Ludwig Börne

Carl Ludwig Börne (urodzony jako Juda Löb Baruch; ur. 6 maja 1786 roku we Frankfurcie nad Menem; zm. 12 lutego 1837 roku w Paryżu) niemiecki publicysta i pisarz. (wznania mojżeszowego, od 5 czerwca 1818 roku ewangelickiego)

Börne, Ludwig
Ludwig Börne (ok. 1835).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Löb Jakob Baruch (1763-1827), bankier, syn aktora dworskiego Simona Barucha (zm. 1802); Matka Julie, córka Abrahama Salomona Gumperza (zm. 1805), bankiera we Frankfurcie; - kawaler.

Życiorys

Ludwig Börne spędził dzieciństwo w ortodoksyjnej rodzinie żydowskiej mieszkającej zgodnie z panującym od 1617 roku prawem w getcie we Frankfurcie nad Menem. Przygotowanie do jedynych dozwolonych dla Żydów studiów medycznych odbył od 1802 roku u znanego lekarza i filozofa Markusa Herza w Berlinie. Po śmierci Herza jego żona Henriette Herz pomogła mu kontynuować naukę w Halle u Johanna Christiana Reila. W tutejszym gimnazjum musiał uzupełnić brakującą wiedzę ogólną i od 1804 roku rozpoczął studia. Uczęszczał także na wykłady filozoficzne i filologiczne prowadzone przez Friedricha Augusta Wolfa, Friedricha Schleiermachera i Henricha Steffensa.

w 1807 roku przeniósł się do Heidelbergu, aby studiować kameralistykę administracyjną (nauki przygotowujące do pracy w urzędach), ponieważ zdobycie Frankfurtu przez Francuzów i ustanowienie nowych praw umożliwiło Żydom nabycie praw obywatelskich, a za tym również ubieganie się o posady administracyjne. Od 1808 roku studiował w Gießen, gdzie został promowany na doktora filozofii. Książę prymas Związku Reńskiego oraz książę Frankfurtu Karl Theodor von Dalberg przeprowadził reformy zgodnie z polityką Napoleona i Żydzi stali się równoprawnymi obywatelami Frankfurtu. W 1811 roku Börne został protokolantem policji, ale już w 1815 po restytucji i ponownym ograniczeniu praw Żydów zwolniono go z pełnionego urzędu. 5 czerwca 1818 roku został ochrzczony w Kościele ewangelickim, krótko przed tym zmienił imię i nazwisko na Ludwig Börne.

Pod wpływem Jeanette Wohl, którą poznał w 1816 roku, założył w 1818 roku czasopismo Die Waage. Eine Zeitschrift für Bürgerleben, Wissenschaft und Kunst, które szybko uczyniło go bardzo znanym. Z powodu artykułów krytykujących ministra spraw zagranicznych Austrii Metternicha czasopismo zostało zamknięte przez cenzurę w 1821 roku. W 1819 roku redagował czasopisma Zeitung der Freien Stadt Frankfurt i Die Zeitschwingen, które również z powodu cenzury zostało zamknięte. W tym samym roku odbył pierwszą podróż do Paryża.

W latach 1822-1824 przebywał w Paryżu, we Frankfurcie, Stuttgarcie i Monachium. W latach 1827-1828 mieszkał w Berlinie i Hamburgu. Paryska rewolucja lipcowa skłoniła go do przesiedlenia się do Paryża. W tym czasie jako reprezentant niemieckiej opozycji walczył przeciw restauracji dawnych władz i polemizował z Heinrichem Heine i Wolfgangiem Menzelem. Jego wybitne pismo polemiczne Menzel, der Franzosenfresser ukazało się w 1837 roku, w roku jego śmierci.

Ludwig Börne został pochowany na cmentarzu Père Lachaise w Paryżu.

Znaczenie

Ludwig Börne jest jednym z prekursorów niemieckiego stylu dziennikarskiego, który określa pewną subiektywność, żart i siłę argumentów oraz obejmuje retoryczne pytania. Jego własne doświadczenia znalazły wyraz w licznych artykułach poruszających tematykę judaizmu, w których walczył o sprawiedliwość, wolność i godność ludzką. Jego polityczne credo zawiera się w zdaniu:
"Co należy traktować jako wymóg pierwotny, władzę czy wolność? Czy człowiek rodzi się wolny i społeczeństwo obywatelskie zostało tylko po to wprowadzone, żeby broniło i strzegło prawdziwą wolność, albo też człowiek rodzi się do służebności i otrzymuje tylko tyle wolności jaką potrzebuje, żeby swoje siły zastosował w służbie społeczeństwa? Krótko mówiąc celem (sensem) jest państwo czy sam człowiek?
Ludwig Börne należy także do jednego z twórców niemieckiej formy eseju poruszającego w krótkiej, treściwej formie aktualne problemy. Wzorując się na stylu Lessinga, Johannesa von Müllera i Jean Paula nadał dziennikarstwu wysoką jakość literacką i nieznaną dotychczas siłę oddziaływania.

Dzieła (wybór)

  • Die Wage, 1818.
  • Die Spende , 1823.
  • Denkrede auf Jean Paul, 1826.
  • Einige Worte über die angekündigten Jahrbücher der wissenschaftlichen Kritik, 1827.
  • Gesammelte Schriften, 1829.
  • Geist aus seinen Werken, 1832.
  • Briefe aus Paris 1830-1831, 1832.
  • Menzel der Franzosenfresser, 1837.
  • Urtheil über H. Heine, 1840.
  • Schilderungen aus Paris, 1858.
  • Briefe des jungen Börne an Henriette Herz, 1861.

Literatura

  • Moriz Carrière: „Börne, Ludwig” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 3, Duncker & Humblot, Leipzig 1876, s. 164-173 (online).
  • Fritz Martini: „Börne, Ludwig” Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955, ISBN 3-428-00183-4, s. 404-406 (online).
  • Karl Gutzkow: Börne's Leben,1840 (online)
Autor: Roman Penkała