Felix Dahn

Felix Dahn (także Ludwig Sophus; ur. 9 lutego 1834 r. w Hamburgu; zm. 3 stycznia 1912 r. we Wrocławiu (wówczas niem. Breslau)) – niemiecki profesor prawoznawstwa, pisarz i historyk. (wyznanie ewangelickie)

Felix Dahn. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Friedrich (1810–89), aktor i reżyser w Hamburgu, Wiedniu, Monachium, syn perukarza w Berlinie Christopha Friedricha (1776–1820) i Sophie Trautmann; matka Konstanze (1812–94), aktorka, córka Jeana Charlesa Le Gaye'a (1770–1818), kapelmistrza u króla Hieronima w Kassel i Anny Antoinetty, córki tajnego radcy wojny Johanna Christoph Schäffer w Magdeburgu i jego żony Catharine Elisabeth Jänichen; przybrana matka Marie Hausmann (1829–1909), aktorka; brat Ludwig (1843–98), bawarski aktor; siostra Konstanze (1846–1933); – ożenił się 1) w 1858 (rozwód w 1873) z malarką Sophie Fries (1835–98), 2) w Królewcu w 1873 r. z pisarką Therese (1845–1929), córką dr med. Josefa Marii von Droste zu Hülshoff (krewny Annette von Droste zu Hülshoff) i jego żony Julie Kock; miał syna i córkę.

Życiorys

Felix Dahn po ukończeniu w 1850 r. gimnazjum »Wilhelmsgymnasium« w Monachium rozpoczął studiowanie prawoznawstwa i filozofii na monachijskim uniwersytecie. Jego profesorem filozofii w Monachium był Karl von Prantl, którego jeszcze jako student odważnie bronił przed kościelnymi atakami (Verteidigung der Prantl'schen Philosophie gegen einen ultramontanen anonymen Angriff, 1851). Efektem tego pisma było przeniesienie się Dahna na uniwersytet do Berlina i późniejsza rezygnacja z habilitacji z zakresu filozofii w Monachium. W 1854 r. zdał w Monachium pierwszy egzamin państwowy, a w 1856 r. drugi. W 1855 r. uzyskał tam też tytuł doktora prawa, po czym habilitował się w 1857 r. pracą »Studien zur Geschichte der germanischen Gottes-Urteile«, dotyczącą kwestii filozoficznych i historyczno-germańskich. Po habilitacji został na uniwersytecie w Monachium Privatdozentem prawa niemieckiego, filozofii prawa, prawa handlowego i państwowego.

W Berlinie Felix Dahn przebywał w domu pisarza Franza Kuglera i przez historyka sztuki Friedricha Eggersa (1819–1872) oraz Otto Roquette uzyskał dostęp do towarzystwa literackiego »Tunnel über der Spree«, gdzie poznał między innymi Theodora Fontane. Dahn zaczął pisać w tym czasie ballady heroiczno-historyczne, w których był w stanie najswobodniej rozwijać swoje liryczno-epiczne zdolności. Początkowo wzorował się na twórczości Friedricha de la Motte Fouqué i Augusta von Platena. W 1854/55 napisał epos wierszowany »Harald und Theano«, do publikacji którego zachęcał go Friedrich Rückert. W 1857/58 powstał jego kolejny epos »Die Amalungen« (opublikowany w 1876 r.). Obie te prace wskazują na postromantyczny historyzm jako decydujące przeżycie edukacyjne. Jako materiał historyczny do swojej twórczości znalazł wczesną historię germańsko–niemiecką.

W 1857/58 rozpoczął pracę nad powieścią »Ein Kampf um Rom« (4 tomy, 1876–1878), która stała się jego największym sukcesem literackim. Powieść ta opowiada o walce Gotów wschodnich (Ostrogoci) z Cesarstwem Zachodniorzymskim w latach 526–552. Do 1912 r., do roku śmierci jej autora, ukazało się 60 jej wydań. Na jej podstawie powstał w latach 1968–69 film o tym samym tytule. W 1857 r. ukazał się pierwszy tom jego wierszy »Gedichte«.

W trakcie pobytu w Monachium Felix Dahn przyłączył się do kręgu poetyckiego »Das Krokodil«; znalazł się pod wpływem Emanuela Geibela i zawarł wieloletnią przyjaźń z Josephem Victorem von Scheffelem. W tym czasie towarzyszyły mu problemy finansowe, do tego doszło nieudane małżeństwo zawarte w 1858 r. z malarką Sophie Fries, co w sumie doprowadziło do fizycznego i psychicznego załamania, z którego wyszedł dopiero w 1862 r. po długiej podróży do Włoch.

W 1863 r. powołano Felixa Dahna jako profesora nadzwyczajnego do Würzburg. W 1872 r. nastąpiło powołanie jako profesora zwyczajnego do Królewca, a w 1888 r. do Wrocławia, gdzie pracował do końca życia jako uczony, poeta, nauczyciel i mówca otoczony powszechnym uznaniem. Rozwój Dahna jest typowy dla przejścia mieszczaństwa od liberalizmu do patriotyzmu okresu bismarckowskiego. W latach 1858–1867 koncentrował się na pracy naukowej. W 1870/71 brał udział w wojnie prusko–francuskiej jako członek zakonu protestanckiego joannitów. Zawarte przez niego w Królewcu drugie małżeństwo z poznaną w 1867 r. baronówną Therese von Droste zu Hülshoff, krewną poetki Annette von Droste zu Hülshoff), miało istotny wpływ na rozkwit jego twórczości.

Głównym dziełem naukowym Felixa Dahna jest monografia »Die Könige der Germanen« (11 tomów, 1861-1907). W 1905 r. ukazała się książka »Die Germanen«, w której w popularnonaukowy sposób przedstawił historię, prawo, gospodarkę i kulturę. Ponadto opublikował w »Bausteine« (8 tomów, 1879–84) rozprawy i recenzje filozoficzno–prawnicze, historyczne i filozoficzne. Zapomniane są dzisiaj, wystawiane z sukcesem w owych czasach, jego liczne dramaty i komedie. Sukces powieści »Ein Kampf um Rom« skłonił go do napisania kolejnych powieści i opowiadań nawiązujących do sag heroicznych, okresu wędrówki ludów, historii Niemiec, mitologii nordyckiej (»Odhins Trost«, 1880). W »Sind Götter« (1874) opisał własną historię miłości oraz swój światopogląd.

W »Erinnerungen« (6 tomów, 1890–95) przedstawił bardzo żywy i osobisty obraz kultury od okresu biedermeierowskiego po cesarską Rzeszę. W latach 80–tych i 90–tych Felix Dahn polemizował w wierszach i prozie przeciw naturalistycznym pisarzom, między innymi przeciw Gerhartowi Hauptmannowi.

Dzieła (wybór)

• Die Könige der Germanen – Das Wesen des ältesten Königtums der germanischen Stämme und seine Geschichte bis auf die Feudalzeit 11 tomów, 1861–1911.
• Prokopius von Cäsarea. Ein Beitrag zur Historiographie der Völkerwanderung und des sinkenden Römertums. 1865.
• Welt-Untergang – Geschichtliche Erzählung aus dem Jahre 1000 nach Christus. 1873.
• Sind Götter? Die Halfred Sigskaldsaga – eine nordische Erzählung aus dem zehnten Jahrhundert. 1874.
• König Roderich. 1875 (tragedia),
• Ein Kampf um Rom. 4 tomy, 1876–1878 (powieść historyczna)
• Die Staatskunst der Fraun. 1877 (komodia).
• Der Kurier nach Paris. 1883 (komedia).
• Die Kreuzfahrer. 1884 (powieść).
• Bis zum Tode getreu. 1887 (opowiadanie z czasów Karola Wielkiego).
• Urgeschichte der germanischen und romanischen Völker. 4 tomy, 1881–89.
• Kleine Romane aus der Völkerwanderung. 13 tomów, 1882–1901.
• Julian der Abtrünnige. 1893, (powieść).
• Sigwalt und Sigridh. 1898 (opowiadanie nordyckie).
• Herzog Ernst von Schwaben. 1902 (powieść).
• Die Germanen: volkstümliche Darstellungen aus Geschichte, Recht, Wirtschaft und Kultur. 1905.

Literatura

• Uwe Puschner, Walter Schmitz, Justus H. Ulbricht: Handbuch zur "Völkischen Bewegung" 1871-1918, Walter de Gruyter, 01.01.1996.
• Annemarie Hruschka, Heiko Uecker: Dahn, Felix w< Reallexikon der Germanischen Altertumskunde V, 2. Aufl., 1984, s. 179–185.
• Fritz Martini: „Dahn, Felix” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, s. 482–484 (online).

Linki

• Pisma Dahna i o nim w Deutsche Digitale Bibliothek.
• Lista wierszy Dahna, do których napisano muzykę.