Émile Bernard
Émile Bernard (ur. 28 kwietnia 1868 w Lille, zm. 16 kwietnia 1941 w Paryżu) – francuski malarz, grafik, teoretyk sztuki, powieściopisarz, współzałożyciel kluazonizmu i syntetyzmu. Jego korespondencja z Vincentem van Goghiem, Paulem Gauguinem i Paulem Cézannem należy do głównych źródeł historii sztuki mijającego XIX wieku. Razem z Paulem Gauguinem rozwinął malarstwo symboliczne.
 |
| Émile Bernard, 1886, portret wykonany przez Toulouse-Lautreca. Źródło: Wikimedia Commons |
Życiorys
Émile Bernard urodził się 28 kwietnia 1868 w Lille jako syn fabrykanta. Gdy miał 10 lat rodzina przeprowadziła się do Paryża. Tam w wieku 16 lat zaczął naukę u malarza Fernanda Cormona, u którego poznał Louisa Anquetina i Henriego de Toulouse-Lautreca. W 1886 roku odszedł z atelier Cormona i rozpoczął wędrówkę po Normandii i Bretanii oraz udał się do Pont-Aven, aby poznać Paula Gauguina. W zimie 1886/87 poznał w Paryżu Vincenta van Gogha. W 1888 roku rozpoczął w Pont-Aven współpracę z Paulem Gauguinem.
Odważne teorie Bernarda i jego doktrynerskie wypowiedzi zyskały szybko uznanie u kolegów. Odszedł od pointylizmu (lub puentylizm) i razem z Louisem Anquetinem wypracował nowy styl wypowiedzi, który przez wydawcę i krytyka sztuki Eduarda Dujardina został nazwany kluazonizmem. W czasie kilku tygodni zarówno owocnej, jak również konfliktowej współpracy Bernard i Gauguin sformułowali i rozpowszechnili zasady syntetyzmu. Obaj są współzałożycielami tzw. szkoły z Pont-Aven. W czerwcu 1889 roku odbyła się w Paryżu w Café des Arts ekspozycja prac grupy z Pont-Aven, gdzie Bernard zaprezentował 25 obrazów, z których dwa pod pseudonimem „Ludovico Nemo”.
Końcem 1889 roku Émile Bernard stracił wsparcie finansowe rodziców i zamieszkał u babci w Lille, gdzie pracował jako rysownik dla producenta tkanin. Po powrocie do Paryża w lipcu 1890 roku uczestniczył w pogrzebie Vincenta van Gogha. Tragiczna śmierć autora Słoneczników wywołała u niego kryzys psychiczny. W lutym 1891 Bernard pokłócił się z Gauguinem, oskarżał go o zawłaszczenie wszystkich zasług grupy z Pont-Aven i rozstał się z nim. Uczestniczył w salonie ruchu artystycznego Rose-Croix esthétique, jak również w pierwszej i drugiej wystawie malarzy impresjonistów i symbolistów u Le Barc de Boutteville'a. (1891-1892).
Dzięki pomocy finansowej hrabiego Antoine'a de La Rochefoucaulta wyjechał w 1893 roku do Egiptu, gdzie przebywał 10 lat. W tym czasie ożenił się tam i stworzył obrazy inspirowane Orientem. Po powrocie w lutym 1904 roku spotkał Paula Cézanne'a w Aix-en-Provence, u którego przebywał przez miesiąc. W lipcu opublikował artykuł o nim w czasopiśmie „Occident”. Po śmierci Cézanne'a ukazały się w 1907 roku wspomnienia Bernarda Souvenirs sur Paul Cézanne w „Mercure de France“, a w 1912 wydał je w formie książkowej.
Od powrotu do Paryża w 1904 roku nastąpił u Bernarda „powrót do sztuki tradycyjnej, wielkiego malarstwa, sztuki klasycznej”, co oddaliło go od eksperymentów okresu początkowego. Jednak zawsze pozostał wierny swoim przyjaciołom, z których najbliższy był dla niego Louis Anquetin, dla którego wykonał w 1932 roku portret z dedykacją: „Dla Louisa Anquetina w dowód mojego najwyższego podziwu” (À Louis Anquetin en témoignage de ma plus profonde admiration). W 1933 roku namalował serię fresków w kościele Saint-Malo w Saint-Malo-de-Phily w Bretanii na temat historii odzyskania relikwi tego świętego.
Émile Bernard był także powieściopisarzem i poetą, a wiersze publikował pod pseudonimem Jean Dorsal. W latach 1905–10 wydawał czasopismo „La Rénovation esthétique”.
Émile Bernard zmarł 16 kwietnia 1941 w swoim paryskim atelier.
Dzieła (wybór)
Obrazy
- Pot de grès et pommes (Naczynia kamienne i jabłka), 1887, Musée d’Orsay w Paryżu.
- Le Pardon de Pont-Aven, 1888, kolekcja prywatna.
- Bord de mer en Bretagne (Brzeg morza w Bretanii), 1888, Musée des Beaux-Arts de Brest.
- L'Arbre jaune (Żółte drzewo), 1888, Musée des Beaux-Arts de Rennes.
- Portrait de ma sœur Madeleine (Portret mojej siostry Madeleine), 1888, Musée Toulouse-Lautrec w Albi.
- La Moisson (Żniwa), 1888, Musée d’Orsay w Paryżu.
- Pont-Aven, 1890, Musée Toulouse-Lautrec w Albi.
- Les Bretonnes aux ombrelles (Bretonki z parasolami), 1892, Musée d’Orsay w Paryżu.
- Après le bain (Po kąpieli) lub Les nymphes (Nimfy), 1908, Palais des Beaux-Arts de Lille.
Pisma
- Propos sur l'art, 2 tomy, (ISBN 2-84049-031-5).
- L'Esclave nue (Nagi niewolnik, powieść).
- La Danseuse persane (Perska tancerka, powieść).
- Le Parnasse oriental (Orientalny parnas), 1903.
- Lettres de Vincent van Gogh (Listy Vincenta van Gogha), 1911.
- Souvenirs sur Paul Cézanne. Une conversation avec Cézanne, la méthode de Cézanne (Wspomnienia o Paulu Cézannie. Rozmowa z Cézannem, metoda Cézanne'a), 1925.
Literatura
- Jean-Jacques Luthi i Armand Israël: Émile Bernard 1868-1941, Editions de l’Amateur, ISBN 2-85917-387-0.
- Waschek, Matthias: Eklektizismus und Originalität : die Grundlagen des französischen Symbolismus am Beispiel von Emile Bernard, Bonn, Univ., Diss., 1990, ISBN 978-3-89191-342-0.