Günther Dehn


Günther Dehn ( ur. 18 kwietnia 1882 roku w Schwerinie; zm. 17 marca 1970 roku w Bonn) - niemiecki teolog ewangelicki, religijny socjalista.

Dehn, Günther mit Ehefrau Luise Silberhochzeit Berlin (27751358512)
Günther i Luise Dehn.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia


Ojciec Carl Dehn, pochodził z Gusiewia niem. Gumbinnen, inspektor poczty w Berlinie, od 1890 roku naczelny dyrektor poczty w Koszalinie niem. Köslin; matka Frau Kathinka z domu Groß; - ożenił się w 1915 roku z Luise Lahusen, córką generalnego superintendenta w Berlinie Christopha Friedricha Lahusena (1851–1927).

Życiorys


Nauka i początkowa praca

W związku z karierą zawodową ojca rodzina kilka razy się przeprowadzała, aby w 1887 roku osiąść w Berlinie. Tutaj Günther Dehn chodził do szkoły podstawowej. Od 1890 roku uczęszczał do gimnazjum w Koszalinie niem. Köslin i Konstancji niem. Konstanz, w którym 25 lipca 1900 roku zdał maturę. W tym samym roku rozpoczął studiowanie filologii, historii i filozofii w Berlinie, po czym przeniósł się do Halle/Saale . W 1902 roku przeniósł się do Bonn i rozpoczął studia teologiczne. Po zdaniu pierwszego egzaminu teologicznego został w 1906 roku wikariuszem w szkole w Boitzenburg (Uckermark). W 1908 roku po zdaniu drugiego egzaminu teologicznego został pomocniczym kaznodzieją w katedrze i w 1911 roku inspektorem w Domkandidatenstift (zadaniem tej placówki było sprawdzanie wiedzy praktycznej i teoretycznej kandydatów na teologa) w Berlinie.

Działalność wśród robotników

W październiku 1911 roku Günther Dehn otrzymał pierwszą posadę pastora w kościele Reformationskirche ( Kościół Reformacji) w Berlinie-Moabit. Do tej parafii należało około 10.000 członków, z których większość żyła na pograniczu minimum egzystencji. Günther Dehn starał się tam przybliżyć chrześcijańskie posłanie robotnikom dotyczące problemów dnia powszedniego. Także podczas pierwszej wojny światowej pozostał jako pastor osobą kontaktową szczególnie dla wielkomiejskich młodociannych pracowników i notował swoje doświadczenia z nimi. Na podstawie tych notatek ukazała się w 1929 roku jego książka Proletarische Jugend. Lebensgestaltung und Gedankenwelt der großstädtischen Proletarierjugend (pol. »Młodzież ploretariacka. Postawa życiowa i świat myśli wielkomiejskiego młodzieżowego ploretariatu«).
W 1918 roku opiekował się jeńcami wojennymi w obozach koło Arnheim und Hattem (Niderlandy).

Udział w ruchu socjalistycznym

W socjalizmie religijnym Christopha Blumhardta, Hermanna Kuttera i Leonharda Ragaza widział po rewolucji październikowej możliwość przezwyciężenia rozdźwięku między kościołem i proletariatem. W tym celu w 1919 roku założył związek Bund sozialistischer Kirchenfreunde (Związek Socjalistycznych Przyjaciół Kościoła). W grudniu 1919 roku związek ten połączył się ze związkiem Neue Kirche (Nowy Kościół) kierowanym przez pastora Karla Augusta Anera w związek Bund der religiösen Sozialisten Deutschlands (BRSD) ( Związek Religijnych Socjalistów Niemiec) i w tym momencie Günther Dehn zrezygnował z kierownictwa zostając zwykłym członkiem.
W 1920 roku wstąpił z powodu puczu Kappa-Lüttwitza do Sozialdemokratische Partei Deutschlands ( Socjaldemokratyczna Partia Niemiec), z której wystąpił w 1922 roku ponieważ jego starania o przyprowadzenie robotników do Jezusa Chrystusa nie znalazły w SPD żadnego oddźwięku. Niemniej jednak współdziałał w rewolucji socjalnej i pokazał robotnikom, że ich rozumie. Pozostał związany z socjalizmem religijnym i na przykład w 1922 roku przemawiał na spotkaniu w Berlinie, w 1924 roku prowadził wykład na kongresie w Meersburgu nad Jeziorem Bodeńskim.

Praca z młodzieżą

Od 1923 roku przejął grupę berlińską ruchu chrześcijańsko-religijnego młodzieży Neuwerk-Bewegung założonego przez Eberharda Arnolda i Guida Diehl po pierwszej wojnie światowej. Grupa spotykała się w każdą środę wieczorem w mieszkaniu Dehna, aby wspólnie czytać Biblię i rozważać aktualne polityczne, społeczne, literackie i kościelne kwestie. Grupa składała się w większości z pań w wieku między 20-30 lat, które pracowały z młodzieżą jako ich przewodniczki, opiekunki społeczne lub nauczycielki. Męskimi uczestnikami byli przede wszystkim studenci teologii, filologii, polityki, ale także urzędnicy banku i pracownicy opieki społecznej. Ta praca absorbowała go do 1931 roku.
W tym samym roku Otto Dibelius , który wówczas był generalnym superintendentem Kurmarchii ( niem. Kurmark), założył berliński instytut Religionspädagogische Institut, który miał kształcić wychowawców dla nauczania konfirmantów i prosił Günthera Dehna aby pracował tam jako instruktor, na co on się zgodził, ale pracował tam tylko rok.
Ewangelicki wydział teologiczny na uniwersytecie w Münster nadał mu 31 lipca 1926 roku godność honorowego doktora za jego praktyczno teologiczną pracę z młodzieżą, przez co uzyskał możliwość nauczania na niemieckich wyższych uczelniach.

Pogląd na wojnę

6 listopada 1928 roku Günther Dehn prowadził odczyt w domu zboru kościoła Ulrichskirche w Magdeburgu pt. „Kościół a pojednanie narodów”. Aprobował prawo do wojny obronnej a odrzucał odmowę pełnienia służby wojskowej i przytaczał odnośnie tego słowo z Biblii z Ewangelii Jana 15,13”
„Jest powszechnie przyjęte, że Kościół w przypadku śmierci dla ojczyzny używa słów: »Większej miłości nikt nie ma nad tę, jak gdy kto życie swe kładzie za przyjaciół swoich«. Chcemy z pewnością tej śmierci pozostawić jej godność i wielkość; ale z pewnością chcemy również powiedzieć prawdę. Pozostaje jednak w tym wizerunku fakt, że ten zabity, sam chciał zabijać... rozważyć powinno się także pytanie, czy jest w prawidłowym, zbudowanie pomnika w kościele temu poległemu. Czy nie powinno się to pozostawić być może obywatelskiej gminie? „
Odczyt ten wywołał duże oburzenie, które miesiącami trwało w zborze. Kwestia Dehna została w dużej mierze zrozumiana, że żołnierzy uważa za morderców i tym samym odmawia im chrześcijańskiej godności w kościołach. Z tego powodu Dehn otrzymał wiele listów pełnych nienawiści i pogróżek. Niemiecka Narodowa Partia Ludowa (niem. Deutschnationale Volkspartei – DNVP) z Magdeburga opublikowała protest przeciw niemu w prasie i wywołała tym sposobem ponad regionalną kampanię podburzającą. Z powodu utrzymujących się protestów także związków narodowych został wezwany przez konsystorz krajowy w Berlinie i musiał się wytłumaczyć. Dopiero sześć miesięcy później otrzymał naganę: jego postawa zaszkodziła „powszechnemu interesowi kościoła”. Został wezwany do roztropniejszego zachowania się w przyszłości.
Od tego momentu Günther Dehn znany był w Niemczech jako „czerwony pastor”. Bezskutecznie ubiegał się o stanowisko pastora poza Berlinem i pastora dla więźniów, ale żaden zbór nie chciał go wybrać. W 1930 roku otrzymał zaskakujące powołanie na profesora teologii praktycznej na uniwersytet do Heidelbergu. Jednak nim mógł objąć to stanowisko, wydawca Eisernen Blätter Gottfried Traub przypomniał publiczności o jego aferze w 1928 roku w Magdeburgu. Na skutek tego ministerstwo w Karlsruhe wstrzymała jego mianowanie „ do wyjaśnienia wchodzącej w kwestię sprawy”.

Powołanie na uniwersytet w Halle

W międzyczasie Günther Dehn otrzymał propozycję od pruskiego ministra kultury Adolfa Grimme nauczania teologii praktycznej w Halle (Saale). Dehn trwał przy ubieganiu się o posadę w Heidelbergu i prosił tamtejszego dziekana, który powiadomił badeńskie ministerstwo o donosie Trauba, o możliwość udzielenia mu przez wydział teologiczny wobec ponownego obwinienia wotum zaufania, aby mógł przyjąć powołanie. W głosowaniu jego powołanie zostało odrzucone stosunkiem głosów sześć do jednego.
Bezpośrednio po otrzymaniu odmowy z Heidelbergu wysłał telegram do Grimme, że przyjmuje jego propozycję pracy w Halle i tam się udał. Na tamtejszym wydziale teologii Nationalsozialistische Deutsche Studentenbund (Narodowo Socjalistyczny Związek Studentów Niemiec) pod kierownictwem Joachima Mrugowsky'ego rozprowadzał już przed możliwym powołaniem Günthera Dehna, ulotki przeciw niemu. Fakultet obiecał mu obronę przeciw atakom studentów. Otrzymał roczny urlop, aby przygotować się do nowego działania. W tym czasie kampania przeciw niemu na uniwersytecie w Halle wzmogła się. Podczas urlopu, który spędził w Anglii, dowiedział się w 1933 roku z gazety, że fakultet odmówił mu prawa do objęcia katedry. Od żony dowiedział się ponadto, że podczas paleniu książek 12 maja 1933 roku także jego książki zostały spalone. 21 listopada 1933 roku został ostatecznie zwolniony ze służby państwowej. Przez uniwersytet do dzisiaj nie został zrehabilitowany[1].

Praca w Kościele Wyznającym

Dehn z żoną przeprowadzili się mimo wszystko do Berlina- Schöneberg. Pracował tam przez dziewięć miesięcy jako pomocniczy kaznodzieja. Jego przyjaciel Gerhard Jacobi, pastor w kościele Kaiser-Wilhelm-Gedächtnis-Kirche, w międzyczasie przewodniczący berlińskiego Kościoła Wyznającego (niem. Bekennende Kirche - BK) zaproponował Dehna jako teologicznego doradcę w tej organizacji. Dehn przyjął tę propozycję i troszczył się o dalsze kształcenie berlińskich pastorów związku. Wkrótce został członkiem komisji egzaminacyjnej i docentem na uczelni Kirchlichen Hochschule Berlin-Zehlendorf, która została otwarta 1 listopada 1935 roku i tego samego dnia została zakazana. W sierpniu 1937 roku rozporządzenie Heinricha Himmlera zabroniło Kościołowi Wyznającemu prowadzenie jekiejkolwiek działalności edukacyjnej i egzaminacyjnej ze studentami i kandydatami, ale pomimo to nadal ją prowadził.
W maju 1941 roku gestapo skonfiskowało podczas przeszukania domu superintendenta Martina Albertza w Berlinie-Spandau wszystkie akta dotyczące nielegalnego nauczania berlińskiego Kościoła. 9 maja 1941 roku Dehn został aresztowany z powodu nielegalnej działalności i przez rok, aż do 8 maja 1942 roku przebywał w różnych więzieniach Berlina. Natychmiast po zwolnieniu z aresztu został ponownie aresztowany i dopiero 3 czerwca 1942 roku uwolniony.
Po kuracji w Tybindze zezwolono mu jesienią 1942 roku pracować jako pastor w Ravensburgu o czym później opowiadał:
„Byłem tam po raz pierwszy w moim życiu mile widzianym przez zbór, lubianym i szanowanym pastorem”.

Profesor teologii praktycznej

Po wojnie uczył w latach 1946-1952 jako profesor teologii praktycznej na uniwersytecie w Bonn. Dopiero w 1962 roku powiedział:
„Moje starania o proletariat przebiegły bez wyników. Problem „Kościół a klasa robotnicza” pozostał do dzisiaj nie rozwiązany. Jak mógłby zostać wówczas rozwiązany! Moja radosna wiara w zwycięstwo posłania Ewangelii także w świecie nowoczesnej pracy przemysłowej została powoli zgaszona i przemieniła się potem w rezygnację.”
W 1952 roku został odznaczony Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec.

Znaczenie


Oprócz wyżej wspomnianej działalności dużą popularność zyskały mu biblijne komentarze, m.in. Der Gottessohn. Eine Einführung in das Evangelium des Markus (B 1929, H 1953S; tłum. na język franc, i wł.), Gesetz oder Evangelium. Eine Einführung in den Galaterbriefiß 1934,1938), Man and Revelation. Essays (Lo 1936), Vom christliche Leben. Auslegung des 12. und 13. Kapitels des Briefes an die Römer (Nk 1954) i Jesus und die Samariter. Eine Auslegung von Johannes 4,1-42 (Nk 1956). Ponadto kwestii kazań i ich głoszenia poświęcił Unser Predigt heute (St 1946), Die evangelische Verkündigung in der Gegenwart (Han 1947) oraz Predigt und Gottesdienst - überholt ? (Wup 1960). Günther Dehn wydał też swoje pamiętniki Die alte Zeit, die vorigen Jahre. Lebenserinnerungen (Mn 1952.19642). Wydział teologii ewangelickiej w Bonn dedykował mu księgę pamiątkową pt. Festschrift für Günther D. Zum 75. Geburtstag am 18. April 1957 (Nk 1957).

Dzieła (wybór)


  • Die religiöse Gedankenwelt der Proletarienjugend in Selbstzeugnissen dargestellt. Furche-Verlag, Berlin 1923.
  • Der Gottessohn. Eine Einführung in das Evangelium des Markus. Berlin 1929.
  • Kirche und Völkerversöhnung. Dokumente zum Halleschen Universitätskonflikt. Mit einem Nachwort von Günther Dehn. 1931
  • Die zehn Gebote Gottes – Nach Luthers kleinem Katechismus für Kinder erzählt. Göttingen 1939.

Literatura


  • Friedrich Wilhelm Bautz: Dehn, Günther. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975, s. 1242–1248.

Linki


Przypisy


  1. Dr. Friedemann Stengel:Der Hallesche Universitätskonflikt um Günther Dehn - Prof. D. Günther Dehn (1882-1970), s.1.