Ferdinand Christian Baur

Ferdinand Christian Baur (ur. 21 czerwca 1792 r. w Schmiden koło Fellbach; zm. 2 grudnia 1860 w Tybindze) – niemiecki uczony, biblista i teolog ewangelicki. Założył tzw. "szkołę tybingeńską", która dała nowe wyobrażenie o początkach chrześcijaństwa i pomimo, że w wielu punktach były one sporne, to i tak były wówczas przełomowe, ponieważ zastosował reguły nauk historycznych dopiero dzisiaj powszechnie akceptowane. Z powodu stosowanych metod prowadził spór ze swoim kolegą z uniwersytetu Heinrichem Ewaldem (1803-1875).

Ferdinand Christian Baur
Ferdinand Christian Baur.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Christian Jakob Baur (1755-1817), pastor i od 1800 r. dziekan w Blaubeuren; matka Eberhardine Regine Groß; - ożenił się 30 kwietnia 1821 r. w Stuttgarcie z Emilie z domu Becher (1802-39); miał 2 synów i 3 córki.

Życiorys

Ferdinand Christian Baur do 14 roku życia pobierał nauki u swojego ojca. Jesienią 1805 r. wstąpił do niższego seminarium duchownego w Blaubeuren, a dwa lata później do placówki podobnego rodzaju w Kloster Maulbronn. W latach 1809-14 studiował na uniwersytecie w Tybindze oprócz teologii szczególnie filozofię Platona, Friedricha Wilhelma Josepha von Schellinga (1775-1854), Johanna Gottlieba Fichtego (1762-1814) oraz Immanuela Kanta (1724-1804).

Po ukończeniu studiów Ferdinand Christian Baur został wikariuszem na wsi, nauczycielem pomocniczym w Schöntal, w 1816 r. repetentem (odpowiednik docenta w seminariach duchownych) w ewangelickim seminarium Tübinger Stift w Tybindze, od 1817 do 1826 był profesorem w seminarium w Blaubeuren. Tutaj zapoznał się z historią Kościoła, a jego mistrzem był Barthold Georg Niebuhr (1776-1831). W swoich rozważaniach wyszedł od nadprzyrodzonego sposobu myślenia starszej "teologicznej szkoły tybińskiej", oraz uwzględniał teorię wiary Friedricha Schleiermachera (1768-1834), jak pokazuje jego pismo »Symbolik und Mythologie oder die Naturreligion des Altertums« (1824, pol. Symbolika i mitologia, albo religia naturalna starożytności), dzięki któremu został w 1826 r. profesorem w Tybindze. W Tybindze pracował przez 34 lat. W tym czasie zasadniczo zmieniły się stosunki na uniwersytecie i miejsce dawnych profesorów zajęli jego uczniowie tworzący tzw. "szkołę tybińską", do której zaliczali się m.in. Albert Schwegler (1819-1857), Eduard Zeller (1814-1908), Karl Reinhold von Köstlin (1819-1894) i Friedrich Theodor Vischer (1807-1887). Przez pewien czas jego uczniem był również Albrecht Ritschl (1822-1889). Oprócz pracy na uniwersytecie wygłaszał także niedzielne i świąteczne kazania. Od 1837 r. uczestniczył w kierowaniu ewangelickim seminarium teologicznym. W swoich wykładach zajmował się historią Kościoła i dogmatów, teologią nowotestamentową, nowotestamentową egzegezą, symboliką i protestanckim prawem kościelnym.

Od Schleiermachera różni Ferdinanda Christiana Baura po pierwsze silne zainteresowanie nie tylko chrześcijańską historią religii, z drugiej strony, nie chciał rozróżniać religii i filozofii tak jak Schleiermacher. Poglądy Schleiermachera zawarł też w pismach »Das manichäische Religionssystem« (1831, pol. Manichejski system religijny), i »Die christliche Gnosis, oder die christliche Religionsphilosophie in ihrer geschichtlichen Entwickelung« (1835, pol. Chrześcijańska gnoza, lub chrześcijańska filozofia religii w jej historycznym rozwoju).

Część swojej pracy badawczej Ferdinand Christian Baur poświęcił dogmatyce, a jej wyniki zawarł m.in. w monografiach »Die christliche Lehre von der Versöhnung in ihrer geschichtlichen Entwickelung von der ältesten Zeit bis auf die neueste« (1838, pol. Chrześcijańska nauka o pojednaniu w jej historycznym rozwoju od czasów najstarszych do najnowszych), »Die christliche Lehre von der Dreieinigkeit und Menschwerdung« (3 tomy, 1841-43, pol. Nauka chrześcijańska o Trójcy i wcieleniu Boga). Swojemu koledze katolickiemu Johannowi Adamowi Möhlerowi (1796-1838) odpowiedział na jego pismo »Symbolik, oder Darstellung der dogmatischen Gegensätze der Katholiken und Protestanten, nach ihren öffentlichen Bekenntnißschriften« (1832, Symbolika, lub przedstawienie dogmatycznych rozbieżności katolicyzmu i protestantyzmu, według ich publicznych pism wyznaniowych) pismem »Gegensatz des Katholizismus und des Protestantismus« (1834, pol. Rozbieżność katolicyzmu i protestantyzmu), którego drugie wydanie (1836) pokazuje silny wpływ Georga Wilhelma Friedricha Hegla (1770-1831).

Ferdinand Christian Baur powiedział: "bez filozofii historia pozostaje dla mnie na zawsze martwa i niema". Zwłaszcza heglowski schemat tezy i antytezy zastosował w początkach historii chrześcijaństwa. Historyczne miejsce i tendencja każdego nowotestamentowego pisma określał według ich pozycji w tym rozwoju. Z pism apostoła Pawła, Baur uważał za autentyczne tylko cztery jego listy (List do Rzymian, List do Galatów oraz dwa list do Koryntian). Powstanie Ewangelii Jana datował na II w.. Uważał, że nie ma żadnych historycznych źródeł, o tym czym były pierwsze ewangelie. W tym kontekście ukazały się dzieła o początkach chrześcijaństwa: »Komposition und Charakter des Johannes-Evangeliums« (1844, pol. Kompozycja i charakter Ewangelii Jana), »Paulus« (1845, pol. Paweł), »Untersuchungen über die kanonischen Evangelien« (1847, pol. Badanie na temat ewangelii kanonicznych).

Ostatni okres twórczości Ferdinanda Christiana Baura należał do prac historyczno-kościelnych: » Die Epochen der kirchlichen Geschichtsschreibung« (1852, pol. Epoki historiografii kościelnej), »Christentum und christliche Kirche der ersten drei Jahrhunderte« (1853, pol. Crześcijaństwo i Kościół chrześcijański w pierwszych trzech stuleciach). Pojmowanie rozwoju najstarszego chrześcijaństwa przez Baura okazało się, jak twierdził początkowo jego następca w Tybindze, Carl Heinrich Weizsäcker (1822-1899), pod zbyt silnym wpływem heglowskich pojęć, ale w pełni zgadzał się z jego pracami nowotestamentowymi. Jak godne zaufania były jego badania, świadczy o tym fakt, że jego książka »Das manichäische Religionssystem« (1831) kolejny raz została wydana w 1928 roku.

Dzieła (wybór)

  • Festum Christi natal. a. 1829 ... pie celebrandum indicit Facultatis Evangelico-Theologicae Collegium interprete D. Ferd. Christ. Baur. 1829.
  • Das manichäische Religionssystem. 1831.
  • Apollonius von Tyana und Christus oder Das Verhältniß des Pythagoreismus. 1832.
  • Der Gegensatz des Katholicismus und Protestantismus. 1834.
  • Die christliche Gnosis oder die christliche Religions-Philosophie in ihrer geschichtlichen Entwicklung. 1835.
  • Die sogenannten Pastoralbriefe des Apostel Paulus. 1835.
  • Die christliche Lehre von der Versöhnung. 1838.
  • Über die Composition und den Charakter des johanneischen Evangeliums. 1844.
  • Lehrbuch der christlichen Dogmengeschichte. 1847.
  • Das Markusevangelium nach seinem Ursprung und Charakter. 1851.
  • Die Tübinger Schule und ihre Stellung zur Gegenwart. 1859.

Literatura

  • Eduard Zeller: „Baur, Ferdinand” Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 2, Duncker & Humblot, Leipzig 1875, s. 172-179 (online).
  • Hermann Mulert: „Baur, Ferdinand Christian” Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 1, Duncker & Humblot, Berlin 1953, ISBN 3-428-00182-6, s. 670 (online).
  • Friedrich Wilhelm Bautz: Baur, Ferdinand Christian. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975, s. 427-428.