Jakob Andreae

Jakob Andreae (znany także jako Andreä, Schmiedjakob, Schmiedlein, Fabri, Fribricius, Vulcanus; ur. 25 marca 1528 roku w Waiblingen, zm. 7 stycznia 1590 roku w Tybindze) - niemiecki teolog luterański, inicjator dzieła zjednoczeniowego, które doprowadziło do powstania Formuły zgody.

HU Alt - Jacob Andreae 1590
Jakob Andreae. Autor: Hans Ulrich Alt, 1590.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Jakob Endris lub Andreae (1498–1566), z Möckenlohe we Frankonii, kowal w Waiblingen; matka Anna Weißkopf; - ożenił się 1) w Tybindze 30 czerwca 1546 roku z Anną Entringer(zm. 1583), 2) w Tybindze 16 lutego 1585 roku z wdową po Johannesie Brenzingerze Reginą Brenzinger z domu Schachner, z Monachium; miał 20 dzieci.

Życiorys

Po ukończeniu Pädagogium w Stuttgarcie, w latach 1541-1545 studiował filozofię, teologię i język hebrajski na uniwersytecie w Tybindze, gdzie w 1543 roku został bakalaureatem, a w 1545 magistrem. W 1546 został diakonem w Stuttgarcie. W 1548 roku, po wprowadzeniu Interim augsburskiego, musiał opuścić miasto i udał się do Tybingi, gdzie odprawiał kazania w kościele kolegiackim św. Jerzego (niem.Die Stiftskirche St. Georg). W 1553 na życzenie księcia Krzysztofa Wirtemberskiego uzyskał tytuł doktora teologii, został powołany na superintendenta w Göppingen, jednocześnie był superintendentem generalnym okręgu Adelberg i obok Johannesa Brenza troszczył się o sprawy ogólnokościelne.
Oprócz tego rozpoczął także wprowadzanie Reformacji w krajach sąsiednich, dokąd go zapraszano i tak: w 1554 był w Hrabstwie Oettingen (niem. Grafschaft Oettingen), w 1556 u grafa Ulricha XI i jego brata Sebastiana von Helfensteina, u markgrafa (margrabia) Karla II von Baden w Marchii Baden-Durlach (niem. Markgrafschaft Baden-Durlach) i w Rothenburgu ob der Tauber, w latach 1568/70 w Księstwie Brunszwik na prośbę księcia Brunszwiku-Wolfenbüttel Juliusza. W 1557 roku towarzyszył księciu Krzysztofowi na sejmach Rzeszy w Ratyzbonie i we Frankfurcie, a w sierpniu reprezentował księcia wraz z Johannesem Brenzem w Wormacji. W grudniu 1559 był na synodzie w Stuttgarcie, podczas którego Brenz pobudzony naukami Jana Kalwina i poczynionymi wcześniej krokami wbrew woli większości społeczności luterańskiej w Palatynacie, a zaaprobowanymi przez Filipa Melanchtona, będąc popieranym przez większość duchowieństwa wittenberskiego kazał przyjąć nie tylko naukę Marcina Lutra o Wieczerzy Pańskiej, lecz także omniprezencję tzn. uznanie obecności Chrystusa w Komunii Świętej z udziałem także ludzkiej natury przy boskim charakterze wszechobecności przez co dokonano podziału nie do przezwyciężenia między luteranami. Andreae, początkowo niechętny, podpisał formułę synodu, która opowiadała się za omniprezencją Berenza i różniła się od mediacyjnego kierunki. W październiku 1561 roku książę wysłał go na rozmowy religijne do Poissy (9.09-13.10.1561) celem wsparcia tamtejszych protestantów, ale niestety tak wolno podróżował (od 2 do 19.10), że spóźnił się i nie brał w nich udziału (wg ADB).
W 1561 roku został kanclerzem na uniwersytecie w Tybindze, profesorem teologii i prepozytem.

Znaczenie

Jakob Andreae dążył do zjednoczenia kościoła. Sporządził w 1568 roku pięć artykułów zgody i próbował z Martinem Chemnitzem i Nikolausem Selneckerem doprowadzić Kościół luterański do jednego wyznania wiary. Jednak jego próba zjednoczenia w 1570 roku podczas konwentu w Zerbst spełzła na niczym przez brak zaufania i sprzeciw gnezjoluteran i filipistów (zwolenników Filipa Melanchtona).
Ponieważ jego zabiegi nie powiodły się, poświęcił się zjednoczeniu południowych i północnych Niemiec, luteranizmu szwabskiego i dolnosaksońskiego. W tym celu w 1574 roku napisał Zgodę szwabską. Gdy w 1576 roku został powołany do Torgawy (niem. Torgau) w celu pracy zjednoczeniowej, przedstawił projekt Zgody szwabskiej jako podstawę do szwabsko-saksońskiej zgody, którą razem z Formułą maulbrońską ujął w Torgische Buch (Księga torgawska). W 1577 roku wraz z północnoniemieckimi teologami (Selnecker i Chemnitz) stworzył w klasztorze Bergen koło Magdeburga Bergische Buch (Księga bergeńska), która ukazała się dopiero w 1580 roku jako Formuła zgody. Brał także udział na konwentach w Tangermünde (1578), w Schmalkalden (1578), w Jüterbog (1579) i Bergen (1580).
W 1586 roku dyskutował z Teodorem Bezą ( Théodore de Bèze) w Mömpelgard (obecnie Montbéliard), a podczas konwentu w Baden w 1589 roku z Johannesem Pistoriusem.
Jego dążenia o zgodę w teologii XVI wieku doprowadziły do rozwoju luteranizmu.
Jakob Andreae wygłosił wiele kazań pogrzebowych m.in. na pogrzebach księżniczki bawarskiej i wirtemberskiej Sabiny Wittelsbach (Sabina von Bayern, 1492–1564), Pietro Paolo Vergerio (1498–1565), Dietricha Schnepfa (1525–1586), Primoža Trubara (1508–1586).
7 stycznia obchodzona jest jego pamiątka śmierci w Ewangelickim Kalendarzu Imion.

Dzieła (wybór)

  • Kurzer und einfältiger Bericht über des Herrn Nachtmahl. 1556.
  • Einfeltiger bericht, wie ein ieder Christ antwurten soll auß seinem Catechismo, warumb er nicht mehr zu der Meß gehe . Tübingen, 1558.
  • Sechs Christlicher Predig Von den Spaltungen so sich zwischen den Theologen Augspurgischer Confession von Anno 1548 bis ... 1573 ... erhoben ... Tübingen, 1573.
  • Wiederholung der reinen unnd gesunden Lehre, des ehrnwirdigen in Christo Vaters und Herrn D. Martin Lutthers, von der Person, und dem heiligen Abendmahl des Herrn Christi. Dresden, 1581.

Literatura

  • Meinhold, Peter: „Andreae, Jakob“ w Neue Deutsche Biographie tom 1 (1953), strona 277 (online).
  • Henke, Ernst: „Andreä, Jakob“ w Allgemeine Deutsche Biographie tom 1 (1875), strona 436-441 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała