Paul Althaus

Genealogia

Jego przodkiem był Johannes Althusius (1563-1638); ojciec Paul Althaus (1861-1925), teolog ewangelicki, profesor na uniwersytetach w Getyndze i Lipsku; matka Dorothea z domu Grethen.

Życiorys

Paul Althaus studiował teologię ewangelicką w Tybindze u Adolfa Schlattera (1852-1938) i w Getyndze, gdzie doktoryzował się w 1913 r. dysertacją »Vernunft und Offenbarung in der deutschen reformierten Dogmatik um 1600« i w 1914 r. habilitował się u Eduarda Stange. W latach 1915-1919 brał udział w I wojnie światowej jako pastor w lazarecie w Łodzi. Od 1919 r. pracował jako profesor zwyczajny teologii systematycznej na uniwersytecie w Rostoku. W 1925 r. otrzymał powołanie na katedrę teologii systematycznej i nowotestamentowej w Erlangen. Od semestru letniego w 1929 r. był członkiem honorowym zrzeszenia studenckiego CStV Uttenruthia Erlangen. Do 1932 r. uczył tylko teologii systematycznej, od 1932 także teologii nowotestamentowej. Paul Althaus od 1932 do 1964 pełnił funkcję kaznodziei uniwersyteckiego. Między 1926 a 1964 r. był prezydentem towarzystwa Luther-Gesellschaft. W 1933 r. przywitał zagarnięcie władzy (niem. Machtergreifung) przez nazistów jako "Dar i cud Boży".^[1]

Po II wojnie światowej był od 1945 r. kierownikiem uniwersyteckiej komisji denazyfikacji.^[2] Gdy ujawniono jego postawę w okresie nacjonalizmu został 31 stycznia 1947 r. przez amerykański rząd okupacyjny odwołany z pełnionego stanowiska. W 1948 r. otrzymał ponownie zezwolenie nauczania na uniwersytecie w Erlangen,^[3] gdzie pracował aż do emerytury w 1956 roku.^[4] W 1953 r. Paul Althaus został członkiem Bawarskiej Akademii Nauk w Monachium.

Poglądy

Nauka o praobjawieniu

Nauką o praobjawieniu i podstawie objawienia zwrócił się przeciw chrześcijańsko-centrycznej teologii objawienia dialektycznej teologii Karla Bartha (1886-1968), która kwestionuje samo wykorzystanie Boga poza Chrystusem. Według Althausa Bóg objawił się także poza Jezusem Chrystusem (w ludzkiej egzystencji, w losie, historii natury i w ludzkiej świadomości prawdy i grzechu). Praobjawienie zostaje podporządkowane jednak objawieniu zbawienia w Chrystusie, ponieważ jest ono dotknięte atrybutem grzesznego świata.

Teologia stworzenia

Althaus uważał instytucje takie jak małżeństwo, rodzina, praca, gospodarka, prawo, naród, Kościół i społeczeństwo jako od początku dany przez Boga przy stworzeniem porządek bytu. Są one rozumiane nie tylko jako porządek zachowany lecz także jako porządek stworzenia, ponieważ Bóg działa w nich ustawicznie. Porządki są Bożym środkiem, żeby zachować świat w jego Królestwie i zagwarantować wspólne życie ludzi. Dlatego wiążą one człowieka, który w swojej wolności jest wykorzystany do odpowiedzialnej decyzji. Pogląd Althausa o narodzie jako porządku stworzenia prowadził do jego kontrowersyjnych wypowiedzi dotyczących nacjonalizmu i judaizmu.

Badacz Lutra

Paul Althaus uważany jest za wybitnego znawcę teologii Marcina Lutra. Jego publikacje »Die Theologie Martin Luthers« (Teologia Marcina Lutra) i »Die Ethik Martin Luthers« (Etyka Marcina Lutra) uważane są także jeszcze dzisiaj jako dzieła standardowe.

Kara śmierci

Althaus żądał także po uchwaleniu konstytucji Republiki Federalnej Niemiec wprowadzenia kary śmierci.^[5]

Stosunek do nacjonalizmu i antysemityzmu.

Althaus przychylnie przywitał w 1933 r. przejęcie władzy przez nazistów. Od 1936 r. dystansował się coraz bardziej od Trzeciej Rzeszy, czego powodem była także wroga polityka Adolfa Hitlera (1889-1945) w stosunku do Kościoła. Już w pismach przed 1933 r. znajdują się antysemickie wypowiedzi, które wynikają z nauki Althausa o narodzie jako porządku stworzenia. W 1933 napisał razem z Wernerem Elertem (1885-1954) ekspertyzę Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Erlangen dotyczącą przepisów aryjskich Kościoła Rzeszy. Althaus i Elert domagali się w swojej opinii, aby wykluczyć "niearyjskich" kandydatów ubiegających się o kościelne urzędy. Jednak już zatrudnieni "nie-Aryjczycy" nie powinni zostać zwolnieni ze swoich urzędów, jak tego domagali się Niemieccy Chrześcijanie (niem. Deutsche Christen). Jednocześnie opinia stwierdzała, że mimo tego nie jest kwestionowane ich pełne członkostwo w DEK (Deutschen Evangelischen Kirche, pol. Niemiecki Kościół Ewangelicki). Ten osąd wynikał z postulatu, że właściciel urzędu kościelnego powinien należeć do tego samego narodu co członkowie zboru. Więc w Niemczech muszą być Niemcami. Chociaż dotyczyło to wprawdzie Żydów, jest to kwestia, którą Kościół nie może rozstrzygać, stąd wynika kierowanie się przepisami państwowymi.

Dzieła (wybór)

• Luther und das Deutschtum. 1917.
• Kirche und Volkstum. Der völkische Wille im Lichte des Evangeliums. 1928.
• Grundriß der Ethik. 1931.
• Die deutsche Stunde der Kirche. 1934.
• Obrigkeit und Führertum. Wandlungen des evangelischen Staatsethos in Deutschland. 1936.
• Der Christenglaube und das Sterben. 1941.
• Vom Sterben und vom Leben. 1950.
• Die Todesstrafe als Problem der christlichen Ethik. 1955.
• Die Theologie Martin Luthers. 1962.
• Die Ethik Martin Luthers. 1965.
• Die Christliche Wahrheit. Lehrbuch der Dogmatik. 1969.

Literatura

• Friedrich Wilhelm Bautz: Althaus, Paul. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975, s. 130-131.

Linki

• Biografia w Catalogus Professorum Rostochiensium.
• Biografia Althausa, w: de.wikipedia.org.

Przypisy

1. ↑ Ernst Klee: Das Personenlexikon zum Dritten Reich. Wer war was vor und nach 1945. Fischer Taschenbuch Verlag, Zweite aktualisierte Auflage, Frankfurt am Main 2005, s. 13.
2. ↑ Ernst Klee: Das Personenlexikon zum Dritten Reich.. Fischer Taschenbuch 2005, s. 13.
3. ↑ Ernst Klee: Das Personenlexikon zum Dritten Reich.. Fischer Taschenbuch 2005, s. 13.
4. ↑ Uwe Swarat: Althaus, Paul. (1888-1966). W: Helmut Burkhardt i Uwe Swarat (Hrsg.): Evangelisches Lexikon für Theologie und Gemeinde. 1, R. Brockhaus Verlag, Wuppertal 1992, ISBN 3417246415, s. 54.
5. ↑ Paul Althaus: Die Todesstrafe als Problem der christlichen Ethik, Teil 2. Verlag der Bayerischen Akademie der Wissenschaften in Kommission bei C. H. Beck, München 1955.