Jerzy III Anhalt-Plötzkau

Jerzy III Anhalt-Plötzkau (niem. Georg III. der Gottselige, Georg III. von Anhalt-Plötzkau; ur. 15 sierpnia 1507 r. w Dessau; zm. 17 października 1553 r. w Dessau) - był najpierw koregentem w Księstwie Anhalt i po podziale kraju księciem Anhalt-Plötzkau jak również biskupem Merseburga, a później siłą napędową Reformacji. (wyznania katolickiego, później luterańskiego)

Jerzy III Anhalt-Plötzkau
Jerzy III Anhalt-Plötzkau.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Pochodził z dynastii askańskiej; Ojciec książę Ernst von Anhalt (1461 lub 1455-1516), syn księcia Jerzego I von Anhalt (ok. 1390-1474) i hrabiny Anny von Lindau-Ruppin (zm. 1511); matka Małgorzata (1473-1530), córka księcia ziębickiego, oleśnickiego i wołowskiego Henryka I z Podiebradów (1448-1498) i Urszuli Brandenburskiej (1450-1508); bracia książę Jan V von Anhalt-Zerbst (1504-51), książę Joachim I von Anhalt-Dessau (1509-61); kawaler.

Życiorys

Jerzy III Anhalt-Plötzkau został w wieku 11 lat kanonikiem w Merseburgu. Studiował prawo kanoniczne na uniwersytecie w Lipsku u Georga Helta (1485-1545). W 1524 r. otrzymał święcenia kapłańskie i wkrótce został prepozytem w Magdeburgu. Tutaj zwalczał początki Reformacji jako ścisły doradca arcybiskupa Magdeburga Albrechta Hohenzollerna (1490-1545). W 1530 r. rozpoczął wspólne rządy z braćmi Joachimem i Janem w Księstwie Anhalt-Dessau.

Podczas gdy Anhalt-Köthen wprowadziło Reformację w 1525 r. i Anhalt-Bernburg w 1526 r., Dessau pod regencją matki Jerzego III pozostało nadal katolickie. Dopiero po śmieci matki w 1530 r., Jerzy III oficjalnie przystąpił do wiary luterańskiej. Wcześniej łączyła już go przyjaźń z Marcinem Lutrem (1483-1546) i Filipem Melanchtonem (1497-1560). Również jego były nauczyciel, Georg Helt był przez całe życie jego doradcą i przyjacielem. W 1534 r. Jerzy III wprowadził Reformację w Anhalt-Dessau. Brał także czynny udział we wprowadzeniu Reformacji w Brandenburgii w 1539 roku.

W 1541 r. Jerzy III Anhalt-Plötzkau reprezentował swój kraj podczas rozmów religijnych w Ratyzbonie. Kiedy książę elektor August Wettyn (1526-1586) w 1544 r. wprowadził Reformację w Biskupstwie Merseburga, objął urząd dotychczasowego biskupa i w 1545 r. został tam ordynowany przez Marcina Lutra. Jerzy III był jedynym niemieckim księciem, który po Reformacji sprawował urząd luterańskiego duchownego. W 1548 r. został prepozytem w Miśni. Po przegranej wojnie szmalkaldzkiej na krótko Merseburg stał się ponownie katolicki, a Jerzy III stracił w 1549 r. swój urząd i resztę życia spędził na zamku Warmsdorf.

Po śmierci Lutra należał do tzw. filipistów (zwolenników Filipa Melanchtona) i był ostro atakowany przez gnezjoluteran. Jednak nie szukał koniecznie pokoju z Kościołem rzymskokatolickim, lecz miał własną koncepcję teologiczną i kościelną. Reformację widział jako restaurację starego Kościoła.

Jerzy III zmarł, jako kawaler, 17 października 1553 r. na zamku Dessau i został pochowany w tamtejszym kościele Mariackim (niem. Marienkirche), a pogrzeb celebrował Filip Melanchton.

Dzieła (wybór)

  • Unterricht: unser von Gottes gnaden Johansen, Georgen, und Joachim gebrüdern, Fürsten zu Anhalt etc. Wie die Pfarherrn das Volck in diesen geschwinden und fehrlichen zeiten in unserm Fürstenthumb und Herrschaft zu Bus und Gebet vermanen sollen. 1546.
  • Vnterricht wie die Pfarherrn das volck inn disen geschwinden vnd gefehrlichen zeytten, zur buß vnd Gebet vermanen sollen. 1546.
  • Christliche Vermanunge aus dem CXXVIII Psalm zur Einsegunge des Durchlauchten Hochgebornen Fuersten Hertzogen Augustn zu Sachssen Vnd seiner Fuerstl. G.Gemahel Fraw Anna geborne aus Koen. Stam[m] zu Dennemarck etc.. 1548.
  • Kurtze ... Betrachtunge unsers heiligen christlichen Glaubens. 1550.
  • Zwo predigten, über das Evangelium Matth. vij. von falschen Propheten. 1552.
  • Auslegung des Sechzehenden Psalms, conserva me domine, ... 1553.

Literatura

  • Otto von Heinemann: Georg III., Fürst von Anhalt. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 8, Duncker & Humblot, Leipzig 1878, s. 595.
  • Franz Lau: Georg III.. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 6, Duncker & Humblot, Berlin 1964, ISBN 3-428-00187-7, s. 197.
  • Friedrich Wilhelm Bautz: Georg III. der Gottselige. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 2, Bautz, Hamm 1990, ISBN 3-88309-032-8, s. 210-211.

Linki

Autor: Roman Penkała