Christian Gottlob Heyne

Christian Gottlob Heyne (ur. 25 września 1729 roku w Chemnitz; zmarł 14 lipca 1812 w Getyndze) - niemiecki badacz starożytności, filolog, historyk i archeolog. (wyznania luterańskiego)

Christian Gottlob Heyne (autor Johann Heinrich Wilhelm Tischbein), 1772. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Georg (zm. 1754), tkacz w Chemnitz; matka Elisabeth Schreyer (zm. 1786); - ożenił się 1) w Arnsdorf k. Drezna w 1761 r. z Therese (1730-75), córką lutnisty i muzyka dworskiego w Dreźnie Sylviusa Weißa (1686-1750), 2) w Hanowerze w 1777 r. z Georgine (1753-1834), córką urzędnika hanowerskiego Georga Brandesa (zm. 1791); z 1) małżeństwa miał syna i dwie córki m.in. Therese (1764-1829, która poślubiła 1] w 1785 r. Georga Forstera, 2] w 1794 r. Ludwiga Hubera) oraz z 2) małżeństwa miał 2 synów i 4 córki.

Życiorys

Po ukończeniu szkoły łacińskiej w swoim rodzinnym mieście Christian Gottlob Heyne studiował od 1748 roku na uniwersytecie w Lipsku. Uczęszczał na wykłady z filologii u Johanna Augusta Ernestiego i Johanna Friedricha Christa. Od 1750 r. kontynuował studia w Wittenberdze, gdzie towarzyszył młodemu szlachcicowi jako wychowawca. W 1753 roku wrócił do Drezna i otrzymał posadę kopisty w bibliotece ministra Heinricha von Brühla. Konieczność doprowadziła go do działalności pisarskiej, której pierwszymi owocami były, poza kilkoma tłumaczeniami, opracowania Tibullusa (1755) i Epikteta z Hierapolis (1756). W latach 1757-1760 był nauczycielem domowym i dokonał kilku tłumaczeń. W 1760 roku, podczas ostrzału miasta stracił cały swój majątek. W następstwie tego próbował poprawić swoje utrzymanie poprzez opracowanie części łacińskich tekstów Lipperta Daktyliothek. W 1763 roku dzięki poparciu Davida Ruhnkena został następcą Johanna Matthiasa Gesnera jako profesor poezji i retoryki na uniwersytecie w Getyndze.

Już w 1764 roku Christian Gottlob Heyne otrzymał nadzór biblioteki uniwersyteckiej. Najpierw jeszcze razem z poprzednim kierownikiem Johannem Davidem Michaelisem, a potem jako samodzielny dyrektor. Szybko uczynił z niej ważną i wzorową instytucję. Organizował wypożyczenia dla zagranicznych uczonych i sprowadzał – obok nowości niemieckich – także literaturę zagraniczną – nie tylko francuską, angielską, amerykańską, lecz także arabską i orientalną. Gdy obejmował stanowisko dyrektora biblioteki, liczyła ona 60 tys. egzemplarzy. Podczas swojej pracy w bibliotece zwiększył jej zasoby do 200 tys. tomów, co kontrastowało np. z biblioteką uniwersytetu w Halle, która w 1780 roku liczyła tylko 12 tys. tomów.

W 1809 r. zrezygnował ze stanowiska profesora. Jego następcą został Christoph Wilhelm Mitscherlich, który do 1835 roku był profesorem retoryki, ale faktycznym jego następcą był Karl Otfried Müller, który w 1819 roku został powołany na profesora w Getyndze. Po śmierci Georga Ludolfa Dissena w 1837, Müller awansował na profesora retoryki.

Christian Gottlob Heyne był członkiem 30 towarzystw uczonych i Akademii Nauk w kraju i za granicą m.in. w Berlinie, Kopenhadze, Londynie, Moskwie, Monachium, Paryżu, Petersburgu, Sztokholmie i Utrechcie.

Christian Gottlob Heyne zmarł 14 lipca 1812 roku i został pochowany na cmentarzu Bartholomäusfriedhof w Getyndze. Na nagrobku widnieje napis quem dederat cursum fortuna peregit (aż do końca szedł drogą wytyczoną przez los).

Znaczenie

Jako bibliotekarz oprócz zasadniczego zwiększenia stanu posiadania biblioteki, stał się także znany dzięki później sławnemu alfabetycznemu katalogowi (1777-87). Wywarł też wpływ na szkolnictwo poprzez reformy szkół w Ilfeldzie/Harz (1770), Getyndze (1789) i Hanowerze (1802) i edukację ponad 300 nauczycieli, którzy wyszli z jego seminarium. Jego zażyłość z pierwszym kuratorem uniwersytetu oraz z jego następcą dała mu długoletni wpływ na rozwój uniwersytetu. Pomimo kilku ofert pracy z innych uniwersytetów pozostał wierny Getyndze.

Christian Gottlob Heyne uważany jest za jednego z najważniejszych pionierów klasycyzmu. Jako pierwszy w sposób naukowy zajmował się mitologią grecką, przy czym sięgał po wiedzę z różnych dziedzin naukowych np. do językoznawstwa i archeologii. Był więc także twórcą nowoczesnego badania sztuki greckiej i mitologii.

W archeologii stworzył początki naukowej etruskologi. Poza tym uwzględniając archeologię dokonał wielu koniecznych poprawek w poszczególnych ideach Winckelmanna o antycznej historii sztuki.

Przy traktowaniu antycznych autorów szczególnie ostrej egzegezie poddaje poetów – ich zdolności, poetycką wrażliwość i poglądy. Pod tym względem wyprzedza wszystkich filologów swoich czasów. Natomiast w odróżnieniu do Gottfrieda Hermanna mało interesował się czysto filologicznymi aspektami, takimi jak krytyka tekstu, gramatyka, syntaktyka, stopa (metryka). Były one tylko środkiem do osiągnięcia celu, a nie przedmiotem głównych badań filologicznych. Słabość ta szczególnie ujawnia się w jego wielkim wydaniu Homera (8 tomów, 1802 rok), krytykowanym przez Friedricha Augusta Wolfa i jego uczniów. Położył podstawy do naukowego traktowania greckiej mitologii przez swoje wydanie Apollodora (1782/87) i liczne wykłady o podstawowych problemach nauki greckich mitów. Heyne prowadził korespondencję z wybitnymi przedstawicielami literatury swoich czasów m.in. z Gellertem, Johannem Wolfgangiem von Goethe, Albrechtem von Hallerem i Herderem. Przyjaźnił się z Lessingiem, którego cenił jako bibliotekarza, literata i krytyka. Poprzez to, że obudził i promował upodobanie do antyku w szerokim zakresie, stworzył warunek wstępny do tego, żeby z fachowej dyscypliny mógł wyrosnąć intelektualny ruch nowego humanizmu Wilhelma von Humboldta które mogą powstać w wyniku przemieszczania się z jednej dyscypliny intelektualnej: humanizm w W. von Humboldt i Friedricha Augusta Wolfa.

Dzieła (wybór)

• Albii Tibulli quae extant carmina novis curis castigata, 1755.
• Allgemeine Weltgeschichte von der Schöpfung an bis auf gegenwärtige Zeit, opracowanie angielskiej „Historii świata” Guthrie'a und Graya, 1765 - 1772.
• Pindari Carmina, 1773.
• Antiquitas Romana inprimis iuris Romani, 1779.
• Abhandlungen und Auszüge der königlichen Akademie der Inschriften und der schönen Wissenschaften zu Paris in Classen gebracht, 1781.
• Antiquitates Byzantinae comment. I et II, 1811.

Literatura

• Conrad Bursian: „Heyne, Christian Gottlob”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 12, Duncker & Humblot, Leipzig 1880, s. 375-378 (online).
• Ulrich Schindel: „Heyne, Christian Gottlob”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 9, Duncker & Humblot, Berlin 1972, ISBN 3-428-00190-7, s. 93-95 (online).
• Klaus-Gunther Wesseling: HEYNE, Christian Gottlob. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 18, Bautz, Herzberg 2001, ISBN 3-88309-086-7, s. 635-655.

Linki

• Biografia w Sächsische Biografie.