieszkał w Wiedniu, który musiał jednak opuścić w 1938 roku. Przez Szwajcarię udał się do Paryża i w 1940 przez Hiszpanię do Stanów Zjednoczonych, gdzie w 1945 roku przyjął obywatelstwo amerykańskie. W Hollywood otrzymał umowę jako scenarzysta w Metro-Goldwyn-Mayer. Od 1943 r. mieszkał w Nowym Jorku. Pisane w Ameryce artykuły przeciw reżimowi nazistowskiemu docierały tylko do emigrantów czytających „Aufbau“ i „Austro American Tribune“. W 1949 roku Alfred Polgar wrócił do Europy i osiadł w Zurychu, gdzie zmarł 24 kwietnia 1955 roku.

Dzieła (wybór)

  • Der Quell des Übels und andere Geschichten (Krynica zła i inne historie). Verlag für Literatur und Kunst, München 1908.
  • Bewegung ist alles. Novellen und Skizzen (Ruch jest wszystkim. Nowele i szkice). Literarische Anstalt Rütten & Loening, Frankfurt am Main 1909.
  • Franz Molnar: Liliom. Vorstadtlegende in 7 Bildern und einem szenischen Prolog. Übersetzung aus dem Ungarischen und Bearbeitung des Stücks. (Liliom. Legenda podmiejska w 7 obrazach i scenicznym prologiem. Tłumaczenie z języka węgierskiego i opracowanie sztuki) Deutsch-Österreichischer Vlg., Wien/Leipzig 1912.
  • Gestern und heute (Wczoraj i dzisiaj). R. Kaemmerer, Dresden 1922.
  • An den Rand geschrieben (Napisane na marginesie). E. Rowohlt, Berlin 1926.
  • Ja und Nein (Tak i nie). 4 tomy. E. Rowohlt, Berlin 1926/27.
  • Ich bin Zeuge (Jestem świadkiem). E. Rowohlt, Berlin 1927.
  • Schwarz auf Weiß (Czarno na białym. E. Rowohlt, Berlin 1929.
  • Bei dieser Gelegenheit (Z tej okazji). E. Rowohlt, Berlin 1930.
  • Ansichten (Widoki). Rowohlt, Berlin 1933.
  • In der Zwischenzeit (W międzyczasie). Allert de Lange, Amsterdam 1935.
  • Handbuch des Kritikers (Podręcznik krytyka). Oprecht, Zürich 1938.
  • Geschichten ohne Moral (Historie bez morału). Oprecht, Zürich 1943.
  • Begegnung im Zwielicht (Spotkanie w półmroku) . Blanvalet, Berlin 1951.

Cytaty

  • Wszyscy ludzie są dobrzy. Trzeba mieć tylko okazję na przyłapanie ich w ich dobroci.
  • Najłatwiej jest znieważać tych, którzy o niczym nie myślą.
  • Wolność, z której kobieta czerpie największą korzyść, to ta, którą zabiera drugiemu.
  • Granice między arogancją i ignorancją są płynne.
  • Człowiek bez wad nie jest doskonały.
  • Los emigranta: Obczyzna nie staje się ojczyzną, ale ojczyzna obczyzną.
  • Dla większości ludzi życie jest złą pogodą; pozostają w ukryciu i czekają, aż się skończy.
  • Przyzwyczajenia są odbiciem charakteru.
  • W życiu zazwyczaj trzeba wybierać między dobrą reputacją a przyjemnością. I zdajemy sobie sprawę, że dobra reputacja nie jest przyjemnością.
  • Artystą życia jest, ten kto swoje lato tak przeżyje, że grzeje go jeszcze w zimie.
  • Seksualność: język, w którym zwierzę i Bóg w człowieku dochodzą do porozumienia. I to jest doskonałe.

Literatura

  • Robert Teichl: Österreicher der Gegenwart. Lexikon schöpferischer und schaffender Zeitgenossen. Verlag der Österreichischen Staatsdruckerei, Wien 1951.
  • Ulrich Weinzierl: Alfred Polgar. Eine Biographie. Löcker, Wien 1985.
  • Ulrich Weinzierl: Polgar, Alfred w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 20, Duncker & Humblot, Berlin 2001, ISBN 3-428-00201-6, S. 598–600.