Daniel Casper von Lohenstein

Daniel Casper von Lohenstein (znany także jako Daniel Casper (do 1670), Daniel Caspari (do 1670), Daniel Casper von Lohenstein, Daniel Caspar von Lohenstein; ur. 25 stycznia 1635 roku w Niemczy w Księstwie Brzeskim, zm. 28 kwietnia 1683 roku we Wrocławiu) - niemiecko-śląski poeta, tłumacz i dyplomata. (wyznania luterańskiego)

Daniel Casper von Lohenstein
Daniel Casper von Lohenstein.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec: Johann Casper (Caspar) von Lohenstein (około 1602-1672, szlachcic od 1670 roku), rajca w Niemczy; matka: Susanna Schädel von Greiffenstein (1612-1652); brat: Johann (1640–92), poeta; - ożenił się we Wrocławiu w 1657 roku z Elisabeth (zmarła w 1708 roku), córką Caspara Hermanna, urzędnika majątku ziemskiego miasta Wrocław; miał 1 syna Daniela i 3 córki Helenę, Euphrosine i Elisabeth.

Życiorys

Daniel Casper von Lohenstein urodził się w Niemczy na zamku książęcym, gdzie jego rodzice przeprowadzili się podczas wojny trzydziestoletniej. Najpierw uczył go w Niemczy Tobias Jung po czym ojciec wysłał go do Wrocławia do gimnazjum Maria-Magdalenen-Gymnasium, do którego uczęszczał w latach 1642-1651. Gimnazjum obok edukacji filologiczno-retorycznej pośredniczyło w krzewieniu tradycji protestancko-humanistycznej poprzez regularnie odbywające się od 1648 roku przedstawienia teatralne. W 1650 lub 1651 roku na jego scenie wystawiona została tragedia Lohensteina „Ibrahim“ i był to jego pierwszy wkład w sztukę śląskiego niemieckojęzycznego dramatu.
Jesienią 1651 roku immatrykulował na uniwersytet do Lipska, aby studiować prawo u Benedikta Carpzova po czym prawdopodobnie w 1653 roku kontynuował studia na uniwersytecie w Tybindze, gdzie w czerwcu 1655 roku ukończył studia po obronie pracy naukowej pt. „Disputatio juridica de voluntate“ u Wolfganga Adama Lauterbacha.

Daniel Casper von Lohenstein odbył podróż edukacyjną przez Szwajcarię, Niderlandy (z dłuższym pobytami w Lejdzie i Utrechcie) i przez Hamburg wrócił do Wrocławia. Celem drugiej podróży miały być Włochy, ale w związku z panującą tam dżumą miała inny przebieg i prowadziła z Grazu przez Wiedeń na Węgry. W czasie tej podróży opiekował się dwoma synami Tobiasa von Kleindiensta. W 1673 roku otrzymał od niego dobra w powiecie strzelińskim niem. Landkreis Strehlen, w Stogach i w Roszkowicach (niem. Reisau i Roschkowitz). W tym samym roku kupił Kietlin (niem. Kittelau) od księżnej Ludwiki Anhalckiej.
W 1657 roku został adwokatem we Wrocławiu i zawód ten wykonywał do 1668 roku. W tym czasie osiągnął wielkie poważanie jako prawnik, jako autor tragedii dla teatru wrocławskiego i jako autor liryki okolicznościowej.
W 1668 roku Daniel Casper von Lohenstein rozpoczął karierę jako polityczny urzędnik. Został radcą rządu księstwa oleśnickiego (niem. Herzogtum Oels) w służbie księżnej Elżbiety Marii Podiebrad. Propozycję księcia legnickiego Christiana, aby pracował dla niego jako tajny sekretarz, odrzucił i w czerwcu 1670 roku objął korzystniejsze stanowisko syndyka miasta Wrocław. Kilka tygodni później został nobilitowany do rangi szlachcica. W 1675 roku Daniel Casper von Lohenstein awansował na naczelnego syndyka i od 22.02-25.04.1675 roku przebywał w Wiedniu w związku z dyplomatycznymi negocjacjami w sprawie próby zlikwidowania statusu samodzielnego miasta Wrocławia, gdzie z powodzeniem bronił racji miasta. W tym samym roku został mianowany na radcę cesarskiego Wrocławia.
Do jego najbliższych przyjaciół należeli Balthasar Friedrich von Logau, Hans Aßmann Freiherr von Abschatz, Friedrich von Roth i Johann Adam von Posadowsky.

Znaczenie

Jego poglądy na mądrość państwa i sztukę rządzenia ukształtowane zostały pod wpływem tacytyzmu i przedstawiał je w licznych pismach i tłumaczeniach.
Tragedie („Cleopatra", 1661; „Agrippina", 1665; „Epicharis“, 1665; „Sophonisbe“, 1666), w których przedstawia wyłącznie konflikty mężów stanu, zmieniające ich w pole napięć między seksualnym pożądaniem, honorem, moralnością i politycznym rozsądkiem. Z negatywnego przykładu, który prowadzi do katastrofy, wyłania się pozytywny kontrastowy obraz w sensie wczesno-oświeceniowo-racjonalnego przedstawienia rozsądnie postępujących polityków. Do tej tematyki należy także tłumaczenie “El político Don Fernando el Católico“ (niem. Ferdinand, den Katholischen) hiszpańskiego pisarza Baltasar Gracián i „Lob-Schrifft“ (1676) jako odzwierciedlenie księcia Jerzego IV Wilhelma, ostatniego Piasta.

W 1673 roku Daniel Casper von Lohenstein opublikował ostatni dramat „Ibrahim Sultan“, który poświęcił Leopoldowi I Habsburgowi z okazji drugiego ślubu.
Znany jest przede wszystkim jako autor tragedii, które były ukształtowane pod wpływem klasycyzmu francuskiego, jak również jako twórca wierszy i tłumaczeń. Obok Andreasa Gryphiusa był najwybitniejszym niemieckojęzycznym dramaturgiem baroku.
Powieść Lohensteina “Großmüthiger Feldherr Arminius“, która ukazała się na przełomie 1689/90 była apogeum sztuki powieściowej baroku. Głównym jej tematem uczynił położenie Rzeszy Niemieckiej po wojnie trzydziestoletniej w czasie zagrożenia ze strony absolutystycznej Francji. Liczne wątki akcji legalizują panowanie domu Habsburgów i i podnoszą kwestie patriotyczne. Centralny problem dzieła leży w pytaniu o stosunek historycznej predyspozycji i wolności ludzkiej woli.
Jego dzieła były czytane do połowy XVIII wieku, jednak oświeceniowi krytycy literatury tacy jak wpływowy Johann Christoph Gottsched, Johann Jakob Bodmer i Johann Jakob Breitinger cenili nisko tzw. „drugą szkołę ślaską“ nazywając ją „nienaturalnym gatunkiem pisania“. Ponowne zainteresowanie pojawiło się w XX wieku kiedy to w latach 70-tych Hubert Fichte wyciągnął na pierwszy plan jego zmodernizowane znaczenie aspektu władzy i erotyki.

Dzieła (wybór)

  • Rechts-Streit der Schoenheit und Freundligkeit umb den Siges-Krantz der Libe. Auff dess... Herrn Christian Bukisches... mit der... Jungfrauen Anna Maria, des... Herrn Caspar Wolfahrts... Tochter, den 16.Weinmonats-Tag dieses 1657.Jahres... Bresslau, 1657.
  • Trauer- und Trost-Gedankken ueber dem... Absterben der... Frauen Anna gebohrner Jordanin, dess... Herren Andreas Assigs... Ehefrauen... Bresslau, 1658.
  • Daniel Caspers Cleopatra: Trauer-Spiel, Bresslau, 1661.
  • Redender Todten-Kopf, welchen, als der... Herr Matthaeus Machner... nach dem er zuvor den 14.Julii dises 1662sten Jahres... selig verschieden... Bresslau, 1662.
  • Ibrahim Sultan: Schauspiel auf d. glückseligste Vermählung beyder Röm. Kayser. wie auch zu Hungarn und Böheim ... Herrn Leopolds und Frauen Claudia Felicitas, Ertzherzogin von Oesterreich, Leipzig, 1673.
  • Lob-Schrifft Dess Weyland Durchlauchtigen Fuersten und Herrn Herrn George Wilhelms, Hertzogens in Schlesien, zu Liegnitz, Brieg und Wohlau, Christ-mildesten Andenckens, Brieg, 1676.
  • Daniel Caspers von Lohenstein Sophonisbe, Bresslau, 1680.
  • Daniel Caspers von Lohenstein Geistliche Gedancken ueber das LIII. Capitel des Propheten Esaias, Bresslau 1680.

Literatura

  • Ukena, Peter, „Lohenstein, Daniel von“, w: Neue Deutsche Biographie tom 15 (1987), strona 124, online.
  • Schmidt, Erich, „Lohenstein, Daniel Casper von“, w: Allgemeine Deutsche Biographie tom 19 (1884), strony 120-124, online.

Linki

Autor: Roman Penkała