Hermann Baumgarten


Karl August Ludwig Hermann Baumgarten (ur. 28 kwietnia 1825 r. w Lesse (obecnie część miasta Salzgitter); zm. 19 czerwca 1893 r. w Strasburgu) – niemiecki historyk. (wyznania ewangelickiego)

Hermann Baumgarten
Hermann Baumgarten.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia


Ojciec Carl Julius Baumgarten, pastor w Lesse; matka Emilie Auguste Johanna Henriette z domu Engelbrecht; - ożenił się z Louise z domu Fallenstein; miał 8 dzieci m.in. syna Otto, profesora teologii; siostrzeniec Max Weber (1864-1920), socjolog.

Życiorys

Hermann Baumgarten uczęszczał od 1834 r. do gimnazjum w Wolfenbüttel, po czym w 1842 r. rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie w Jenie. W następnym roku przeniósł się do Halle, aby studiować tam filologię. W Halle słuchał też wykładów historyka Maximiliana Dunckera (1811-1886). Zarówno w Jenie, jak i w Halle był członkiem korporacji studenckich. Jako rzecznik Studenckiego Towarzystwa Czytelniczego został relegowany w 1844 r. z uczelni, ale dzięki poparciu Friedricha Christopha Dahlmanna (1785-1860) mógł kontynuować studia w Bonn. W połowie semestru przeniósł się do Getyngi, gdzie ukończył studia.

Podczas rewolucji w 1848 r. Hermann Baumgarten był redaktorem czasopisma Deutsche Reichszeitung. W 1852 r. został jako historyk uczniem Georga Gottfrieda Gervinusa (1805-1871). Gdy Gervinusa oskarżono o zdradę stanu Baumgarten wystąpił w jego obronie i opublikował anonimowo pismo »Gervinus und seine politischen Überzeugungen« (1853, pol. Gervinus i jego przekonania polityczne). Od 1854 r. pomagał Gervinusowi przy zbieraniu materiału do jego książki »Geschichte des 19. Jahrhunderts« (pol. Historia XIX wieku) i zamieszkał w tym czasie w Monachium. W tym okresie rozpoczął także swoje studia nad historią Hiszpanii. W 1861 r. Baumgarten otrzymał powołanie jako profesor historii i literatury do Wyższej Szkoły Technicznej (niem. Technische Hochschule) w Karlsruhe.

W Karlsruhe ukończył trzytomową pracę »Geschichte Spaniens vom Ausbruch der französischen Revolution bis auf unsere Tage« (1861-71, pol. Historia Hiszpanii od wybuchu rewolucji francuskiej do naszych dni). Pomimo włożonego wysiłku w tę pracę nie udało mu się jako protestantowi zrozumieć hiszpańskiego ducha.

Hermann Baumgartennieufny początkowo wobec polityki Otto von Bismarcka (1815-1898), przekonywał się od 1866 r., że droga, którą obrała pruska partia liberalna, Niemiecka Partia Postępowa (niem. Deutsche Fortschrittspartei,DFP, "Fortschritt"), nie może doprowadzić do celu. Swoje spostrzeżenia zawarł w rozprawie z 1867 r. »Der deutsche Liberalismus. Eine Selbstkritik« (pol. Niemiecki liberalizm. Samokrytyka), w której ostro skarcił doktrynerski liberalizm. Domagał się od osób o podobnych do jego poglądów pozytywnej współpracy przy budowie państwa narodowego. Zawarł w niej także program nadchodzącej partii narodowo-liberalnej. Esej »Wie wir wieder ein Volk geworden sind« (1870, pol. Jak staniemy się znowu narodem) był przyznaniem się do państwa narodowego.

W latach 1872-1890 Baumgarten był profesorem historii i historii literatury na uniwersytecie w Strasburgu. Prowadził tutaj studia związane z alzacką historią, szczególne zainteresowanie budziły w nim postacie Jakoba Sturma von Sturmecka (1489-1553) i Johannesa Sleidanusa (1506-1556). W 1883 r. skrytykował pruskie spojrzenie na historię Niemiec zawarte w dziele »Deutsche Geschichte im 19. Jahrhundert« Heinricha von Treitschke (1834-1896), co doprowadziło też do sporu z Heinrichem von Sybelem (1817-1895). Zajął również stanowcze stanowisko wobec antysemityzmu Adolfa Stoeckera (1835-1909), któremu się przeciwstawiał. Ze wzrastającą troską obserwował zachwianie moralnej świadomości i osłabienie poczucia prawa.

Hermann Baumgarten był od 1872 r. członkiem Bawarskiej Akademii Nauk w Monachium (niem. Bayerische Akademie der Wissenschaften).

Dzieła (wybór)


  • Gervinus und seine politischen Überzeugungen : ein biographischer Beitrag. 1853.
  • Geschichte Spanien's zur Zeit der französischen Revolution ; Mit einer Einleitung über die innere Entwicklung Spaniens im 18. Jahrhundert. 3 tomy, 1861-71.
  • Der deutsche Liberalismus. Eine Selbstkritik. 1866.
  • Zur Geschichte des Schmalkaldischen Kriegs. 1876.
  • Jacob Sturm : Rede gehalten bei Übernahme des Rectorats der Universität Strassburg am 1. Mai 1876. 1876.
  • Über Sleidans Leben und Briefwechsel : mit einem Facsimile. 1878.
  • Anmerkungen zu Treitschkes „Deutsche Geschichte. 2 tomy, 1883.
  • Geschichte Karls V. 3 tomy, 1885-1888.

Literatura


  • Wilhelm Wiegand: „Baumgarten, Hermann” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 55, Duncker & Humblot, Leipzig 1910, s. 437-451 (online).
  • Otto Graf zu Stolberg-Wernigerode: „Baumgarten, Carl August Ludwig Hermann” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 1, Duncker & Humblot, Berlin 1953, ISBN 3-428-00182-6, s. 658 (online).

Linki