Heinrich Brugsch

Heinrich Ferdinand Karl Brugsch (nazywany także Heinrich Brugsch-Pascha; ur. 18 lutego 1827 r. w Berlinie; zm. 9 września 1894 r. w Charlottenburgu (obecnie Berlin-Charlottenburg)) - jeden z najwybitniejszych niemieckich egiptologów w XIX wieku. (wyznania katolickiego)

Heinrich Brugsch.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia ↑

Rodzina pochodziła ze Śląska; ojciec Ernst Wilhelm (1796-1858), wachmistrz żandarmerii; matka Dorothea Schramm (zm. 1868); - ożenił się 1) w Berlinie w 1851 r. z Pauline z domu Harcke (1829-1879), 2) w 1868 r. z Antonie (1845-1920), córką austriackiego majora Antona Verständiga; z pierwszego małżeństwa miał 4 synów i 2 córki oraz 5 synów z drugiego małżeństwa.

Życiorys ↑

Rodzice Heinricha Brugscha planowali ochrzcić go w Kościele ewangelickim, ale na prośbę jego śląskiego dziadka Johanna Karla Brugscha ochrzcili go w Kościele katolickim. Brugsch uczęszczał do francuskiego gimnazjum Französisches Gymnasium w Berlinie, ale z powodu złych ocen przeniósł się w 1834 r. do Köllnisches Realgymnasium. Tutaj rozwinęło się jego zainteresowanie kulturą starożytnego Egiptu. Był też częstym gościem w Muzeum Egipskim (Ägyptisches Museum und Papyrussammlung), którego dyrektor wspierał jego zainteresowania. Początkiem 1847 r., będąc jeszcze uczniem gimnazjum, napisał w języku łacińskim gramatykę demotyki (odmiany pisma używanego w Egipcie). Praca ta została przedłożona Karlowi Richardowi Lepsiusowi (1810-1884), który ją surowo ocenił. Jednak protektor Brugscha Alexander von Humboldt (1769-1859) postanowił ją wydać i ukazała się w 1848 r. pt. »Scriptura Aegyptiorum demotica ex papyris et inscriptionibus explanata scripsit Henricus Brugsch discipulus primae classis Gymnasii realis quod Berolini floret«. W ten sposób stał się założycielem studiów pisma demotycznego. W kolejnych latach ukazały się następne pisma »Numerorum demoticorum doctrina« (1849), »Sammlung demotischer Urkunden« (1850) i »Grammaire démotique« (1855). Wspierany przez Alexandra von Humboldta i króla Prus Fryderyka Wilhelma IV (1795-1861) odbył w tych latach podróże do Paryża, Londynu, Turynu, Lejdy i w 1853 r. do Egiptu, gdzie zaprzyjaźnił się z odkrywcą Serapeum, Augustem Mariette (1821-1881). W 1854 r. habilitował się na uniwersytecie w Berlinie i w 1855 r. został asystentem w Muzeum Egipskim.

W latach 1857-1858 odbył drugą podróż do Egiptu, której wynikiem była praca »Die geographischen Inschriften altägyptischer Denkmäler« (1857-1860), która dała fundament do wszystkich badań w zakresie przedgreckiej geografii Egiptu i jego krajów sąsiednich. W latach 1877-1880 ukazał się jego »Słownik geograficzny starego Egiptu« (Dictionnaire géographique de l'ancienne Egypte), który był miarodajny do czasu ukazania się w 1925 r. słownika o takim samym tytule Henriego Gauthiera (1877-1950). W 1877 r. wydał pismo »Geschichte Ägyptens unter den Pharaonen« będące pierwszą historią Egiptu opierającą się w całości na świadectwach egipskich zabytków. W 1872 r. opublikował niemieckie i francuskie wydanie książki »Hieroglyphische Grammatik zum Nutzen der studierenden Jugend«, która była do czasu pojawienia się egipskiej gramatyki (1894) Adolfa Ermana (1854-1937) jedynym takim podręcznikiem w obszarze niemieckojęzycznym i jeszcze dzisiaj jest przydatna.

Od 1860 do 1861 r. był członkiem pruskiego poselstwa do Persji. Wyprawę tę przedstawił w książce »Reise der preußischen Gesandtschaft nach Persien« (1862/63). W 1863 r. założył czasopismo Zeitschrift für Ägyptische Sprache und Altertumskunde. W 1864 r. został konsulem w Kairze, w 1868 r. otrzymał powołanie na uniwersytet do Getyngi, ale nie mógł się tam zaaklimatyzować. Za namową Mariette przyjął posadę kierownika Ècole d' Ègyptologie w Kairze. W 1873 r. reprezentował Egipt na Wystawie Światowej w Wiedniu, w 1877 r. na Wystawie Przemysłowej w Filadelfii. Wzrastające problemy finansowe i obalenie wicekróla Egiptu Isma’ila Paszy (1830-1895) spowodowały, że opuścił Egipt i w 1879 r. wrócił do Berlina. Jednak już w następnym roku wrócił tam, aby stanąć przy łożu umierającego przyjaciela Mariette, ktorego życzeniem prawdopodobnie było, aby Brugsch został jego następcą. W 1881 r. wicekról Egiptu Taufik Pasza (1852-1892) nadał Brugschowi tytuł paszy, stąd też nazywano go Heinrich Brugsch-Pascha.

W tym samym roku towarzyszył w podróży następcy tronu austriackiego Rudolfowi (1858-1889), w 1882-1883 odbył podróż do Egiptu i Syrii z księciem Fryderykiem Karolem Pruskim (1828-1885). W kolejnych latach ponownie podjął pracę na uniwersytecie w Berlinie jako privatdozent. W 1884 r. odbył kolejną podróż z poselstwem do Persji. W latach 1891 i 1892 przebywał ostatni raz w Egipcie, aby pozyskać eksponaty do muzeum berlińskiego.

Heinrich Brugsch zmarł 9 września 1894 r. w Charlottenburgu i został pochowany na ewangelickim cmentarzu Luisenfriedhof III, a jako nagrobek użyto wieko z egipskiego sarkofagu datowane na 2400-2200 p.n.e..

Dzieła (wybór) ↑

Die Inschrift von Rosetta. 1850.
Reiseberichte aus Ägypten. 1855.
Geographische Inschriften altägyptischer Denkmäler. 3 tomy, 1857-1860.
Reise der königlich preußischen Gesandtschaft nach Persien. 2 tomy, 1862/63.
Hieroglyphisch-demotisches Wörterbuch. 7 tomów, 1867-1882.
Dictionnaire géographique de l'ancienne Egypte. 2 tomy, 1879-1880
Steininschrift und Bibelwort. 1891.
Mein Leben und Wandern. 1894.

Literatura ↑

Édouard Naville: „Brugsch, Heinrich”, w: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 47, Duncker & Humblot, Leipzig 1903, s. 283-293 (online).
Friedrich Wilhelm von Bissing: „Brugsch, Heinrich”, w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955, ISBN 3-428-00183-4, s. 667 (online).