Paul Eber

Paul Eber (ur. 8 listopada 1511 r. w Kitzingen; zm. 10 grudnia 1569 r. w Wittenberdze) - niemiecki teolog ewangelicki, autor pieśni kościelnych i reformator religijny.

Paul Eber
Paul Eber (1854), rycina przypuszczalnie Hugo Bürknera.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Hans (zm. 1534), krawiec w Kitzingen; matka Magarethe Pfleumin; - ożenił się 13 września 1541 r. z Helene (1523-1569), córką złotnika Günthera Kuffnera w Norymberdze; miał 13 dzieci, z których 4 go przeżyło.

Życiorys

Paul Eber rozpoczął w 1523 r. naukę w szkole łacińskiej w Ansbach. W wieku 13 lat został stratowany przez spłoszonego konia i od tego czasu utykał. Dzięki talentowi był wspierany przez zamożnych współobywateli i od 1525 r. uczył się u Johanna Ketzmanna (1487-1542) w Lorenzschule i w gimnazjum Ägidiengymnasium (obecnie Melanchthon-Gymnasium Nürnberg) w Norymberdze, gdzie był uczniem Joachima Camerariusa (1500-1574).

W 1532 r. dzięki stypendium miast Norymbergi i Kitzingen oraz murgrabiego Brandenburgii immatrykulował na uniwersytet w Wittenberdze. Jego nauczycielami zostali Marcin Luter (1483-1546) i Filip Melanchton (1497-1560), którego zyskał przyjaźń i poparcie. Dzięki znajomości z Melanchtonem zyskał miano "Respectorium Philippi". W 1536 r. nabył tytuł magistra filozofii i w 1537 r. zaczął wykładać filozofię, fizykę i literaturę starożytną na wydziale filozoficznym. W 1541 r. awansował na profesora języka łacińskiego.

W lecie 1544 r. został profesorem gramatyki łacińskiej i członkiem senatu uniwersytetu. Przerwaną przez wojnę szmalkaldzkiej działalność na uniwersytecie w Wittenberdze ponownie rozpoczął w semestrze zimowym w 1547 roku. Prowadził wykłady z filozofii, filologii, matematyki, astronomii, historii i nauk przyrodniczych W 1550 r. został dziekanem wydziału filozoficznego.

Działał w sprawach kościelnych, brał udział w konwencie w Pegau, wizytacjach w saksońskim okręgu elektorskim (1555), w dysputach w Wormacji (1557). W 1557 r. otrzymał nominację na profesora teologii i pastora w kościele zamkowym pw Wszystkich Świętych (niem. Schlosskirche) w Wittenberdze. W 1558 r., po śmierci Jana Bugenhagena (1485-1558), objął posadę generalnego superintendenta i głównego pastora (pastor miejski) w kościele miejskim (niem. Stadt- und Pfarrkirche St. Marien) w Wittenberdze. W grudniu 1559 r. uhonorowano go tytułem doktora teologii. Po śmierci Melanchtona na nim ciążyło w dużej mierze brzemię pierwszego przedstawiciela całego Kościoła luterańskiego i prowadzenie ustawicznej walki ze wzrastającym zagrożeniem ze strony katolików i zwolenników Matthiasa Flaciusa (1520-1575) zwanymi flacianami (niem. Flacianer).

Jego wcześnie rozpoczęte i pomimo ich różnorodności zawsze ze starannością i dokładnością prowadzone studia zwróciły się od 1558 r. ku teologii, w których trwał na stanowisku Melanchtona. Podzielał w tym los i skłonność uczniów reformacyjnych, którzy część dziedzictwa swoich nauczycieli bojaźliwie i często wysoce jednostronnie próbowali ustrzec przed wszelkimi błędami, ale odróżniał się od większości tym, że zachował dalekowzroczność szkoły Melanchtona dla potrzeby pokoju i zjednoczenia Kościoła w zakresie doktryny. Wprawdzie z małą odwagą, ale zmuszony okolicznościami, pośredniczył w sporze między kryptokalwinistami, czyli zwolennikami Jana Kalwina (1509-1564) a gnezjoluteranami, czyli zwolennikami Marcina Lutra w kwestiach zasad nauki. Niejasną postawą w tym sporze ściągnął na siebie krytykę Joachima Cureusa (1532-1573) i Zachariasa Ursinusa (1534-1583). Zaangażowanie to ukazuje się najlepiej w jego piśmie o kwestii Wieczerzy Pańskiej. W sporach między tybińskimi i saksońskimi teologami bronił tych ostatnich, a zwłaszcza swoich kolegów z Wittenbergi, filipistów, przed zarzutem z powodu poglądów kalwinistycznych. W obronie swoich kolegów napisał obszerne wyjaśnienia, które przedstawiono nieufnemu elektorowi Saksonii. Datowane one są na 1561 i 1562 rok. W 1563 r. ukazały się pisma w języku niemieckim i łacińskim »Vom heiligen Sacrament des Leibes und Blutes etc.« i »Pia et in verbo Dei fundata assertio, declaratio et confessio Dr. P. Eber de sacratissima coena Domini nostri Jesu Christi«.

Jego głęboko religijne życie znalazło również wyraz w pieśniach kościelnych, dzięki którym stał się obok Marcina Lutra jednym z najważniejszych poetów kościelnych okresu reformacyjnego. Razem z Georgiem Majorem (1502-1574) przetłumaczył Biblię na język łaciński (»Biblia latina etc.«, 1565) dla uczącego się języka łacińskiego elektora Augusta Wettyna (1526-1586), który zamiast nauki tego języka na podstawie pism autorów klasycznych postanowił uczyć się go czytając Pismo Święte.

Paul Eber został pochowany w kościele miejskim, a zamożni obywatele miasta ufundowali epitafium ku jego pamięci. To epitafium wykonane zostało przez Lucasa Cranacha Młodszego (1515-1586) pt. »Der Weinberg des Herrn« i jest dzisiaj jednym z najcenniejszych zabytków kościoła.

Dzieła (wybór)

  • Contexta populi Judaici historia a reditu ex Babylonico exilio usque ad ultimum excidium Hierosolymae. 1548.
  • Vocabula rei nummariae ponderum & mensurarum. 1549, razem z Casparem Peucerem (1525-1602)
  • Calendarium historicum. 1550.
  • Brevis Historia Popvli Ivdaici. 1560.
  • Ein Christlich Gesang, Fur Gottfürchtige Jungfrewlin gemacht. 1561.
  • Vom heiligen Sacrament des Leibs vnd Bluts vnsers Herren Jesu Christi. 1562.
  • Pia et in verbo Dei fundata assertio, declaratio & confessio. 1563.
  • Pia assertio de coena domini. 1563.
  • L'estat de la religion & republique du peuple judaique. 1563.
  • Psalterium cum argumentis. 1563.
  • Psalterium Davidis iuxta Translationem veterem. 1565.
  • Biblia germanico-latina. 1565, razem z Georgiem Majorem.

Literatura

  • Friedrich Wilhelm Bautz: Eber, Paul. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 1, Bautz, Hamm 1975, s. 1441-1442.
  • Adolf Brecher: „Eber, Paul” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 5, Duncker & Humblot, Leipzig 1877, s. 529-531 (online).
  • Robert Stupperich: „Eber, Paul” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 4, Duncker & Humblot, Berlin 1959, ISBN 3-428-00185-0, s. 225 (online).
  • Gustav Kawerau: Eber, Paul. W: Realencyklopädie für protestantische Theologie und Kirche (RE). 3 wydanie. Tom 5, Hinrichs, Leipzig 1898, s. 118-121.

Linki

Autor: Roman Penkała