Elsa Brändström


Elsa Brändström (ur. 26 marca 1888 roku w Sankt Petersburgu, zm. 4 marca 1948 roku w Cambridge) - szwedzka filantropka nazywana „aniołem Syberii”.

Elsa Brandström, Bundesarchiv Bild 183-R06836
Elsa Brändström w 1929.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia


Ojciec Pehr Edvard Brändström (1850–1921), szwedzki attaché wojskowy w Rosji; matka Anna Wilhelmina Eschelsson (1855–1913); - w 1929 roku poślubiła Roberta Ulicha, profesora filologii germańskiej; miała córkę.

Życiorys


Elsa Brändström uczęszczała do seminarium nauczycielskiego w Sztokholmie. W 1908 roku wróciła do rodziców do Petersburga. Przerzyła początek pierwszej wojny światowej w Petersburgu i zgłosiła się jako pielęgniarka, wolontariuszka do armii rosyjskiej.

Pierwsza wojna światowa

W 1915 roku jako przedstawicielka Szwedzkiego Czerwonego Krzyża udała się na Syberię, aby zorganizować tam opiekę dla niemieckich jeńców wojennych. Podczas pierwszej wizyty w syberyjskich obozach razem z Ethel von Heidenstam natrafiły na fatalne warunki jakie panowały w barakach. Panował tam tyfus plamisty, brakowało łóżek, pościeli, wody i możliwości mycia się. Tyfus, przeziębienia, głód lub biegunka powodowały śmiertelność dochodzącą do 80%. Brändström i Heidenstam zwróciły się do rosyjskich władz z prośbą o lepszą opiekę nad jeńcami i zorganizowały pomoc niemieckiego, szwedzkiego i austriackiego Czerwonego Krzyża. Ich działania dały szybko efekty: w obozie w Krasnojarsku śmiertelność spadła do 18%.
Tysiące jeńców, różnych narodowości, którym pośrednio lub bezpośrednio uratowała życie nazwało ją "Engel von Sibirien" (anioł Syberii). Elsa Brändström pisała:
" Często wtedy słyszałam, że jeńcy nazywają mnie 'Engel von Sibirien'. Tylko, że ja nie byłam prawdziwym aniołem."
Po powrocie do Petersburga pomagała przy tworzeniu szwedzkiej organizacji pomocy. Jej praca została utrudniona przez wybuch rewolucji październikowej w 1917 roku. W 1918 roku cofnięto jej pozwolenie pracy, a mimo to jeszcze kilka razy w latach 1919/20 podróżowała na Syberię. Po aresztowaniu w Omsku wróciła do Szwecji i organizowała tam zbiórkę pieniędzy dla jeńców wojennych.

Okres międzywojenny

W 1922 roku ukazała się jej książka Unter Kriegsgefangenen in Rußland und Sibirien 1914–1920 (Wśród jeńców wojennych w Rosji i na Syberii). Odtąd troszczyła się o jeńców, którzy wrócili z niewoli w Bad Marienborn (Schmeckwitz), o dzieci zmarłych jeńców i o dzieci jeńców, którzy po niewoli nie wrócili do zdrowia psychicznego. Kupiła Schreibermühle koło Lychen w powiecie Uckermark i założyła tam dom dziecka.
W 1923 roku na własny koszt odbyła podróż do Stanów Zjednoczonych i zebrała tam około 100.000 $ dla domu dziecka, który utworzyła w Mittweida dla 200 dzieci i prowadziła przez 7 lat. W 1925 roku odbyła podróż po Szwecji z odczytami. W 1927 roku otrzymała tytuł doctora honoris causa na uniwersytecie w Tybindze. W 1929 roku zabiegała w Związku Radzieckim o przesiedlenie reszty jeńców z Syberii do Niemiec, ale bez rezultatu.

Pobyt w Stanach Zjednoczonych

W 1933 roku Robert Ulich został profesorem na uniwersytecie w Harvardzie i cała rodzina przeniosła się do Stanów Zjednoczonych, gdzie Elsa Brändström-Ulich zajęła się opieką nad uchodźcami z Niemiec i Austrii.
Pod koniec drugiej wojny światowej rozpoczęła akcje pomoc dla dzieci w Niemczech. Jej działalność przyczyniła się do powstania organizacji CARE International (Cooperative for American Relief in Europe) i CRALOG (Council of Relief Agencies Licensed for Operation in Germany).
W 1945 roku Elsa Brändström odbyła jeszcze jedną podróż z odczytami przez Europę dla organizacji Save the Children Fund. Ostatniej zaplanowanej podróży (do Niemiec ) niestety już nie mogła zrealizować. Zmarła w 1948 roku w Cambridge na raka kości. Jej miejsce pochówku znajduje się w mieście Solna koło Sztokholmu na cmentarzu Norra begravningsplatsen (pol. Cmentarz Północny ). Kilka razy była nominowana do Nagrody Nobla.

Dzieła (wybór)


  • Bland krigsfångar i Ryssland och Sibirien 1914 - 1920.(1921)
  • Hanna Lieker-Wentzlau, Elsa Brändström, Margarete Klante: Elsa Brändström-Dank.Das Ehrenbuch nordischer und deutscher Schwesternhilfe für die Kriegsgefangenen in Sibirien.(1935)

Literatura


  • Juhl, Eduard: Elsa Brändström : Weg und Werk einer großen Frau in Schweden, Sibirien, Deutschland, Amerika. (1962))
  • Padberg, Magdalena: Elsa Brändström. (1979))

Linki