Carl Ritter

Carl Ritter (ur. 7 sierpnia 1779 w Quedlinburgu; zm. 28 września 1859 w Berlinie) – niemiecki geograf, obok Alexandra von Humboldta (1769–1859) uważany za twórcę nowożytnej geografii. Jego uczniem był Heinrich Kiepert (1818–1899). (wyznanie ewangelickie)

Carl Ritter
Carl Ritter.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : Friedrich Wilhelm (1751–1819), książęcy lekarz osobisty i radca dworu w Zerbst.
  • Matka : N. N. (zm. 1800).
  • Rodzeństwo : 5.
  • Ożenił się : w 1819 z Lilli (zm. 1840), córką pastora Augusta Cramera (1745–1801) i efora w gimnazjum w Quedlinburgu i Johanne Dorothei Juliane N. N. (1753–1829).

Życiorys

Carl Ritter urodził się 7 sierpnia 1779 jako najmłodszy z sześciorga dzieci Friedricha Wilhelma (1751–1819). Od 1785 jego nauczycielem był Johann Christoph Friedrich GutsMuths (1759–1839) w szkole w Schnepfenthal. W 1795 spotkał frankfurckiego kupca Johanna Jakoba Bethmann-Hollwega, który umożliwił mu od 1796 studia na uniwersytecie w Halle, w zamian za to pracował od 1798 u Bethmann-Hollwega jako guwerner jego dzieci.

W latach 1798–20 jako guwerner Carl Ritter uczęszczał razem ze swoimi uczniami do frankfurckiego gimnazjum, aby uzupełnić znajomość łaciny i greki. Jednocześnie uczył tam geografii, historii i przyrody. Od 1804 publikował pisma geograficzne o charakterze pedagogicznym. Od 1810 do 1812 mieszkał ze swoimi wychowankami w Genewie.

Kiedy Moritz August von Bethmann-Hollweg (1795–1877) udał się na studia do Getyngii, towarzyszył mu Carl Ritter, który poświęcił się studiom geograficznym, czego efektem było pismo Die Erdkunde im Verhältnis zur Natur und Geschichte des Menschen, oder allgemeine vergleichende Geographie als sichere Grundlage des Studiums und Unterrichts in physikalischen und historischen Wissenschaften (część 1 1817; część 2 1818; Geografia w odniesieniu do natury i historii człowieka lub ogólnej geografii porównawczej jako pewnej podstawy studiowania i nauczania w naukach fizycznych i historycznych). W 1819 został na krótki czas profesorem w gimnazjum we Frankfurcie nad Menem jako następca Friedricha Christopha Schlossera (1776–1861).

W 1820 Carl Ritter został nauczycielem geografii i statystyki w pruskiej akademii wojskowej „Allgemeine Kriegsschule” i pierwszym profesorem geografii, etnologii i geografii regionalnej na uniwersytecie w Berlinie, gdzie pracował do końca życia. W 1825 awansował na profesora zwyczajnego i dyrektora Kriegsschule. W 1828 należał do założycieli Berlińskiego Towarzystwa Geograficznego (Gesellschaft für Erdkunde zu Berlin), któremu przewodniczył w roku założenia i kilka razy do 1860.

Zarówno jak Alexander von Humboldt (1769–1859), obok którego Carl Ritter uważany jest za założyciela nowoczesnej geografii, był wysoko cenionym naukowcem i ustanowił geografię jako samodzielną dziedzinę studiów. Pisma Carla Rittera z powodu braku naukowej bibliografii trudne są do oszacowania, wiele pozostało niedokończonych. Już w okresie frankfurckim rozwinął koncepcję, według której geografia, nauki przyrodnicze, historia i etnologia powinny połączyć się w ogólną geografię porównawczą, która różnić się będzie od nauki o państwie na potrzeby kameralistyki (administracji) w XVIII wieku.

Według Carla Rittera tzw. „geografia fizyczna” powinna przedstawiać wzajemne oddziaływania między warunkami topograficznymi a przestrzenią życiową człowieka. Jego główne dzieło Die Erdkunde im Verhältnis zur Natur und Geschichte des Menschen, oder allgemeine vergleichende Geographie als sichere Grundlage des Studiums und Unterrichts in physikalischen und historischen Wissenschaften (23 tomy, 1822-59), które opisuje Afrykę (tom I) i Azję, zostało bardzo staranne opracowane na podstawie źródeł literackich. Nowością było oprócz encyklopedycznego rozmiaru informacji uporządkowanie według obszarów geograficznych zamiast politycznych. Wielką uwagę zwrócił także na typową produkcję danego regionu. Ponadto napisał pisma, które bazowały na jego doświadczeniach z podróży po całej Europie. Podróżował po Włoszech, Anglii, Szkocji, Irlandii, Grecji i Bałkanach, jak również kilka razy w Alpy. Od okresu szkolnego łączył kartografię z badaniami geograficznymi. W 1806 opublikował 6 map Europy z tekstami objaśniającymi, kierunkami pasm górskich, rozmieszczenie roślin uprawnych, zwierząt domowych i dzikich oraz z zasięgiem drzew i krzewów – co było wówczas nowością.

Po śmierci 28 września 1859 w Berlinie Carl Ritter został wkrótce zapomniany, gdyż m.in. Oscar Peschel (1826–1875) Friedrich Ratzel (1844–1904), Alfred Hettner (1859–1941) i Alfred Kirchhoff (1838–1907) odmówili mu oryginalności i samodzielnych dokonań naukowych; ci geografowie domagali się prowadzenia własnych badań naukowych w terenie jako podstawy geografii, podczas gdy Ritter bazował na doświadczeniach innych podróżników. Dopiero po II wojnie światowej ponownie doceniono jego prace i działania.

Dzieła (wybór)

  • Sechs Karten von Europa : mit erklärendem Texte, darstellend: I. Die Verbreitung der Kulturgewächse in Europa. II. Die Verbreitung der wildwachsenden Bäume und Sträuche in Europa. III. Die Verbreitung der wilden und zahmen Säugethiere in Europa. IV. Die Hauptgebirgsketten in Europa, ihren Zusammenhang und ihre Vorgebirge. V. Die Gebirgshöhen in Europa, ihre Vegetationsgrenzen und verschiedenen Luftschichten; verglichen mit denen der heissen Zone. VI. Areal-Grösse, Volksmenge, Bevölkerung und Verbreitung der Volksstämme in Europa. Schnepfenthal : Buchh. der Erziehungsanst., 1806.
  • Geographisch-historisch-topographische Beschreibung zu K. W. Kummer’s Stereorama oder Relief des Montblanc-Gebirges und dessen nächster Umgebung. Karl Wilhelm Kummer, Berlin 1824.
  • Einleitung zur allgemeinen vergleichenden Geographie, und Abhandlungen zur Begründung einer mehr wissenschaftlichen Behandlung der Erdkunde. Reimer, Berlin 1852.
  • Allgemeine Erdkunde. Vorlesungen an der Universität zu Berlin gehalten. Reimer, Berlin 1862.

Literatura

  • Gustav Kramer: Carl Ritter. Ein Lebensbild nach seinem handschriftlichen Nachlass. 2 tomy, Buchhandlung des Waisenhauses, Halle 1864.
  • Oscar Peschel: Geschichte der Erdkunde bis auf Alexander v. Humboldt und Carl Ritter. Cotta, München 1865.
  • Friedrich Ratzel: Ritter: Karl. w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 28, Duncker & Humblot, Leipzig 1889, s. 679–697.
  • Uta Lindgren: Ritter, Carl Georg w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 21, Duncker & Humblot, Berlin 2003, ISBN 3-428-11202-4, s. 655. (online).

Linki

Autor: Roman Penkała