Otto Baumgarten

Otto Baumgarten (ur. 29 stycznia 1858 r. w Monachium; zm. 21 marca 1934 r. w Kilonii) – niemiecki teolog ewangelicki.

Genealogia

Życiorys

Otto Baumgarten studiował w Strasburgu, Getyndze i Zurychu między innymi u Heinricha Holtzmanna i Albrechta Benjamina Ritschla. W latach 1882-1887 pracował w badeńskiej służbie kościelnej. W 1888 r. habilitował się w Halle. W tym samym roku został księdzem w sierocińcu »Friedrichs-Waisenhaus Rummelsburg« w Berlinie–Rummelsburg. Od 1890 r. pracował jako Privatdozent na uniwersytecie w Berlinie. W tym samym roku został profesorem nadzwyczajnym w Jenie. W latach 1894–1926 był profesorem zwyczajnym teologii praktycznej na uniwersytecie w Kilonii.

Życiowym zadaniem Baumgartena było głoszenie Ewangelii i jej obrona w obszarach wiary, nauki, obyczajowości i polityki wobec narastających napięć między biblijno-reformacyjną i nowoczesną świadomością. Wchodził na nową drogę głoszenia kazań, pracy w zborze oraz socjalnego i politycznego życia. Przez te działania popadł w konflikt z kościelno–ortodoksyjnymi i politycznymi kręgami. W 1890 r. należał m.in. razem z Adolfem Stoeckerem, Adolphem Wagnerem i Adolfem von Harnackiem do współzałożycieli Kongresu Ewangelicko-Społecznego (niem. Evangelisch-Sozialer Kongress), którego był prezydentem w latach 1912–1925. W 1898 r. wstawił się za strajkującymi pracownikami portowymi. Po 1918 r. brał udział jako członek zarządu Partii Demokratycznej w nowym kształtowaniu stosunków kościelnych. W 1919 r. był członkiem niemieckiej delegacji pokojowej.

Otto Baumgarten zaliczany jest razem z Adolfem von Harnackiem, jego uczniem Heinrichem Scholzem oraz teologami Ernstem Troeltschem i Martinem Rade do kluczowych postaci protestantyzmu kulturowego, który był wówczas przede wszystkim miejskim fenomenem. Nurt ten szerzył się głównie w Berlinie, Bremie, Heidelbergu i Mannheim. Nie wdawali się oni w walkę kulturową między Kościołem katolickim a Cesarstwem Niemieckim. Sprzeciwiali się wprawdzie jako pierwsi antysemityzmowi, ale opowiadali się za zupełną asymilacją niemieckiego żydostwa. Po I wojnie światowej nastąpiły istotne zmiany w dotychczasowych wartościach mieszczańskich i kulturowych, przez co protestantyzm kulturowy utracił swoje społeczne podstawy.

Otto Baumgarten był jednym z pierwszych teologów protestanckich, którzy publicznie wzywali do sprzeciwu wobec nacjonalizmu. W broszurze »Kreuz und Hakenkreuz« (1926, Krzyż i swastyka) doszedł do wniosku, że krzyż i swastyka wzajemnie się wykluczają. Należał także do Stowarzyszenia Obrony Przeciw Antysemityzmowi (niem. Der Verein zur Abwehr des Antisemitismus). W pismach Baumgartena znaleźć można chrześcijańsko-teologiczną argumentację przeciw antysemityzmowi, która jednak związana była ze szczególnym uznaniem niemieckości, z krytyką żydowskiej religii, jak również przedstawienie różnic rasowych.

Dzieła (wybór)

  • Volksschule und Kirche : auch eine soziale Frage ; ein Beitrag zur Diesterweg-Feier. 1890.
  • Der Seelsorger unsrer Tage. 1891.
  • Bismarcks Stellung zu Religion und Kirche zumeist nach eigenen Äußerungen. 1900.
  • Predigten aus der Gegenwart : gehalten in der Kieler Universitätsaula. 1903
  • Über Kindererziehung : Erlebtes und Gedachtes. 1905.
  • Neue Bahnen : der Unterricht in der christlichen Religion im Geist der modernen Theologie. 1909.
  • Politik und Moral. 1916.
  • Christentum und Weltkrieg. 1918.
  • Alldeutschtum und Christentum. 1918.
  • Revolution und Kirche : zur Neuordnung des Kirchenwesens im deutschen Volksstaat. 1919.
  • Praktische Sittenlehre. 1921.
  • Bergpredigt und Kultur der Gegenwart. 1921.
  • Die Gefährdung der Wahrhaftigkeit durch die Kirche. 1925.
  • Kreuz und Hakenkreuz. 1926.

Literatura

  • Walter Buff: „Otto Baumgarten” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 1, Duncker & Humblot, Berlin 1953, ISBN 3-428-00182-6, s. 659 (online).
  • Friedrich Wilhelm Bautz: Otto Baumgarten w Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975, s. 422–423.

Linki