Anton Webern

Anton Friedrich Wilhelm (von) Webern (ur. 3 grudnia 1883 w Wiedniu; zm. 15 września 1945 w Mittersill)– austriacki kompozytor i dyrygent. Był uczniem Arnolda Schönberga (1874–1951) i jednym z przedstawicieli drugiej szkoły wiedeńskiej.

Anton Webern
Anton Webern, Szczecin 1912.
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys

Anton Webern wyrastał do 1890 r. w Wiedniu, a następnie w Grazu i od 1894 r. w Klagenfurcie. Dzięki matce otrzymał pierwsze lekcje gry na fortepianie. W 1902 r. ojciec Weberna, inżynier górnictwa Karl Freiherr von Webern, został powołany do Wiednia jako radca ministerialny. Od 1902 do 1906 r. studiował muzykologię u Guido Adlera (1855–1941) na uniwersytecie w Wiedniu, gdzie w 1906 r. uzyskał tytuł doktora. W 1904 r. brał lekcje kompozycji u Hansa Pfitznera (1869–1949) w Berlinie. W tym samym roku wrócił do Wiednia, gdzie w latach 1904–08 uczył się kompozycji u Arnolda Schönberga (1874–1951).

Od 1908 r. pracował jako akompaniator i dyrygent w teatrach w Bad Ischl, Cieplicach, Gdańsku, Szczecinie i Pradze. W latach 1918–32 mieszkał w Mödling. W latach 1918–22 był współpracownikiem Arnolda Schönberga w „Verein für musikalische Privataufführungen”, od 1921 do 1926 r. kierował Męskim Stowarzyszeniem Śpiewaczym (Mödlinger Männergesangverein), od 1923 do 1934 r. dyrygował  Stowarzyszeniem Śpiewaczym Robotników (Freie Typographia). Poza tym kierował różnymi chórami m.in. Wiener Schubertbund (do 1922). Od 1927 r. był dyrygentem w rozgłośni austriackiej Radio Verkehrs AG i gościnnie występował w Szwajcarii, Anglii, Hiszpanii i Niemczech.

W 1932 r. przeprowadził się z Mödling do Wiednia i jeszcze w tym samym roku do miejscowości Maria Enzersdorf. Od 1933 r. wycofał się z życia publicznego i utrzymywał się z udzielanych lekcji muzyki w Mödling. W latach 1938–45 pozbawiony został wszystkich funkcji, a jego muzyka została zakazana w Austrii i Niemczech.

Przed atakami bombowymi Anton Webern uciekł z rodziną do Mittersill. 15 września 1945 r. został omyłkowo zastrzelony przed domem zięcia przez amerykańskiego żołnierza, który podczas obławy wziął go za uzbrojonego szmuglera.

Twórczość

Anton Webern pierwsze znane dwa utwory (duety na wiolonczelę i fortepian) skomponował już w Klagenfurcie w 1899 roku. Jego wczesne kompozycje utrzymane są w tradycji późnego romantyzmu. Od 1908/1909 rozpoczął wraz z pieśniami do tekstów Stefana George (1868–1933) długi okres muzyki atonalnej, który ugruntował renomę Weberna jako reprezentanta ekspresjonizmu muzycznego. Na przełomie lat 1924/1925 przejął koncepcję dodekafonii Schönberga. Podczas gdy Arnold Schönberg i Alban Berg (1885–1935) stosowali dodekafonię w wielkich formach, Webern zastosował ją w małych formach. Odtąd skoncentrował się na organizacji struktur dźwiękowych, uporządkowaniu aspektów tworzywa muzycznego: rytmu, dynamiki, artykulacji za pomocą serii (serializm). Po II wojnie światowej tę koncepcję podjęli i rozwinęli przede wszystkim tacy kompozytorzy jak Pierre Boulez (1925–2016) i Karlheinz Stockhausen (1928–2007).

Dzieła (wybór)

  • Op. 1, Passacaglia, 1908.
  • Op. 2, Entflieht auf Leichten Kaehnen, 1908
  • Op. 3, Pięć pieśni z Der Siebente Ring, 1908-1909.
  • Op. 4, Pięć pieśni do poematów Stefana George, 1908-1909.
  • Op. 5, Pięć części na kwartet smyczkowy, 1909.
  • Op. 6, Sześć części na wielką orkiestrę, 1909.
  • Op. 7, Cztery części na skrzypce i fortepian, 1910.
  • Op. 8, Dwie pieśni do poematów Ranera Marii Rilke, 1910.
  • Op. 9, Sześć bagatel na kwartet smyczkowy, 1911.
  • Op. 10, Pięć części na orkiestrę, 1911.
  • Op. 11, Trzy miniatury na wiolonczelę i fortepian, 1914.
  • Op. 12, Cztery pieśni na głos i fortepian, 1915-17.
  • Op. 13, Cztery pieśni na głos i orkiestrę, 1914-18.
  • Op. 14, Six Songs on Poems of George Trakl (1917-21)
  • Op. 15, Pięć pieśni religijnych na głos i zespół muzyczny, 1917-22.
  • Op. 16, Pięć kanonów do tekstów łacińskich, 1924.
  • Op. 17, Trzy pieśni ludowe, „Armer Sünder, du“ (1924), „Liebste Jungfrau“ (1925), „Heiland, unsere Missetaten“ (1925).
  • Op. 18, Trzy pieśni, 1925.
  • Op. 19, Dwie pieśni, 1926.
  • Op. 20, Trio smyczkowe, 1926-1927.
  • Op. 21, Symfonia, 1927-1928.
  • Op. 22, Kwartet, 1928-1930.
  • Op. 23, Trzy pieśni z Viae inviae, 1934.
  • Op. 24, Koncert, 1931-1934.
  • Op. 25, Trzy pieśni do poematów Hildegarda Jone, 1934.
  • Op. 26, Das Augenlicht, 1935.
  • Op. 27, Wariacja na fortepian, 1935-1936.
  • Op. 28, Kwartet smyczkowy, 1936-1938.
  • Op. 29, I kantata, 1938-1940.
  • Op. 30, Wariacja na orkiestrę, 1940.
  • Op. 31, II kantata, 1943.

Literatura

  • Reinhard Kapp: Webern, Anton (von) w: Oesterreichisches Musiklexikon. Online-Ausgabe, Wien 2002 ff., ISBN 3-7001-3077-5; Druckausgabe: Tom 5, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 2006, ISBN 3-7001-3067-8.

Linki