August Gottlieb Spangenberg


August Gottlieb Spangenberg (ur. 25 lipca 1704 r. w Klettenbergu, Hrabstwo Hohenstein; zm. 18 września 1792 r. w Berthelsdorfie (obecnie część Herrnhut), Elektorat Saksonii) - niemiecki teolog ewangelicki, po śmierci hrabiego Nikolausa Ludwiga von Zinzendorfa (1700–60) przywódca braci morawskich. Powszechnie nazywany "bratem Józefem" (niem. Bruder Josef), ponieważ troszczył się o współbraci tak jak Józef z pierwszej Księgi Mojżesza.

Genealogia


Ojciec Georg (1665-1713), pastor w Klettenbergu; matka Dorothea Katharina Nese (1674-1708); bracia Jacob Georg Freiherr von Spangenberg (1695/99-1779), Johann Friedrich (1700-64) i Georg Philipp (1702-77); - ożenił się 1) w 1740 r. z Evą Marią Ziegelbauer (1696-1751, wdowa po Christophie Immigu 1650–1728), 2) w 1754 Marthą Elisabeth z domu Jähne (1708-89, wdowa po Matthiasie Mickschu, zm. 1734); bezdzietny.

Życiorys


Spangenberg został wcześnie sierotą. W 1722 r. rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Jenie, ale pod wpływem zorientowanego pietystycznie profesora teologii Johanna Franza Buddeusa (1667-1729) zmienił kierunek studiów na teologiczny i w 1727 r. nawiązał kontakt z braćmi morawskimi (Ewangelicka Jednota Braterska, herrnhuci). Silne wrażenie zrobiło na nim spotkanie z hrabią Nikolausem Ludwigiem von Zinzendorfem. Po otrzymaniu stopnia magistra w 1729 r. i działalności pedagogicznej w Jenie podążył w 1732 r. do Halle, gdzie został adiunktem na wydziale teologicznym i pomocnikiem w Franckesche Stiftungen. Konflikty z powodu jego kontaktów z braćmi morawskimi doprowadziły już rok później do utraty sprawowanego urzędu i wypędzenia. Spangenberg przeniósł się do Herrnhut i w kwietniu 1733 r. przystąpił formalnie do wspólnoty herrnhutów.

Na polecenie Zinzendorfa towarzyszył w 1735 r. pierwszej grupie kolonistów w USA, gdzie przy zakładaniu kolonii w Georgii i Pensylwanii (Bethlehem, Nazareth) pokazał swoje zdolności organizacyjne oraz autorytet jako przywódca duchowy. W 1739 r. wrócił do Herrnhut, objął wkrótce nadzór nad aktywnie działającym zborem w Anglii (1741-43). 15 czerwca 1744 r. odbyła się jego ordynacja na biskupa. Prawie 20 lat, z przerwą w latach 1749-51, działał tylko w Ameryce, gdzie skutecznie rozwijał kolonie, stworzył misje indiańską i sprawdzał się jako mediator w sporach o kierunek nauki i prowadzenie życia.

W 1762 r. wrócił definitywnie do Herrnhut i pozostał aż do śmierci w gremium kierowniczym braci morawskich. Był wysoko ceniony jako biograf Zienzendorfa. Jego strikte biblijne nastawienie na sedno nauki braci morawskich i praktykę religijną ochroniło wspólnotę w ciężkich czasach po śmierci Zinzendorfa przed rozbiciem na sekty, starał się o zbliżenie z ewangelickim Kościołem krajowym.

Jego rocznica śmierci upamiętniona jest w dniu 18 września w Ewangelickim Kalendarzu Imion.

Dzieła (wybór)


  • Milch für die unmündigen Kinder oder kurtze und deutliche Anweisung zum wahren Christenthum, denen Einfältigen zum Besten aus hertzlicher Liebe herausgegeben. 1729.
  • M. Aug. Gottl. Spangenbergs Darlegung richtiger Antworten auf mehr als dreyhundert Beschuldigungen gegen den Ordinarivm fratrvm. 1751.
  • The life of Nicolas Lewis. 1773.
  • Leben Zinzendorfs. 4 tomy, 1772/74.
  • Kurzgefaßte historische Nachricht von der gegenwärtigen Verfassung der evangelischen Bruderunität augsburgischer Confession. 1774.

Literatura


  • Karl Friedrich Ledderhose: August Gottlieb Spangenberg. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 35, Duncker & Humblot, Leipzig 1893, s. 33–37.
  • Friedrich Wilhelm Graf: Spangenberg, August Gottlieb. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, S. 628.
  • Norman B. Springlane: Spangenberg, August Gottlieb. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 10, Bautz, Herzberg 1995, ISBN 3-88309-062-X, s. 872–874.

Linki