Johann Bernhard Basedow

Johann Bernhard Basedow (ur. 11 września 1724 r. w Hamburgu; zm. 25 lipca 1790 r. w Magdeburgu) - niemiecki teolog ewangelicki, pedagog, pisarz i filantrop okresu oświecenia.

004.J.B.Basedow.2
Johann Bernhard Basedow. Miedzioryt Daniela Chodowieckiego.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Hinrich Basedau (1699-1782), wytwórca peruk; matka Anna-Maria z domu Leonhard (1693-1780), wdowa po Hinrichu Andreasie Jungbluth; - ożenił się 1) w Hamburgu w 1752 r. z Anną Emilią Dumas (1730-1753), 2) 28 czerwca 1754 r. z Gertrudą Elisabeth Hammer; miał syna i córkę.

Życiorys

Johann Bernhard Basedow po ukończeniu gimnazjum Johanneum w Hamburgu studiował teologię w Lipsku (1746-48) i Kilonii, gdzie w 1752 r. został magistrem. W 1753 r. został powołany jako profesor etyki i retoryki do duńskiej akademii rycerskiej Sorø Akademi oraz później jako teolog. W 1761 r. przeniósł się do gimnazjum Christianeum w Altona. Jego pedagogiczne poglądy zawarte w pismach Philalethie (1763) i Methodischer Unterricht sowohl in der natürlichen als biblischen Religion (1764) , krytyka szkolnictwa i wpływu Kościoła na edukację, wywołały protest teologa luterańskiego Johanna Melchiora Goeze, w wyniku którego został zwolniony w 1767 r. przez ministra duńskiego Andreasa Petera Grafa von Bernstorffa, a pisma zostały skonfiskowane i zakazane. Zakaz sprzedawania jego pism wprowadziła także Lubecka pod karą grzywny w wysokości 50 talarów. Pastorowie w Altona posunęli się jeszcze dalej i uniemożliwili jego całej rodzinie przystępowanie do Wieczerzy Pańskiej, co szczególnie dotknęło matkę,jego drugiej żony. W spór ten włączył się także teolog August Friedrich Sack.

Basedow opublikował w 1768 r. pismo Vorstellung an Menschenfreunde und vermögende Männer über Schulen, Studien und ihren Einfluß in die öffentliche Wohlfahrt, mit einem Plane eines Elementarbuchs der menschlichen Erkenntnis, które było decydującym zwrotem w jego życiu. We wstępie do niniejszego dokumentu, opracował plan całej "biblioteki szkolnej", która powinna zapewnić systematyczny uporządkowaną całość podręczników, od podstaw nauczania aż po studia. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje pierwszy zasadniczy element, Elementarbuch. W 1770 r. opublikował Methodenbuch für Väter und Mütter der Familien und Völker, jako szczegółowe wprowadzenie do korzystania z Elementarbuch. W 1774 r. podręcznik Elementarwerk wyszedł w ostatecznej formie, a ryciny do niego wykonał Daniel Chodowiecki.

Myśli Basedowa znalazły duże zainteresowanie w czasie sprzyjającym problemom wychowawczym. Książę Anhalt-Dessau Leopold III (1740–1817) powołał go w 1771 r. do Dessau, gdzie Basedow założył placówkę wychowawczą wg swoich idei. Szkoła ta, nazwana została Philanthropin jako wyraz jej przyjacielskich i ludzkich poglądów, stała się centrum oświeceniowego ruchu edukacyjnego w Niemczech i obudziła zainteresowanie szerszych kręgów. Znany jest udział Immanuela Kanta w tych dążeniach. Również tam przebywało wielu czołowych pedagogów tego czasu takich jak: Joachim Heinrich Campe, Christian Gotthilf Salzmann, Ernst Christian Trapp. Podobne placówki powstały w krótkim czasie w innych miejscach. Właściwe zainteresowanie Basedowa sięgało dalej niż teoretyczne założenie nauki wychowania. Dlatego już w 1778 r. oddał kierownictwo szkoły i poświęcił się swoim pracom pisarskim.

Basedow powtórzył zadanie z czasów, które przeszło 100 lat wcześniej postawił Johann Amos Comenius w Świat w obrazach (Orbis sensualium pictus, 1658): rozwinął obraz całego świata w starannie przemyślanym rozwoju począwszy od dziecka. Jednak między nimi jest istotna różnica. Podczas gdy Comenius zaczyna od Boga i od niego rozwija świat w obiektywny porządek, w którym także człowiek ma swoje miejsce, Basedow wskazuje na środowisko dziecinne - rodzina przy stole, środki żywności, ubiór i mieszkanie i stąd poszerza powoli promień na co raz większy obszar. U Basedowa jest to przesunięcie układu odniesienia obiektywnego porządku świata w subiektywny porządek ludzi. Takie podejście w zakresie pedagogiki jest takim samym obrotem, który Kant określił jako "Kopernikański zwrot".

Dzieła (wybór)

  • Versuch, wie fern die Philosophie zur Freygeisterei verführe?, 1753.
  • Neue Lehrart und Uebung in der Regelmäßigkeit der teutschen Sprache, 1759.
  • Methodischer Unterricht der Jugend in der Religion und Sittenlehre der Vernunft nach dem in der Philalethie angegebenen Plane , 1764.
  • Philalethie, 1764.
  • Johann Bernhard Basedows theoretisches System der gesunden Vernunft , 1765.
  • Das Nöthigste von der Vorstellung an Menschenfreunde und vermögende Männer, 1768.
  • Vorstellung an Menschenfreunde und vermögende Männer über Schulen, Studien und ihren Einfluss in die öffentliche Wohlfarth, 1768.
  • Anfang der Arbeit am Elementarbuche zur Verbesserung des Schulwesens, 1769.
  • J. B. Basedows Kleines Buch für Kinder aller Stände , 1771.
  • Das Methodenbuch für Väter und Mütter , 1773.
  • Das Elementarwerk, 1774.

Literatura

  • Otto Friedrich Bollnow: „Basedow, Johann Bernhard” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 1, Duncker & Humblot, Berlin 1953, ISBN 3-428-00182-6, s. 618 (online).
  • Max Müller: „Basedow, Johann Bernhard” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 2, Duncker & Humblot, Leipzig 1875, s. 113-124 (online).
  • Friedrich Wilhelm Bautz: BASEDOW, Johann Bernhard. w: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975, ISBN 3-88309-013-1, s. 402-403.
Autor: Roman Penkała