Dorothee Sölle

Dorothee Steffensky-Sölle (ur. 30 września 1929 w Kolonii jako Dorothee Nipperdey; zm. 27 kwietnia 2003 w Göppingen) – niemiecka teolożka ewangelicka i poetka. Znana na całym świecie jako pisarka teologiczna. Należała do przedstawicieli tzw. „innego protestantyzmu”, który zajmował się historyczno-krytyczną interpretacją Biblii. Później stała się też znaczącą przedstawicielką ewangelickiej teologii wyzwolenia i teologii feministycznej. Wielokrotnie powtarzała, że jej wiara narodziła się po okropieństwach drugiej wojny światowej. W pismach próbowała połączyć codzienne doświadczenia życiowe takie jak cierpienie, ubóstwo, dyskryminację i ucisk z treściami teologicznymi. Angażowała się w ruchy polityczne, pokojowe, kobiece i ekologiczne.

Dorothee Sölle (1981)
Dorothee Sölle (z lewej), 1981.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Hans Carl Nipperdey (1895–1968), profesor prawa pracy i cywilnego w Kolonii; matka Hildegard Eißer (1903–90); rodzeństwo m.in. Thomas Nipperdey (1927–92), profesor historii w Karlsruhe, Berlinie i Monachium; – wyszła za mąż 1) w 1954 za malarza i nauczyciela Dietricha Sölle (ur. 1922, rozwód 1964) z Altenfeld (Turyngia), 2) w 1969 za Fulberta Steffensky'ego (ur. 1933), do 1969 benedyktyn w Maria Laach, później teolog ewangelicki, 1972–75 profesor edukacji w Kolonii, 1975–98 profesor pedagogiki realnej na uniwersytecie w Hamburgu; dzieci z pierwszego małżeństwa syn Martin (ur. 1956) i 2 córki Michaela (ur. 1957), Caroline (ur. 1961) oraz z drugiego córka Mirjam Steffensky (ur. 1970).

Życiorys

Po zdanej maturze w Kaiserin-Augusta-Schule w Kolonii Dorothee Sölle studiowała od 1949 r. filologię klasyczną, filozofię, teologię ewangelicką i germanistykę na uniwersytetach w Kolonii, Fryburgu Bryzgowijskim i Getyndze, gdzie w 1954 r. zdała egzamin państwowy i doktoryzowała się u Wolfganga Kaysera (1906–1960) dysertacją pt. Untersuchungen zur Struktur der Nachtwachen von Bonaventura. W latach 1954–60 była nauczycielką w gimnazjum dla dziewcząt w Kolonii-Mühlheim i pracowała dla różnych rozgłośni. W 1962 r. została asystentką w Instytucie Filologii Reńsko-Westfalskiej Wyższej Szkoły Technicznej (Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule) w Akwizgranie, a od 1964 r. pracowała w Instytucie Germanistyki Uniwersytetu Kolońskiego. W Kolonii habilitowała się w 1971 r. pracą Realisation, Studien zum Verhältnis von Theologie und Dichtung nach der Aufklärung (wydana 1973). Była wykładowczynią w Moguncji, Kassel i Kolonii, a w latach 1975–87 profesorem teologii systematycznej w Union Theological Seminary w Nowym Jorku.

Punktem wyjścia do teologicznej myśli Dorothee Sölle było pytanie: Jak po Auschwitz (niemiecki obóz zagłady w Oświęcimiu)  można mówić o Bogu? Sölle protestowała przeciw wszechmocy Boga i rozwinęła chrystologię, w której bezsilny Bóg potrzebuje zastępstwa w Chrystusie. Centrum jej teologii stanowi Jezus z Nazaretu i jego posłannictwo. Odnosić się do niego, znaczy, wchodzić w jego historię, ponieważ wraz z jego śmiercią nie skończyła się jego historia oddziaływania. Sölle wierzyła w Boga potrzebującego ludzi. Jej teologia wyróżnia się przez radykalną doczesność i demitologizację Biblii oraz była ukształtowana teologią wyzwolenia Ameryki Łacińskiej i feministyczną. Szukała bliskości teorii i praktyki, wiary i światowego działania.

Dorothee Sölle wcześnie zajmowała się związkami między teologią a literaturą. Jej wiersze są kawałkiem prawdziwej teologii. Ponieważ teologia potrzebuje wprawdzie udziału nauki, ale bliższa jest praktyki, poezji i sztuki niż nauki, preferowała zatem formę eseju zamiast rozprawy naukowej. Od Die Hinreise, Zur religiösen Erfahrung, Texte und Überlegungen (1975) znajdują się w jej tekstach mistyczne reminiscencje, które osiągają apogeum w Mystik und Widerstand, ,Du stilles Geschrei (1997). Sölle szukała nowej interpretacji mistycznego myślenia i czucia. Dla niej doświadczenie mistyczne było nieodłączną częścią stosunków społecznych, które są przez ludzi aranżowane i mają miejsce w wydarzeniach politycznych. Mistyka była dla niej nie tylko ruchem do wewnątrz, do „Boga we mnie”, lecz na zewnątrz, skierowana na wyzwolenie.

Zadziorne wystąpienia Dorothee Sölle podczas współinicjowanych ekumenicznych „politycznych modlitw nocnych” (1968–72, politisches Nachtgebet), Ewangelickich Dni Kościoła, jej zaangażowanie w ruchu pokojowym i na rzecz sprawiedliwości ukazują teologię w wyższym polityczno-społecznym znaczeniu i nie rzadko prowokowały niezadowolenie urzędów kościelnych. Na jej postawę wpływ miała przede wszystkim nauczycielka religii w okresie szkolnym Marie Veit (1921–2004) i studiowanie pism Rudolfa Bultmanna (1884–1976), Friedricha Gogartena (1887–1967), Dietricha Bonhoeffera (1906–1945), Ernsta Lange (1927–1974), Martina Bubera (1878–1965) i Ernsta Blocha (1885–1977). Niezatarte wrażenia pozostawiły w niej podróże do Wietnamu Północnego (1972), Nikaragui (1983) i Ameryki Środkowej (1986). Do grona jej przyjaciół Dorothee Sölle należeli m.in. Jürgen Moltmann (ur. 1926), Erich Fried (1921–1988) i Heinrich Böll (1917–1985).

Dzieła (wybór)

  • Stellvertretung. Ein Kapitel Theologie nach dem ‚Tode Gottes‘. Kreuz, Stuttgart 1965, nowe wydanie poszerzone, Stuttgart 1982.
  • Die Wahrheit ist konkret. Walter, Olten / Freiburg 1967.
  • Atheistisch an Gott glauben. Beiträge zur Theologie. Walter, Olten / Freiburg 1968.
  • Phantasie und Gehorsam. Überlegungen zu einer künftigen christlichen Ethik. Kreuz, Stuttgart 1968, ISBN 3-7831-0216-2
  • Meditationen & Gebrauchstexte. (wiersze) Berlin 1969, ISBN 978-3-87352-016-5.
  • Das Recht ein anderer zu werden. Luchterhand, Neuwied 1971.
  • Politische Theologie. Auseinandersetzung mit Rudolf Bultmann. Kreuz, Stuttgart 1971, nowe rozszerzone wydanie Stuttgart 1982.
  • Leiden. Kreuz, Stuttgart 1973, ISBN 978-3-7831-2248-0.
  • Die revolutionäre Geduld. (wiersze) Fietkau, Berlin 1974, ISBN 978-3-87352-026-4.
  • Die Hinreise. Zur religiösen Erfahrung. Texte und Überlegungen. Kreuz, Stuttgart 1975, ISBN 978-3-7831-0467-7.
  • Sympathie. Theologisch-politische Traktate. Kreuz, Stuttgart 1978, ISBN 3-7831-0561-7.
  • Fliegen lernen. (wiersze) Fietkau, Berlin 1979, ISBN 978-3-87352-501-6.
  • Wählt das Leben. Kreuz, Stuttgart 1980, ISBN 3-7831-0595-1.
  • Spiel doch von Brot und Rosen. (wiersze) Fietkau, Berlin 1981, ISBN 978-3-87352-502-3.
  • Aufrüstung tötet auch ohne Krieg. Kreuz, Stuttgart 1982, ISBN 3-7831-0669-9.
  • Verrückt nach Licht. (wiersze) Fietkau, Berlin 1984, ISBN 978-3-87352-503-0.
  • Lieben und arbeiten. Eine Theologie der Schöpfung. Kreuz, Stuttgart 1985, ISBN 3-7831-0791-1.
  • "Ein Volk ohne Vision geht zugrunde." (Salomos 29,18.) Anmerkungen zur deutschen Gegenwart und zur nationalen Identität. Hammer, Wuppertal 1986, ISBN 3-872943057.
  • Das Fenster der Verwundbarkeit. Theologisch-politische Texte. Kreuz, Stuttgart 1987, ISBN 3-7831-0843-8.
  • Und ist noch nicht erschienen, was wir sein werden. Stationen feministischer Theologie. DTV, München 1987, ISBN 3-423-10835-5.
  • Zivil und ungehorsam. (wiersze) Fietkau, Berlin 1990, ISBN 978-3-87352-504-7.
  • Gott denken. Einführung in die Theologie. Kreuz, Stuttgart 1990, ISBN 978-3-7831-1013-5.
  • Träume mich Gott. Geistliche Texte mit lästigen politischen Fragen. Hammer, Wuppertal 1994, ISBN 3-87294-622-6.
  • Gegenwind. Erinnerungen. Hoffmann und Campe, Hamburg 1995, ISBN 978-3-455-08584-6.
  • Das Eis der Seele spalten. Theologie und Literatur in sprachloser Zeit. Mainz 1996.
  • Mystik und Widerstand - »Du stilles Geschrei«. Hoffmann und Campe, Hamburg 1997, ISBN 3-455-08583-0.
  • Loben ohne Lügen. (wiersze) Fietkau, Berlin 2000, ISBN 978-3-87352-505-4.
  • Maria. Eine Begegnung mit der Muttergottes. Herder, Freiburg im Breisgau 2005, ISBN 3-451-28843-5.

Literatura

  • Ursula Baltz-Otto: Sölle, Dorothee w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, s. 530–532 (online).

Linki

  • Biografia Dorothee Sölle w FemBio. Frauen-Biographieforschung (online).