Hans Arp

Hans Arp (ur. 16 września 1887 w Strasburgu; zm. 7 czerwca 1966 w Bazylei) – niemiecki i francuski malarz, grafik, rzeźbiarz i poeta, współtwórca dadaizmu. W 1926 r. otrzymał francuskie obywatelstwo. Jego twórczość podzielić można na trzy zasadnicze okresy : dadaizm, konstruktywizm i surrealizm. Arp w istotny sposób wpłynął na sztukę współczesną.

Hans Arp
Hans Arp (ok. 1925)
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Przodkowie ojca pochodzili z hugenotów z holsztyńskiego Probstei, a matki z alzacko-francuskiej rodziny.

  • Ojciec : Jürgen Peter Wilhelm (ur. 1853), producent cygar, w 1877 zamieszkał w Strasburgu, który wówczas należał do Rzeszy Niemieckiej
  • Matka: Marie Joséphine z domu Koeberlé (ur. 1857), utalentowana pianistka i śpiewaczka
  • Rodzeństwo : brat Wilhelm Franz Philipp
  • Ożenił się : 1) w 1922 z Sophie Taeuber-Arp (1889–1943), 2) w 1959 z Marguerite Hagenbach (1902–1994)

Życiorys

Hans Arp razem z bratem od dziecka wyrastali w środowisku trójjęzycznym; z matką mówili po francusku, z ojcem i w szkole po niemiecku, a poza domem i szkołą po alzacku. W młodości interesował się przede wszystkim poetami niemieckiego romantyzmu jak Novalis (1772–1801), Clemens Brentano (1778–1842) i Ludwig Tieck (1773–1853), jak również francuskimi poetami jak Arthur Rimbaud (1854–1891) i Comte de Lautréamont (1846–1870). W latach 1905–07 uczył się w Arcyksiążęcej Saskiej Szkole Sztuk Pięknych (Großherzoglich-Sächsische Kunstschule) w Weimarze u Ludwiga von Hofmann (1861–1945). W 1906 r. rodzina Hansa Arpa przeprowadziła się do Weggis (Szwajcaria). Od 1908 r. kontynuował naukę w Académie Julian w Paryżu. Po powrocie do Szwajcarii, która kilka razy odmawiała mu przyznanie obywatelstwa, założył w Weggis w sierpniu 1911 r. razem z Walterem Helbigiem (1878–1968) i Oscarem Lüthy (1882–1945) związek artystów Der Moderne Bund. W 1911 r. nawiązał kontakt z artystami z grupy Der Blaue Reiter. Pierwsza wspólna wystawa grupy Der Moderne Bund odbyła się między 3 a 17 grudnia 1911 r. w Grand Hotel du Lac w Lucernie. Na wystawie zaprezentowano 65 dzieł 16 artystów. 7 lipca 1912 r. otwarta została druga wystawa tej grupy w Muzeum Sztuki w Zurychu (Kunsthaus Zürich).[1] W 1913 r. nastąpiły dwie kolejne wystawy w Niemczech i nosiły tytuł Moderner Bund Schweiz. Odbywały się od 16 marca do 4 kwietnia w galerii Hansa Goltza (1873–1927) w Monachium i od 16 kwietnia do 31 maja w „Galerie Sturm” prowadzonej przez Herwartha Waldena (1878–1941) w Berlinie. Pokazano tam prace Hansa Arpa, Wilhelma Gimmiego (1886–1965), Helbiga, Hermanna Hubera (1888–1967), Paula Klee (1879–1940), Lüthyego, jak również nowego członka grupy Alberta Pfistera (1884–1978).

Przez jakiś czas Hans Arp mieszkał w Paryżu, ale w 1915 r. wrócił do Szwajcarii. W Zurychu pierwszy raz zaprezentował prace abstrakcyjne. W 1916 r. ilustrował wiersze Vingt-cinq poèmes Tristana Tzary (1896–1963), dzięki któremu poznał Hugo Balla (1886–1927), Emmy Hennings (1885–1948), Marcela Janco (1895–1984) i Richarda Huelsenbecka (1892–1974), z którymi założył w 1916 r. dadaizm w Zurychu. Spotkanie w 1916 r. przyszłej żony, Sophie Taeuber, zapoczątkowało ich intensywną współpracę artystyczną. Wprowadził ją do kręgu dadaistów, w których wystawach brała czynny udział oraz Cabaretu Voltaire.

W 1919 r. przeprowadził się do Kolonii, gdzie zaprzyjaźnił się z Maxem Ernstem (1891–1976) i Johannesem Theodorem Baargeldem (1892–1927). Z nimi Hans Arp założył koloński dadaizm i wydawał marksistowsko ukierunkowane czasopismo Der Ventilator. W 1920 r. Hans Arp brał udział w Pierwszych Międzynarodowych Targach Dada w berlińskiej „Galerie Otto Burcharda” i opublikował, dzięki pośrednictwu Kurta Schwittersa (1887–1948), tomik wierszy Die Wolkenpumpe. W wierszach eksperymentował prostymi słowami i dźwiękami (poezja fonetyczna).

W 1925 r. opublikował razem z El Lissitzkym (1890–1941) Die Kunst-ismen i w tym samym roku przeniósł się do Paryża, gdzie brał udział w pierwszej wystawie surrealistów. W latach 1926–28 wykonywał razem z Sophie Taeuber i Theo van Doesburgiem (1883–1931) wewnętrzne dekoracje w centrum Aubette w Strasburgu. W Meuden koło Paryża Hans Arp zbudował razem z Sophie Taeuber dom z atelier. W 1930 r. brał udział w wystawie sztuki abstrakcyjnej stowarzyszenia artystycznego Cercle et Carré, a w 1931 został członkiem międzynarodowej grupy abstrakcjonistów Abstraction-Création.

Około 1930 r.  stworzył pierwsze rzeźby zatytułowane Konkretionen. W 1936 r. pokazał swoje prace na wystawie Zeitprobleme in der Schweizer Malerei w Muzeum Sztuki w Zurychu (niem. Kunsthaus Zürich). W 1937 r. został członkiem szwajcarskiej grupy Allianz. Pierwsza wspólna wystawa Hansa Arpa i Sophie Taeuber miała miejsce w 1939 r. w Paryżu.

Krótko przed wkroczeniem wojsk niemieckich do Paryża w 1940 r. Hans Arp z żoną uciekł z miasta do Grasse (Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże). W 1942 r. wrócili do Zurychu i próbowali emigrować do Stanów Zjednoczonych Ameryki. Śmierć żony w 1943 roku do tego stopnia dotknęła Hansa Arpa, że przerwał wszelkie prace.

Grób Hansa Arpa, Sophie Taeuber-Arp i Marguerite Arp-Hagenbach w Locarno
Grób Hansa Arpa, Sophie Taeuber-Arp i Marguerite Arp-Hagenbach w Locarno
Źródło: Wikimedia Commons

W 1945 r. wrócił z nową towarzyszką życia Marguerite Hagenbach do Meudon i zaczął ponownie pracować. Po 1948 r. zyskał wielkie uznanie, a prace jego wystawiane były na całym świecie. W 1954 r. otrzymał nagrodę za rzeźbę podczas Biennale w Wenecji. W 1959 r. zamieszkał w Locarno, gdzie pozostał do końca życia.

Dzieła (wybór)

Jean Arp Configuration

 

Konfiguracja (1931).
Źródło: Wikimedia Commons

Pasterz chmur

 

Pasterz chmur (1953).
Źródło: Wikimedia Commons

Poezje

  • Die Wolkenpumpe. Die Silbergäule. Hannover 1920.
  • Der Pyramidenrock. Erlenbach-Zürich 1924.
  • Gedichte: Weisst du schwarzt du. Fünf Klebebilder von Max Ernst. Pra, Zürich 1930.
  • Konfiguration. Poésie & Co. Paris 1930.
  • Sinnende Flammen. Zürich 1961.
  • Logbuch des Traumkapitäns. Zürich 1965.
  • L’Ange et la Rose. Forqualquier 1965.

Literatura

  • Carola Giedion-Welcker: Hans Arp. Hatje, Stuttgart 1957.

Linki

  • Annemarie Bucher : Arp, Hans [Jean] w Historisches Lexikon der Schweiz (HLS) (online).
  • Wolf Brennan: Biografia
  • Prace Arpa w SIKART - Lexikon zur Kunst in der Schweiz.
  • Pisma Arpa i o nim w katalogu Biblioteki Narodowej.

Przypisy

  1. Der Moderne Bund w kultur-online.