Alexander Gottlieb Baumgarten
Alexander Gottlieb Baumgarten (ur. 17 czerwca 1714 roku w Berlinie, zm. 26 maja 1762 roku w Frankfurcie nad Odrą) - niemiecki filozof. (wyznania luterańskiego)
Genealogia
Ojciec Jakob Baumgarten (1668–1722), kaznodzieja garnizonowy w Berlinie; matka Rosine Elisabeth (ur. w 1690 roku), córka złotnika Joachima Sigismunda Wiedemanna i Anny Barbary Cubitz; bracia Nathanael Baumgarten (zm. w 1763 roku), duchowy doradca królowej i księżnej Prus, Sigmund Jakob Baumgarten; - ożenił się 1) w 1741 roku z córką b.d. (zm. 1745 roku ) berlińskiego radcy dworu Alemanna, 2) w 1748 roku z Justiną Elisabeth, córką Johanna Jakoba Albinusa; miał 1 syna i 1 córkę.
Życiorys
Alexander Gottlieb Baumgarten ukończył gimnazjum w Berlinie. Po wczesnej utracie rodziców uczęszczał do założonej w Halle przez August Hermann Francke szkoły prowadzonej w duchu pietyzmu Franckesche Stiftungen. Na uniwersytecie w Halle studiował teologię i filozofię i tzw. „nauki piękne„ (retoryka i poetyka). Poza tym słuchał również wykładów z filozofii Christiana Wolffa w Jenie. Po obronie pracy magisterskiej uczył poezji i logiki w sierocińcu Franckesche Stiftungen. W 1737 roku został privatdozentem filozofii na uniwersytecie w Halle, a w 1740 roku profesorem na uniwersytecie w Frankfurcie nad Odrą i pracował tu aż do śmierci.
Znaczenie
Wraz z napisaniem rozprawy Meditationes philosophicae de nonnullis ad poema pertinentibus (1735) estetykę podniósł do rangi samodzielnej dyscypliny naukowej w Niemczech, równorzędną do logiki. W estetyce powinna zawierać się forma poznawczego dostępu do świata, która analogicznie do działania rozsądku może pośredniczyć w poznaniu. Istotne przy tym jest, że zmysłom została przypisana własna możliwość osądu. Jego idea estetyki wywarła duży wpływ na Johanna Gottfrieda Herdera i Friedricha Schillera.
W 1739 roku ukazała się jego książka Metaphysica, w 1740 roku Ethica philosophica, w 1750 pierwszy tom jego wielkiego dzieła Aesthetica, a w 1758 roku drugi tom. Immanuel Kant bardzo wysoko cenił Baumgartena i wykorzystywał jego Initia philosophiae practicae primae jako podstawę podczas prowadzonych wykładów z metafizyki.
Dzieła (wybór)
- Dissertatio chorographica, Notiones superi et inferi, indeque adscensus et descensus, in chorographiis sacris occurentes, evolvens. 1735.
- Meditationes philosophicae de nonnullis ad poema pertinentibus. 1735.
- De ordine in audiendis philosophicis per triennium academicum quaedam praefatus acroases proximae aestati destinatas indicit Alexander Gottlieb Baumgarten. 1738.
- Metaphysica. 1739/
- Ethica philosophica. 1740.
- Alexander Gottlieb Baumgarten eröffnet Einige Gedancken vom vernünfftigen Beyfall auf Academien, und ladet zu seiner Antritts-Rede [...] ein. 1740.
- Philosophische Briefe von Aletheophilus. 1741.
- Aesthetica. 1750–58.
- Acroasis logica in Christianum L.B. de Wolff. 1761.
- Ius naturae. 1763.
- Sciagraphia encyclopaedia philosophicae. 1769.
- Philosophia generalis. 1770.
- Alex. Gottl. Baumgartenii Praelectiones theologiae dogmaticae. 1773.
- Metaphysica. 1776.
- Gedanken über die Reden Jesu nach dem Inhalt der evangelischen Geschichten. 1796–97