August Bebel

August Bebel (ur. 22 lutego 1840 roku w Deutz (dzielnica Kolonii, niem. Köln-Deutz), zm. 13 sierpnia 1913 roku w Passug (kanton Gryzonia niem. Kanton Graubünden) - niemiecki polityk i socjaldemokrata.(wyznania ewangelickiego)

Bundesarchiv Bild 183-14077-0005, August Bebel
August Bebel, 1901.
Źródło: Wikimedia Commons

 

Genealogia


Ojciec Johann Gottlob Bebel (zmarł w 1843 roku, pruski podoficer; matka Wilhelmine Johanna, córka rolnika i piekarza Simona z Wetzlar, zmarła w 1853 roku; dziadek ze strony ojca Johann Bebel, bednarz z Ostrowa Wielkopolskiego; - ożenił się z Julią Otto (1843-1910), córką robotnika kolejowego z Lipska, socjaldemokratka; mieli córkę Friedę.

Życiorys


Dzieciństwo i czas nauki

August Bebel jako syn żołnierza urodził się w kazamatach twierdzy Deutz. Po wczesnej śmierci ojca z powodu gruźlicy, matka wyszła ponownie za mąż za jego brata bliźniaka, który pracował jako nadzorca w zakładzie poprawczym w Brauweiler. Ojczym zmarł również szybko bo już po dwóch latach. Ponieważ matka nie miała żadnych środków do życia, przesiedliła się do swojej rodziny w Wetzlar, gdzie August uczęszczał do szkoły ludowej. Był zdolny i jeden z nauczycieli uczył go matematyki na zajęciach pozaszkolnych.
Matka, która zmarła w 1853 roku pozostawiła swoim dzieciom kilka porozrzucanych parcel wokół Wetzlar. Wraz z bratem zamieszkał u krewnych matki i otrzymywali finansowe i materialne wsparcie z funduszu sierocego, któremu później Bebel w swoim testamencie przekazał 6000 marek. Z powodu warunków finansowych musiał zrezygnować z myśli o studiach górniczych. W latach 1854-1857 uczył się za tokarza.

Pomimo ciężkiej pracy próbował poprzez lektury dalej sam się kształcić.
Po ukończeniu nauki w 1858 roku wyruszył w wędrówkę czeladniczą. Prowadziła ona najpierw do południowo-zachodnich Niemiec, do Fryburga Bryzgowijskiego (niem. Freiburg im Breisgau). Kolejnymi przystankami w tej wędrówce były Ratyzbona (niem.Regensburg), Monachium i Salzburg. Już we Fryburgu wstąpił do katolickiego stowarzyszenia czeladników, które przyjmowało także protestantów.

Poszukiwanie pracy i działalność w Gewerbliche Bildungsverein

Gdy w 1859 roku wybuchła wojna francusko-austriacka, zgłosił się na ochotnika do Tiroler Jäger-Regimenter, potocznie Kaiserjäger (elitarna formacja piechoty monarchii habsburskiej), ale jako, że nie pochodził z Tyrolu nie został przyjęty. Jego próba wstąpienia do pruskiej armii była nieuzasadniona gdyż w międzyczasie zawarto pokój. W 1860 roku wędrował dalej wracając do Wetzlar. Jednak w Wetzlar nie znalazł pracy i udał się do Saksonii. W Lipsku znalazł szybko pracę w dużym zakładzie. Z powodu złego wyżywienia postanowił z innymi czeladnikami protestować. Ponieważ mistrz poszedł na ustępstwa, nie doszło do planowanego strajku. Miasto było wówczas głównym punktem stowarzyszeń robotników i rękodzielników. Liberalne i demokratyczne kręgi mieszczańskie wspierały dążenie do ksztalcenia. Chciały one z jednej strony podnieść możliwości robotników i rękodzielników, z drugiej chodziło o to, aby grupy te związać z liberalizmem. W lutym 1861 roku z inicjatywy Polytechnischen Gesellschaft i kilku liberałów założono Gewerbliche Bildungsverein ( Rzemieślnicze Stowarzyszenie Oświatowe), do którego wstąpił także Bebel. Z tego stowarzyszenia pochodzi liczna rzesza osób wczesnego ruchu robotniczego. Należeli do niego oprócz Bebela także Friedrich Wilhelm Fritzsche, Otto Dammer czy Julius Vahlteich .
Bebel dążył do osiągnięcia tytułu mistrza. Cel ten osiągnął w 1864 roku co pozwoliło mu otworzyć własny warsztat za sprzedane rodzinne małe posiadłości w Wetzlar. Na początku pracował z jednym uczniem i czeladnikiem. Nie wyzyskiwał zatrudnionych pracowników jak inni pracodawcy i płacił im więcej przy krótszym czasie pracy, który wówczas obowiązywał.
Od 1862 roku August Bebel był członkiem zarządu Gewerbliche Bildungsverein jak również kierownikiem biblioteki stowarzyszenia i oddziału rozrywki. Odrzucał dążenie robotników do większej niezależności. Sprzeciwił się próbie zmienienia stowarzyszenia w organizację polityczną, do czego dążyli Julius Vahlteich i Friedrich Wilhelm Fritzsche i poparł ich wykluczenie ze stowarzyszenia. Utworzyli wówczas Verein Vorwärts .

Spór z Lassalle

Jesienią 1862 roku rozpoczęły się przygotowania do powstania ponad regionalnego dnia niemieckiego robotnika. Sprzeciwiał się postulatom socjalisty Ferdinanda Lassalle o powszechnych, równych, bezpośrednich i niejawnych wyborach, ponieważ robotnicy nie są jeszcze dość dojrzali politycznie.
Utworzenie Allgemeinen Deutschen Arbeitervereins w maju 1863 roku zostało odebrane przez liberalne stowarzyszenia ruchu robotniczego jako zagrożenie. Reakcją na to było założenie już w czerwcu 1863 roku Vereinstag Deutscher Arbeitervereine w Frankfurcie nad Menem, w którym Bebel był jako lipski przedstawiciel.
Krótko przed tym nastąpiło oddzielenie się Gewerbliche Bildungsverein w Lipsku od Polytechnischen Gesellschaft. Po czym nastąpiło zjednoczenie z Verein Vorwärts i działał w nim jako pracownik organizacji,najpierw objął stanowisko wiceprzewodniczącego a później został przewodniczącym. W 1864 roku był przewodniczącym drugiego zgromadzenia Vereinstags Deutscher Arbeitervereine w Lipsku i wybrano go na zastępcę przewodniczącego centrali.

U Augusta Bebela rozpoczęła się zmiana orientacji politycznej. Pozostał wprawdzie zdecydowanym przeciwnikiem Lassalla, ale zaczął intensywnie czytać jego pisma i stopniowo przybliżał się do marksizmu.

„ W stałej walce z Lassalle, musiałem czytać pisma Lassalle'a, aby wiedzieć, czego oni chcą i wkrótce dokonało się we mnie przobrażenie (...) Jestem(...) jak prawie wszyscy, którzy wtedy zostali socjalistami, przez Lassalle'a doszli do Marksa. Pisma Lassalle'a były w naszych rękach wcześniej niż poznaliśmy pisma Marksa i Engelsa.” ( August Bebel: Aus meinem Leben, strona 100).

Zwrot ku socjalizmowi

Konflikty socjalne wzmocniły w nim wątpliwości, czy związek pracowników z liberałami ma sens. Pewną rolę w kierownictwie Vereinstages Deutscher Arbeitervereine odegrały kontakty z filozofem i politykiem socjalistycznym Friedrichem Albertem Lange.
Odrzucenie demokracji burżuazyjnej i pójście w kierunku socjalizmu, jak pisze Bebel nie kosztowało go "wielkich zmagań duszy". Mimo, że zostały zniszczone osobiste relacje, był przekonany o zmianie pozycji. Spotkanie z Wilhelmem Liebknechtem, który przybył do Lipska w 1865 roku i należał do londyńskiego kręgu Karola Marksa i Friedricha Engelsa umocniło go w tym postanowieniu. Od Liebknechta przyjął założenie, że polityczna i socjalna walka robotników stanowi jedność. Dlatego też stowarzyszenia robotnicze musiały odłączyć się od liberałów. W swojej autobiografii Bebel odrzucił sugestię , że stał się socjalistą przez Liebknecht i twierdził, że już wielokrotnie był na drodze, na którą wstąpił w swoim życiu Liebknecht. Pod wpływem Liebknechta przyjął antypruską postawę. Gdy w 1866 roku wybuchła wojna prusko-austriacka krytykował politykę Otto von Bismarcka.
W 1866 roku wspólnie z Liebknechtem założył radykalno-demokratyczną partię Sächsische Volkspartei. W tym samym roku ożenił się z poznaną w 1863 roku w Lipsku modystką Julie Otto znaną później jako Julie Bebel. Julia wspierała swego męża także w czasie jego wielokrotnych aresztowań. Dowodem na to jest obszerna korespondencja między nimi. Była ona również bardzo aktywna politycznie. Oprócz działalności w partii August Bebel pisał także artykuły do Deutsche Arbeiterhalle i Demokratische Wochenblatt .
W 1866 roku August Bebel przystąpił do założonego w 1864 roku w Londynie socjalistycznego Internationalen Arbeiter-Assoziation (Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników- Pierwsza Międzynarodówka). W stowarzyszeniu reklamował cele i oczekiwania Międzynarodówki. Na zjeździe Vereinstag Deutscher Arbeitervereine (VDAV) w 1867 roku w Gerze przeforsował powstanie prawidłowego zarządu w miejsce istniejącego komitetu. Przy wyborach przewodniczącego zdobył więcej głosów niż jego konkurent Max Hirsch. Rok później na zjeździe Vereinstagu w Norymberdze Bebel spowodował, że związek przystąpił do Pierwszej Międzynarodówki. Opowiedział się za przyjęciem programu Międzynarodówki „ ponieważ przedstawi to żądania robotników mocniej i jaśniej i działalność robotnicza potrzebuje standardu całego cywilizowanego świata.” W wyniku tego doszło do rozłamu z liberałami i demokratami.

Powstanie SDAP

Jako ramię związku zawodowego nowego ruchu robotniczego obok ruchu Lassallea ADAV i jako konkurencję do jego Arbeiterschaftsverband i liberalnego Hirsch-Dunckerschen Gewerkvereinen założył Bebel przy wsparciu Liebknechta Internationaler Gewerkgenossenschaften dla różnych grup robotniczych i napisał dla niej wzór statutu.
8 sierpnia 1869 roku połączyły się VDAV, byli członkowie ADAV i Sächsische Volkspartei (Saksońskiej Partii Ludowej) pod przewodnictwem Bebela w Sozialdemokratischen Arbeiterpartei (SDAP) . Na założycielskim zjeździe nowej partii w Eisenach, którego najważniejszym organizatorem był Bebel ustalono nowe demokratyczne jej struktury w przeciwieństwie do tych w ADAV. Wprawdzie przystąpienie do socjalistycznej Międzynarodówki z punktu prawa było nie możliwe, ale Bebel podkreślił, że nowa partia wspiera ją we wszystkich punktach, również ideologicznie i materialnie. Nie udało mu się przeforsować nazwy partii Demokratisch Sozialistische Partei.
W następnym okresie agitował na rzecz partii jako mówca i autor wydanej w 1870 roku broszury Unsere Ziele, w której określił pojęcie klasy robotniczej. Obejmuje ono oprócz pracowników małych przedsiębiorstw także małych rolników, nauczycieli szkół ludowych i niższych urzędników. Ponieważ te grupy stanowią większość społeczeństwa nie może być mowy o panowaniu klasowym po zwycięstwie klasy robotniczej, raczej będzie dążenie do „porządnego społeczeństwa demokratycznego“.

W miejsce własności prywatnej powinien wejść spółdzielczy sposób produkcji. Poza tym broszura zawiera żądanie emancypacji kobiet. Pomimo członkostwa w Międzynarodówce August Bebel był częściowo daleki od poglądów Marksa i Engelsa. Z powodu politycznej działalności został skazany w Lipsku na trzy tygodnie więzienia.
W wyborach do Reichstag des Norddeutschen Bundes (Reichstagu Związku Północnoniemieckiego) został deputowanym z okręgu Glauchau-Meerane. Okręg ten reprezentował do 1877 roku. Później reprezentował okręg wyborczy Drezno do 1881 roku, od 1883 do 1893 roku Hamburg I, od 1893 do 1898 roku miasto Strasburg i od 1898, aż do śmierci ponownie Hamburg I.

Znaczenie 


Bebel traktował Reichstag jako instrument do poprawienia położenia robotników. Szczególnie aktywnie działał w debatach dotyczących ochrony robotników, pracy kobiet i dzieci. Jako członek komisji Kommission zur Beratung der Gewerbeordnung (Komisja do spraw działalności gospodarczej) udało mu się usunąć dotychczasowe prowadzenie książeczek pracy, które częściowo przez pracodawców wykorzystywane były jako instrument kontroli. Oprócz tego domagał się zakończenia Trucksystemu (część płacy pracownik otrzymywał w postaci wyrobów zakładu) i opowiadał się za zakazem pracy dzieci poniżej 14 roku życia.
Wśród bardzo doświadczonych parlamentarzystów Bebel potrafił znaleźć swoje miejsce. Jego błyskotliwe umiejętności oratorskie zwróciły na niego uwagę przeciwników politycznych. Bliski współpracownik Otto von Bismarcka, Hermann Wagener, charakteryzuje go z perspektywy czasu: "Bebel jest nie tylko doskonałym naturalnym mówcą, ale również mężem stanu z krwi i kości, co daje jego przemówieniom, trochę wyższy charakter, tak, że niewielu może się z nim równać i zmierzyć w działalności parlamentarnej."

Engels porównał Bebela jako posła z mistrzem starożytnej retoryki, Demostenesem, a nawet Bismarck określił go jako "jedynego mówcę" w parlamencie.
W 2010 roku laureat nagrody Nobla Günter Grass założył fundację August-Bebel-Stiftung, której celem jest wspieranie ludzi, którzy podobnie jak Bebel zasłużyli się dla niemieckiego ruchu społecznego. Co dwa lata fundacja przyznaje nagrodę w wysokości 10.000 euro.
Pierwszym laureatem w marcu 2011 roku został filozof i socjolog profesor Oskar Negt, a w lutym 2013 roku Günter Wallraff.

Dzieła


  • Die Frau und der Sozialismus. Dietz-Verlag. Berlin 1990 [Zürich 1879] ISBN 3-320-01535-4 40.online (pol. Kobieta i socjalizm.)
  • Unsere Ziele. Eine Streitschrift gegen die Demokratische Correspondenz. Leipzig 1870.(pol. Nasze cele.)
  • Christentum und Sozialismus. Eine religiöse Polemik zwischen Herrn Kaplan Hohoff in Hüffe und dem Verfasser der Schrift: Die parlamentarische Tätigkeit des deutschen Reichstages und der Landtage und die Sozialdemokratie. Leipzig 1874.(pol. Chrześcijaństwo a socjalizm.)
  • Leipziger Hochverratsprozess. Ausführlicher Bericht über die Verhandlungen des Schwurgerichts zu Leipzig in dem Prozeß gegen Liebknecht, Bebel und Hepner wegen Vorbereitung zum Hochverrat vom 11.–26. März 1872. Bearb. von den Angeklagten. Leipzig 1874.
  • Der deutsche Bauernkrieg mit Berücksichtigung der sozialen Bewegungen des Mittelalters. Braunschweig 1876. (pol. Niemiecka wojna chłopska z uwzględnieniem faktycznych ruchów społecznych średniowiecza.)
  • Die Entwicklung Frankreichs vom 16. bis gegen Ende des 18. Jahrhunderts. Eine kulturgeschichtliche Skizze. Leipzig 1878.
  • Wie unsere Weber leben. Private Enquete über die Lage der Weber in Sachsen. Leipzig, 1879.online
  • Charles Fourier. Sein Leben und seine Theorien. Stuttgart, 1888. (pol. Charles Fourier. Jego życie i teorie.)
  • Die Sonntagsarbeit. Auszug aus den Ergebnissen der Erhebung über die Beschäftigung gewerblicher Arbeiter an Sonn- und Feiertagen nebst kritischer Bemerkungen. Stuttgart 1888.
  • Zur Lage der Arbeiter in den Bäckereien. Stuttgart 1890. (pol. Praca w niedziele. Fragment z wyników protestu o zatrudnieniu robotników w niedziele i dni wolne wraz z krytycznymi spostrzeżeniami. )
  • Die mohammedanisch-arabische Kulturperiode. 1884, 2. Auflage. 1889. (neu hrsg. von Wolfgang Schwanitz, 1999, Edition Ost, Berlin, ISBN 3-929161-27-3).
  • Aus meinem Leben Bd. 1–3, Stuttgart, 1910, 1911, 1914.online
  • Die moderne Kultur ist eine antichristliche. Alibri Verlag, Aschaffenburg, ISBN 3-932710-59-2. (pol. Nowoczesna kultura jest antychrześcijańska.)

Literatura 


  • Theodor Heuss: „Bebel, August” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 1, Duncker & Humblot, Berlin 1953, ISBN 3-428-00182-6, strony 683–685 (online).

Linki


Tematy pokrewne