Christian Konrad Wilhelm von Dohm

Christian Konrad Wilhelm Dohm (od 1786 r. von Dohm; ur. 11 grudnia 1751 r. w Lemgo; zm. 29 maja 1820 r. w Pustleben koło Nordhausen) - pruski prawnik, dyplomata oraz pisarz polityczny i historyczny. Do historii przeszedł jako autor prekursorskiego pisma »Über die bürgerliche Verbesserung der Juden« (1781, O obywatelskiej poprawie sytuacji Żydów ), w którym opowiadał się za prawem równouprawnienia dla Żydów. Ideą tą natchnął go Moses Mendelssohn (1729-1786), który sam walczył o prawa mniejszości żydowskiej. Myśl Dohma została podjęta we Francji przez Honoré Gabriel Riqueti de Mirabeau (1749-1791) i w 1791 francuskie Zgromadzenie Narodowe ustanowiło równouprawnienie Żydów. (wyznania ewangelickiego)

Christian Konrad Wilhelm von Dohm (2)
Christian Konrad Wilhelm von Dohm. Autor: Karl Christian Kehrer, 1795, Gleimhaus Halberstadt.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Wolrad (1721-59), pastor w Lemgo; matka Anna Elisabeth z domu Topp; - ożenił się w Lemgo w 1780 r. z Anną Henriettą Elisabeth z domu Helwing (1762- n. 1808); miał 2 synów i córkę.

Życiorys

Christian Wilhelm von Dohm już jako siedmiolatek został sierotą i wyrastał u krewnych. Jako gimnazjalista poznał dzięki koledze szkolnemu Johannowi Lorenzowi Benzlerowi (1747-1817), Johanna Wilhelma Ludwiga Gleima (1719-1803), z którym przez całe życie się przyjaźnił. Po ukończeniu gimnazjum studiował od 1769 r. teologię i filozofię na uniwersytecie w Lipsku m.in. u Christiana Fürchtegotta Gellerta (1715-1769). Już w 1770 r. przeniósł się na wydział prawniczy. Studia prawnicze kontynuował w 1774 r. w Getyndze m.in. u Augusta Ludwiga von Schlözera (1735-1809). W tym czasie nawiązał kontakt z Johannem Bernhardem Basedowem (1724-1790) i Antonem Friedrichem Büschingiem (1724-1793).

Po studiach przelotnie redagował Encyklopädische Journal (zeszyty 6-10, 1774), założył razem z Heinrichem Christianem Boie (1744-1806) Deutsches Museum, którego współwydawcą był do 1778 roku. W Deutsches Museum publikował liczne eseje m.in. »Über das physiokratische System«. Od 1776 do 1779 r. pracował jako profesor statystyki i nauk o finansach w Collegium Carolinum w Kassel.

W 1779 r. przybył do Berlina, gdzie osiągnął swój cel i wstąpił na pruską służbę jako archiwista, a w 1783 r. jako tajny radca wojny w ministerstwie zagranicznym. Przez prawie 20 lat pracował w pruskiej służbie zagranicznej i wykonywał różne misje dyplomatyczne. Zręcznością organizacyjną szczególnie wykazał się podczas projektowania nowej konstytucji dla targanego sporami wewnętrznymi miasta Rzeszy Akwizgranu (niem. Aachen). W 1796 r. kierował kongresem Hildesheimer Kongreß, podczas którego spotkały się przedstawicielstwa północnoniemieckich wolnych miast Rzeszy. W 1797 r. przekazał informację o dokonanym mordzie na dwóch francuskich posłach w czasie kongresu w Rastatt (niem. Rastatter Kongress). W swojej działalności troszczył się także o szkolnictwo. W 1807 r. został westfalskim radcą królewskim. Po krótkiej działalności w tamtejszej administracji Christian Wilhelm von Dohm został w 1808 r. westfalskim poslem w Dreźnie. W 1810 r. wyprosił zwolnienie ze służby i aż do śmieci żył w swoim majątku w Pustleben.

Dzieła (wybór)

  • Materialien für die Statistick und neuere Staatengeschichte. 1777.
  • Ueber die buergerliche Verbesserung der Juden. 2 części, 1781-1783.
  • Ueber das phisiokratische Sistem. 1782.
  • Schreiben eines Elbingers an den sogenannten reisenden Weltbürger die Seiner Königl. Majestät von Preussen von der Stadt Danzig über die Weichsel-Schiffarth erregte Streitigkeit betreffend. 1784.
  • Ueber den deutschen Fürstenbund. 1785.
  • ¬Die¬ Lütticher Revolution im Jahr 1789 und das Benehmen Sr. Königl. Majestät von Preussen bey derselben. 1790.
  • Entwurf einer verbesserten Constitution der kaiserl. freyen Reichsstadt Aachen ... 1790.
  • Authentischer Bericht von dem an der Französischen Friedensgesandschaft bei ihrer Rückreise von dem Congreß in der Nähe von Rastadt verübten Meuchelmord. 1799.
  • Denkwürdigkeiten meiner Zeit. 1814.

Literatura

  • Falkmann: „Dohm, Christian Wilhelm von” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 5, Duncker & Humblot, Leipzig 1877, s. 297-299 (online).
  • Karl G. Bruchmann: „Dohm, Christian Wilhelm v.” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 4, Duncker & Humblot, Berlin 1959, ISBN 3-428-00185-0, s. 42 (online).