Richard Dehmel
Richard Fedor Leopold Dehmel (ur. 18 listopada 1863 r. w Hermsdorf koło Wendisch Buchholz (dzisiaj Märkisch Buchholz), Brandenburgia; zm. 8 lutego 1920 r. w Blankenese) - niemiecki poeta i pisarz. (wyznania ewangelickiego, później wystąpił z Kościoła)
 |
| Richard Dehmel, 1905. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
Ojciec Fedor (1835-1932), leśniczy w Hirschbergu (obecnie Jelenia Góra) i Kremmen (Mark); matka Louise Fließschmidt (1829-1905), dyrektorka w domu mody Gerson w Berlinie; - ożenił się 1) w Berlinie w 1889 r. z Paulą Oppenheimer (1862-1918), pisarką, z którą rozwiódł się w 1899 r., 2) w Londynie w 1901 r. z Idą Coblenz (1870-1942), rozwiedziona Auerbach, córką hurtownika wina; szwagrowie Franz Oppenheimer (1864-1943 ), Carl Oppenheimer (1874-1941), chemik; dzieci z 1) małżeństwa 1 syn i 2 córki i z 2) małżeństwa jeden syn adoptowany.
Życiorys
Richard Dehmel spędził dzieciństwo w mieście Kremmen, gdzie rozpoczął naukę w tamtejszej szkole. Naukę kontynuował w Berlinie w gimnazjum Sophien-Gymnasium. Z powodu sporu z dyrektorem musiał opuścić berlińskie gimnazjum i przeniósł się do Gdańska, gdzie zdał maturę.[1] Od 1882 r. studiował w Berlinie nauki przyrodnicze, ekonomię i filozofię. W czasie studiów należał do korporacji studenckiej Hevellia Berlin[2]. W tym czasie poznał także przyszłego szwagra Franza Oppenheimera i lekarza Carla Ludwiga Schleicha. W 1887 r. doktoryzował się w Lipsku z zakresu nauk politycznych i ekonomicznych. Potem pracował jako sekretarz w prywatnym towarzystwie ubezpieczeniowym i przebywał w kręgu berlińskich naturalistów.
Pierwszy tom wierszy Erlösungen. Eine Seelenwanderung in Gedichten und Sprüchen wydał w 1891 roku. W tym okresie można zauważyć w jego twórczości wpływ Friedricha Schillera jednak zbiór zawiera już wiersze takie jak Stromüber i Dahin. Książka ta przysporzyła mu przyjaźń Detleva von Liliencrona. Szczególnie owocna dla jego twórczości była miłość do poetki Hedwig Lachmann (1865–1918). W Aber die Liebe (1893) znalazł swój własny styl i zaczął oddziaływać na szersze kręgi. W 1894 r. został współzałożycielem czasopisma PAN. W następnym roku zrezygnował z pracy w towarzystwie ubezpieczeniowym i od tej pory żył jako wolny pisarz.
Kolejny etap jego życia rozpoczął się w chwili poznania przyszłej drugiej żony Idy Auerbach. Była ona w dzieciństwie sąsiadką Stefana George w Bingen. Teraz z prowadzonej korespondencji na temat George i Liliencrona rozwinęła się namiętna miłość między Idą Auerbach a Richardem Dehmelem. Miłość ta znalazła odzwierciedlenie w tomiku wierszy Weib und Welt (1896). Żarliwość do kobiety była żarliwością do całego świata. Im Dehmel stawał się prostszy tym bardziej rozumiał nastrój poetycki. Zawarty w tym zbiorze wiersz Venus Consolatrix spowodował, że został ukarany z powodu »obrazy uczuć religijnych i obyczajowych«. Wywołany skandal uczynił go bardzo znanym.
Po rozwodzie z pierwszą żoną udał się w 1899 r. w podróż po Europie z Idą Auerbach. W 1901 r. zamieszkał w Hamburgu w pobliżu przyjaciela Liliencrona. W 1912 r. zainspirował fundację Kleist-Stiftung przyznającą nagrodę literacką Kleist-Preis, aby decydentem nie była komisja wybierająca większością głosów, ale jeden mąż zaufania wybierany corocznie. W tym samym roku przeniósł się do Blankenese do domu zbudowanego wg jego wytycznych. Po wybuchu pierwszej wojny światowej zgłosił się na ochotnika do wojska i służył do 1916 roku. W 1917 r. ukazał się jego dramat Die Menschenfreunde, który został wystawiony prawie na wszystkich scenach niemieckich. Krótko przed końcem wojny wzywał Niemców do wytrwałości, a po wojnie skierował do zwycięzców pismo Warnruf (Ostrzeżenie).
Zmarł 8 lutego 1920 r. z powodu zakrzepowego zapalenia żył.
Znaczenie
Richard Dehmel uważany był przed pierwszą wojną światową za najwybitniejszego liryka niemieckojęzycznego. Muzykę do jego wierszy napisali m.in. Armin Knab, Conrad Ansorge, Richard Strauss, Max Reger i Karol Szymanowski.
Richard Dehmel widział siebie jako kontynuatora Heinricha Heine, Fryderyka Nietzsche i Detleva von Liliencrona. Ale także świat Richarda Wagnera był mu pokrewny. Mimo tego nie można zaliczyć go do »neoromantyzmu«, a lokowany jest między naturalizmem i przyszłym ekspresjonizmem. Z naturalizmem dzieli on między innymi silną wrażliwość społeczną i spojrzenie na nowoczesny świat. Ekspresjonizm pobudził jego ekstatyczne poczucie życia i w nim samym oczywiście jeszcze nie sięgające bardzo głęboko rozluźnienie języka lirycznego. »Mensch im Überschwang« (Człowiek w euforii) jest już postulatem: »Co człowieka zachwyca, przeraża, oburza, to go zbawia, ponieważ to go wścieka, ponieważ wypełnia go to życiem«. Jak te wersy pokazują, zawsze wtrąca trzeźwą refleksję. Antynaturalistyczna pochwała »pięknego dzikiego« życia, Erosa, uwolnionej zmysłowości prowadzi go od Nietzschego w tym samym kierunku co Franka Wedekinda. Rozpoczyna wbrew zesztywniałym konwencjom przede wszystkim moralności seksualnej i oddziałuje tutaj daleko poza koniec pierwszej wojny światowej.
Z drugiej strony kładzie także mocny nacisk na porządek i obowiązek. Wezwanie »Chcę zbadać wszystkie żądze« zmienia na »Powinieneś sam siebie wychować«. Jego wewnętrznym zamiarem było doprowadzenie do równowagi zmysłu i ducha oraz panowaniem nad własną ekstazą. Wierzył w pewną misję poety i siłę twórczą jego dzieła oraz obudzenie odwagi wśród młodzieży. Nowy pogląd liryki niemieckiej na początku XX wieku w dużej mierze zawdzięcza się jemu.
Dzieła (wybór)
- Erlösungen. 1891.
- Aber die Liebe., 1893.
- Weib und Welt. Gedichte und Märchen. 1896.
- Die Verwandlungen der Venus. 1907.
- Jesus und Psyche. 1912.
- Schöne wilde Welt. 1913.
- Die Menschenfreunde. 1917.
- Die Götterfamilie. 1921.
Literatura
- Emil Ludwig: Richard Dehmel. Fischer, Berlin 1913.
- Heinz Otto Burger: Dehmel, Richard. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, s. 564.(online)