Wolfgang Capito

Wolfgang Capito (także Wolfgang Fabricius Capito, Wolfgang Fabricius Köpfle; ur. w 1478 roku w Haguenau; zm. 4 listopada 1541 r. w Strasburgu z powodu dżumy) - ewangelicki reformator religijny ze Strasburga.

Wolfgang Capito
Wolfgang Capito.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johannes Koepfel (lub Köpfle), mistrz kowalski i rajca w Hagenau (Alzacja); matka Anna, rzekomo szlacheckiego pochodzenia; - ożenił się 1) w 1524 r. z Agnes Roettel (zm. 1531) ze Strasburga 2) w 1532 r. z Wibrandis Rosenblatt (zm. 1564, wdowa po Ludwigu Kellerze i reformatorze Janie Oekolampadowi; miał 1 syna i 2 córki.

Życiorys i poglądy

Okres nauki

Wolfgang Capito pierwotnie nazywał Wolfgang Köpfle, ale w późniejszym okresie zlatynizował swoje nazwisko i przyjął drugie imię Fabricius pochodzące od zlatynizowanego zawodu ojca. Po ukończeniu szkoły łacińskiej w Pforzheim studiował na uniwersytecie w Ingolstadt, gdzie w 1501 roku otrzymał tytuł baccalaureus artium[1]. W 1504 roku zapisał się na uniwersytet w Heidelbergu. W 1511 roku otrzymał tytuł licencjata na uniwersytecie we Fryburgu Bryzgowijskim, a w 1515 roku został doktorem teologii. Jego nauczycielem był m.in. Jan Eck. Z okresu studiów we Fryburgu Bryzgowijskim pozostało mu kilku znajomych, którzy w tym samym czasie przebywali na uniwersytecie. Zawarł znajomość z humanistą Jakobem Wimpfelingiem, prawnikiem Ulrichem Zasiusem i teologiem Gregorem Reischem. Poznał tutaj także Matthäusa Zella i Jakoba Sturm von Sturmeck , jego późniejszych współbojowników w Strasburgu, przypuszczalnie również Thomasa Murnera jego przyszłego przeciwnika.

Lata 1512-1523

W 1512 został powołany przez biskupa Spiry na kanonika w Bruchsal. W tym czasie uczył się języka hebrajskiego i poznał Konrada Pelikana i Jana Oekolampada. W 1515 został kaznodzieją w katedrze w Bazylei i jednocześnie wykładowcą teologii i hebraistyki na uniwersytecie w Bazylei, a w 1517 roku rektorem uniwersytetu. Bywał w kręgach Erazma z Rotterdamu oraz prowadził korespondencję z Marcinem Lutrem i Ulrichem Zwingli (od 1520 roku).

Dzięki rekomendacji Erazma i Ulricha von Huttena został w 1520 roku kaznodzieją w katedrze w Moguncji. Jako doradca arcybiskupa Albrechta Hohenzollerna próbował wpłynąć na prowadzony spór między wyznaniami. W 1521 roku towarzyszył biskupowi Albrechtowi na sejmie Rzeszy w Wormacji i opowiedział się po stronie Lutra. Capito zdystansował się od Ulricha von Huttena jak również gwałtownych zwolenników Lutra i wzywał ich do umiarkowania. Jego zachowawcza działalność mediacyjna wywołała jednakże irytację Marcina Lutra, którą w marcu 1522 roku próbował załagodzić podczas wizyty Lutra w Wittenberdze. Jego rola jako ukrytego stronnika luterańskiego ruchu spowodowała, że życie jego na katolickim zamku Hochburg w Moguncji stało się zagrożone. Dlatego też Capito w 1523 roku przeprowadził się do Strasburga.

Reformacja w Strasburgu

W marcu 1523 roku powrócił Wolfgang Capito do Strasburga i objął stanowisko proboszcza w kościele św.Tomasza. Na początku jego pozycja była kwestionowana zarówno przez papistów, jak również przez luteran. Dopiero latem 1523, po rozmowie z ewangelickim pastorem Matthäusem Zellem, przeszedł ostatecznie na stronę Reformacji. W usprawiedliwieniu Entschuldigung próbował uzasadnić swoją postawę przed biskupem. W tym samym roku mimo początkowych obaw rajców miasta zaczął głosić kazania w kościele Saint-Pierre-le-Jeune. W jednym z kolejnych pism do biskupa opowiada się po stronie kaznodziejów, którzy zawarli małżeństwa i zostali ekskomunikowani przez biskupa (Appellation der eelichen Priester 1524). Sam Capito także ożenił się w 1524 r. z córką rajcy Strasburga, Agnes Roettel.

Capito uczestniczył w wykładach z interpretacji Starego Testamentu, które zostały przeprowadzone w klasztorze franciszkanów bosych i był obok Matthäusa Zell, Kaspara Hedio i Marcina Bucera jedną z ważniejszych postaci wczesnej Reformacji w Strasburgu. Podkreślał znaczenie kazań, które powinny obwieszczać posłanie o zbawieniu. Jego zdaniem każdy chrześcijanin jest w stanie osądzić w sprawie głoszenia, ponieważ Bóg wylał na chrześcijan tego samego Ducha co na proroków. Decydujące jest wprawdzie wolne działanie Ducha. Zasadą wiary jest pismo, które jest jasne i klarowne do tego, co należy wiedzieć. Gdy w lecie 1524 roku doszło do dyskusji z prowincjałem augustianinem Konradem Tregerem, Capito był jednym z czołowych reprezentantów po stronie nowo wierzących. Nie doszło wtedy do żadnej właściwej dyskusji. Capito opublikował kilka pism przeciw Tregerowi (Tregerhandel). Wciąż dochodziło do głosu jego niezdecydowanie. Capito z biegiem czasu schodził w cień Marcina Bucera. Razem z Bucerem i Zellem w Altdolrf próbował, podczas wojny chłopskiej, wezwać chłopów do umiarkowania i cierpliwości. Także w dyskusji o Komunię Świętą, wyraził się w sporze między Lutrem, a Andreasem Bodensteinem, troszcząc się o porozumienie. Od 1525 roku do 1529 Capito próbował przekonać razem z innymi ewangelickimi kaznodziejami władze Strasburga do zniesienia mszy.

W niedrukowanym piśmie z 1530 Copey eines ussschreibens uzasadnił zmiany reformacyjne w Strasburgu. W 1527 napisał katechizm (Kinder bericht und fragstuck von gemeynen puncten Christlichs glaubens), komentarze do proroków Habakuka i Ozeasz. Capito brał udział przy powstaniu Confessio Tetrapolitana (1530), do której prawdopodobnie napisał artykuł o Wieczerzy Pańskiej.

Stosunek do anabaptystów

W 1526 roku doszło do oziębienia pomiędzy Wolfgang Capito i Bucerem z powodu - jak twierdził Bucer - zbyt łagodnej postawy Capito wobec anabaptystów. Capito nie negował chrztu dzieci, ale mógł wyobrazić sobie inne formy chrztu. Tolerancja w odniesieniu do anabaptystów objawiła się poprzez przyjmowaniu różnych stronników radykalnej Reformacji. W jego domu przebywali między innymi Ludwig Hätzer, Martin Cellarius, Kaspar Schwenckfeld i Miguel Servet. Gdy później męczennik anabaptystów Michael Sattler został pojmany i uwięziony, na próżno Capito starał się o jego uwolnienie.

Spór między Lutrem, a Bodensteinem w 1524 w sprawie Wieczerzy Pańskiej uważał za tylko spór słowny. Kwestia elementów nie wydawała mu się warta kontrowersji, a najważniejszą rzeczą było duchowe oddziaływanie sakramentu. W tym samym roku był ojcem chrzestnym przy dwóch chrztach prowadzonych w języku niemieckim. Capito afirmował chrzest dzieci, który zastępował obrzezanie, ale uważał, że jego sens jest tylko wówczas, gdy nastąpi później nauczanie dzieci. Tę formę chrztu nie uważał za tylko jedyną możliwą.

Jego częste wypowiedzi o anabaptystach i jego sprawozdania są wciąż ważnym źródłem dla historyków. Capito wstawił się za Sattlerem i innymi anabaptystami uwięzionymi w Horb am Neckar. Posłał im pocieszający list i protestował przeciw ścięciu Sattlera. Chwalił tolerancję w Reutlingen i prosił o łaskę dla Balthasara Hubmaiera. Wprawdzie nie pochwalał separatystycznych tendencji anabaptystów i ich odrzucenie chrześcijańskiej władzy. Z drugiej strony popierał praktykę wyklęcia w Kościele, która jednak powinna być umiarkowanie stosowana.

Także kontakt z Kasparem von Schwenckfeldem przyczynił się do jego spirytualistycznych tendencji. Chwalił Ślązaka i wydał jego apologie i  artykuły o Wieczerzy Pańskiej. Jeszcze w 1533 reprezentował zdanie, że Schwenckfeld nie odrzucił kościoła strasburskiego i jego nauki. Modlitewnik Capito z 1536 zawiera teksty Schwenckfeldystów.

Od 1530/31 zaczęły się mnożyć jego krytyczne uwagi wobec anabaptystów. Ale prawdziwy przełom miał miejsce w 1532/33, kiedy Capito wypowiedział się przed synodem w Bazylei: »Kto zanieczyszcza nasze nauczanie, powinien być wygnany«. W 1533 opowiedział się za chrystianizacją synodów, za jednością w nauce przez 16 artykuł i podkreślił znaczenie wychowania i porządku kościelnego. Podczas synodu w Strasburgu zarzucono mu małą wartość jego słów, gdyż są tylko słowami. We wrześniu tego samego roku zdystansował się od spirytualizmu zaprzeczającego wartość Biblii. Bucer wyraził wtedy wielką radość, że Capito znowu stoi po jego stronie. Anabaptyści nazywali go "Melchiorem Judaszem". Wolfgang Capito przestrzegał przed anabaptystami i Schwenckfeldem oraz napisał raport o anabaptyście Klausie Freyu, który został ścięty w 1534. Walczył także z innymi sektami, które nie pozwalały chrzcić dzieci.

Poglądy kościelne

W swoich ostatnich pismach (Responsio de Missa 1537/1540 i Hexameron 1539) nadał większe znaczenie niż dotychczas Pismu Świętemu. Pismo może być zrozumiane tylko we wspólnocie Kościoła i w połączeniu z kościelnymi urzędami. Konkretny Kościół pośredniczy w zbawieniu. »Nie istnieje odpuszczenie grzechów poza nim.« Tylko wykonywanie dyscypliny kościelnej może uchronić Kościół przed rozkładem. Dotyczy to zarówno nauki Kościoła, jak i sposobu życia. Sakramenty są określone jako środek zbawienia, przez które Chrystus sam działa i darowuje się wierzącym. Chrzest dzieci jest przeprowadzany w razie konieczności z przymusem urzędniczym. Dzieci należą bardziej do społeczności niż do rodziców.

Reformacja dla Wolfganga Capito nie jest ustanowieniem specjalnego Kościoła, ale ponownym odbudowaniem Kościoła katolickiego. Capito opowiadał się za jednością i pokojem na gruncie porozumienia dusz. Spory powinny zostać zastąpione przez słuchanie prostych świadectwo Pisma Świętego. Jako wkład do wysiłków zjednoczeniowych Capito przetłumaczone na w język niemiecki pismo De sarcienda Ecclesiae Concordia Erazma z Rotterdamu. Napisał również kilka pieśni m.in. Gib Fried zu unserer Zeit.

Dzieła (wybór)

  • Hebraicarvm Institvtionvm Libri Duo, 1518.
  • Entschuldigung warumb er Burger worden, 1523.
  • Appellation der eelichen Priester, von der vermaynten Excommunication, des Bischoffen zu Strassburg, 1524.
  • Was man halten soll von der Spaltung zwischen Martin Luther unnd A. Carolstadt, 1524.
  • Kinder bericht und fragstuck von gemeynen puncten Christlichs glaubens, 1527.
  • Ein wunderbar Geschicht ... so sich an ein Widertäuffer genannt Claus frey zutragen, 1534.

Literatura

  • Hans Scholl: Wolfgang Fabricius Capitos reformatorische Eigenart. W: Zwingliana 16/2 (1983) ( online).
  • Joh. Martin Usteri: Die Stellung der Straßburger Reformation Butzer und Capito zur Tauffrage. W: Theologische Studien und Kritiken. 3, 1884, ISSN 0259-7071, s. 456–524, ( online)
  • Heinrich Grimm: „Capito, Wolfgang” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, s. 132 ( online.
  • Johann Jakob Herzog: „Capito, Wolfgang” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 3, Duncker & Humblot, Leipzig 1876, s. 772-775 (online).
  • Friedrich Wilhelm Bautz: Capito, Wolfgang. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975., ISBN 3-88309-013-1, s. 921-923.

Linki

  • Marc Lienhard: Biografia W: Mennonitisches Lexikon Tom V (MennLex V).

Przypisy

  1. Wg Heinricha Grimma błędne jest twierdzenie, że już w 1498 r. uzyskał we Fryburgu Bryzgowijskim tytuł doktora medycyny. Grimm NDB (1957), s. 132.