Hans von Bülow

Hans Guido von Bülow (pseudonimy: Peltast, W. Solinger; ur. 8 stycznia 1830 w Dreźnie; zm. 12 lutego 1894 w Kairze) – niemiecki dyrygent, wirtuoz pianista i kompozytor w dobie romantyzmu. Stworzył typ nowoczesnego dyrygenta. (wyznanie ewangelickie)

HansvonBülow
Hans von Bülow.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Karl Eduard (1803–53), nowelista należący do kręgu skupiającego się wokół Ludwiga Tiecka, wydawca 3 części pism Novalisa; matka Franziska Stoll (1806–88); – ożenił się 1) w 1857 r. z Cosimą Flavigny ( Cosima Wagner, 1837–1930, rozwód w 1869 r., w drugim małżeństwie była żoną Richarda Wagnera), nieślubną córką kompozytora Ferenca Liszta i pisarki Marianne Vicomtesse de Flavigny (poślubiła Charles'a Comte d'Agoult'a, jej pseudonim Daniel Stern), 2) z aktorką Marie Schanzer; z pierwszego małżeństwa miał córki: Daniele (1857–1920), Blandine, Isolde (córka Richarda Wagnera), Eva (córka Richarda Wagnera).

Życiorys

Hans von Bülow uczył się od 9 roku życia gry na fortepianie w Dreźnie u Friedricha Wiecka i teorii muzyki u Karla Franza Adalberta Eberweina (1786–1868). W 1848 r. rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Lipsku, ale oprócz tego brał lekcje kontrapunktu u Moritza Hauptmanna. W okresie rewolucji udał się w 1849 r. do Berlina, gdzie przebywał w otoczeniu Ferdinanda Lassalle i Lothara Buchera. W tym czasie napisał liczne artykuły polityczne do ówczesnej gazety »Abendpost«. W tym samym czasie ukazało się pismo Richarda Wagnera »Die Kunst und die Revolution« będące artystycznym i politycznym pokarmem ówczesnych gorących głów. W czasie pobytu w Weimarze w 1850 r. usłyszał operę Wagnera »Lohengrin« i pomimo sprzeciwów rodziców postanowił zrezygnować ze studiów prawniczych i całkowicie poświęcić się muzyce. Szczęśliwie unikając więzienia w Dreźnie, pojechał do Szwajcarii, aby kształcić się u przebywającego tam Wagnera. W 1851 r. otrzymał kierownictwo w teatrze w Zurychu, a potem w St. Gallen.

Po pojednaniu z matką wrócił w 1852 r. do Weimaru i szlifował swoje umiejętności pianistyczne u Liszta. W 1853 r. Hans von Bülow ruszył w pierwszą trasę koncertową po Niemczech i Austrii. W 1855 r. osiadł w Berlinie, gdzie przyjął posadę w konserwatorium Juliusa Sterna jako następca Theodora Kullacka. Nieostrożnymi wypowiedziami podczas koncertów ściągnął na siebie niechęć publiczności przez co obrzydł mu pobyt w Berlinie. Dlatego też z radością przyjął powołanie w 1864 r. do Monachium, gdzie przebywał Wagner. Bülow został powołany jako pianista dworski, ale już w 1867 r. otrzymał posadę dworskiego kapelmistrza w operze i został dyrektorem królewskiej szkoły muzycznej. Wystawił tam pierwszy raz sztuki Wagnera – 10 czerwca 1865 r. »Tristan und Isolde« (Tristan i Izolda) i 21 czerwca 1868 r. »Die Meistersinger von Nürnberg« (Śpiewacy norymberscy). Przedstawienia te możliwe były tylko przy dużym wsparciu króla Bawarii, gdyż Wagner nie znajdował wówczas takiego poklasku jak dzisiaj. Następny rok obfitował w liczne wydarzenia, które doprowadziły do nagłego zwolnienia Wagnera, czego przypuszczalnie przyczyną był jego romans z żoną Bülowa, która w 1869 r. odeszła od męża i w następnym roku poślubiła Wagnera.

Jeszcze przed rozwodem Bülow przeprowadził się z Monachium do Florencji. Wielkie trasy koncertowe prowadziły go od 1872 r. do Anglii, Rosji i Ameryki (1875/76), gdzie dał 139 koncertów. Od 1 stycznia 1878 r. działał w Hanowerze jako pierwszy kapelmistrz i następca Carla Ludwiga Fischera (1816–1877 ). Jednak z powodu braku swobody w działaniu zrezygnował z tej posady i od 1880 r. podobne stanowisko zajmował w Meiningen, gdzie książę Jerzy II von Sachsen-Meiningen (1826–1914 ) umożliwił mu przebudowanie orkiestry wg własnego uznania. Zaowocowało to stworzeniem orkiestry, która znana była w całej Europie. Pozyskał do niej muzyków z połowy Europy. Troszczył się o wszystko i o każdego. Potem zaczął próby wg »zasad z Meiningen« (niem. Meininger Prinzipien), które tak opisał:

»Pracuję według zasad z Meiningen: oddzielne próby instrumentów dętych i smyczkowych, te ostatnie podzielone na pierwsze i drugie skrzypce, altówki, wiolonczele i kontrabasy. Każdy dynamiczny niuans będzie studiowany, każde pociągnięcie smyczka, zaznaczone każde staccato, próbowany melodycznie rytmiczny podział kawałka tonowego i interpunkcja w każdym detalu. W sztuce nie istnieją bagatele, to moja maksyma.«

Rano zaczynał próby z poszczególnymi instrumentami, potem następowały próby zespołu a wieczorem chóru i orkiestry. Każda nuta i każda przerwa musiały być zrozumiane, aby móc zagrać kompozycję jako całość. Próby trwały, aż do zrealizowania duchowej treści partytury i interpretacji. Wierna oryginałowi interpretacja była jego zasadą. Sam stojąc i dyrygując z pamięci, kazał z czasem grać także orkiestrze z pamięci i na stojąco. Wraz z wystawieniem IX symfonii Beethovena w Meiningen rozpoczęła się pełna sukcesów droga jego orkiestry. Odbył z nią liczne trasy koncertowe propagując zwłaszcza muzykę Johannesa Brahmsa. W Meiningen jego uczniem był Richard Strauss.

Resztę życia spędził jako wędrownik. W 1885 r. dyrygował orkiestrą w Petersburgu, potem w Berlinie, następnie uczył w Dr. Hoch’s Konservatorium we Frankfurcie nad Menem, które do rozkwitu doprowadzili m.in. Joachim Raff, Clara Schumann i Engelbert Humperdinck. To wędrowne życie przyniosło mu wielkie sukcesy jako dyrygentowi i pianiście. W Meiningen mieszkał jeszcze do 1887 r., a potem przeprowadził się do Hamburga. W latach 1887–1892 był pierwszym dyrygentem Berliner Philharmoniker, którą poprowadził podobnie jak orkiestrę w Meiningen i doprowadził do jej rozkwitu. Z tą orkiestrą dał w Berlinie 51 koncertów, z czego swój ostatni w 1893 roku. Obecnie orkiestra ta przyznaje wyróżnienie jego imienia »Hans-von-Bülow-Medaille«.

Nasilające się bóle głowy oraz choroba płuc spowodowały, że w 1894 r. postanowił kurować się w Egipcie, ale już w Wiedniu zaniemówił, a krótko po przybyciu do Egiptu zmarł w Kairze. Zgodnie z jego wolą ciało zostało sprowadzone do Hamburga i skremowane. Uroczystość pogrzebowa odbyła się w ewangelickim kościele św. Michała w Hamburgu (niem. St. Michaeliskirche, także Hauptkirche Sankt Michaelis).

Jego działanie jako muzyka zostało symbolicznie uwiecznione na nagrobku znajdującym się na cmentarzu Friedhof Ohlsdorf w Hamburgu (nr grobu i położenie: V 22, 1-8). W niszy ściany grobu jest wielka urna w kształcie greckiej wazy, na której znajduje się relief przedstawiający młodzieńca grającego na kitarze, do którego podchodzi anioł śmierci z lirą.

Hans von Bülow był bardzo uniwersalnym muzykiem i zajmuje ważne miejsce w historii XIX-wiecznej muzyki jako dyrygent, pianista, pedagog i pisarz zajmujący się muzyką. Szczególnie jako pianista stał się następcą Liszta jako wirtuoz fortepianu. Po okresie zauroczenia muzyką Wagnera opowiadał się jako dyrygent za wciąż wówczas kontrowersyjnym Johannesem Brahmsem. Oprócz ich dzieł preferował także utwory Liszta, Beethovena, Felixa Draeseke, Antonína Dvořáka (1841–1904), Joachima Raffa, Piotra Iljicza Czajkowskiego (1840–1893), który zadedykował mu Koncert fortepianowy d-moll.

Obszerną korespondencję i pisma, jak również kompozycje Hansa von Bülowa wydała w ośmiotomowym zbiorze jego druga żona Marie Schanzer.

Jego uczniami byli:

  1. Ödön Mihalovich (1842–1929), kompozytor
  2. Hans Richter (1843–1916), dyrygent
  3. Asger Hamerik (1843–1923), kompozytor
  4. Otto Lessmann (1844–1918), kompozytor
  5. Giuseppe Buonamici (1846–1914), pianista
  6. Eugenie Menter-Schulze (1853–1934), pianistka
  7. Richard Strauss (1864–1949), kompozytor

Literatura

  • Robert Eitner: „Hans von Bülow” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 47, Duncker & Humblot, Leipzig 1903, s. 356–358 (online).
  • Wolfgang Rehm: „Bülow, Hans Guido von” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955, ISBN 3-428-00183-4, s. 734 (online).
  • José Vianna da Motta: Nachtrag zu Studien bei Hans von Bülow von Theodor Pfeiffer. Friedr. Luckhardt, Berlin 1896.
  • Marie von Bülow: Hans von Bülow in Leben und Wort. Stuttgart : J. Engelhorns Nachf., 1925.

Linki

Autor: Roman Penkała