Erich Mühsam

Erich Mühsam (ur. 6 kwietnia 1878 w Berlinie; zamordowany 10 lipca 1934 w obozie koncentracyjnym w Oranienburgu) – niemiecki działacz polityczny, anarchista, dziennikarz, pisarz i antymilitarysta. Jako aktywista polityczny brał zasadniczy udział w powołaniu Monachijskiej Republiki Rad (Münchner Räterepublik), za co został skazany na 15 lat więzienia, ale w ramach ogłoszonej amnestii wyszedł po pięciu latach. W Republice Weimarskiej angażował się w organizacji Die Rote Hilfe Deutschlands (RHD, Czerwona Pomoc Niemiec) na rzecz uwolnienia więźniów politycznych. (do 1926 wyznania mojżeszowego)

Bundesarchiv Bild 146-1981-003-08, Erich Mühsam
Erich Mühsam.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : Siegfried Seligmann (1838–1915) z Gorzowa Śląskiego (wówczas niem. Landsberg), aptekarz w Lubece
  • Matka : Rosalie Cohn (1849–99) z Berlina
  • Brat ojca : Samuel, naczelny rabin w Styrii
  • Kuzyn Paul (1876–1960), prawnik i notariusz w Görlitz, emigrował do Palestyny
  • Ożenił się : z Kreszentią Elfinger (1884–1962)
  • Dzieci : przybrany syn Siegfried Elfinger (1902–69), malarz i grafik

Życiorys

Erich Mühsam był trzecim z czterech dzieci Siegfrieda Seligmanna (1838–1915) i jego żony Rosalie Cohn (1849–99). Wyrastał w Lubece, gdzie z powodu „socjalistycznych knowań” został wydalony w 1896 r. z tamtejszego gimnazjum. W tym samym roku ukończył sześcioklasowe gimnazjum w Parchim (Meklemburgia) i zaczął uczyć się aptekarstwa. W 1900 r. pracował jako pomocnik aptekarza w Lubece i Berlinie. W 1901 r. osiadł w Berlinie jako wolny pisarz, gdzie zaprzyjaźnił się z Gustavem Landauerem (1870–1919). Szybko stał się literackim przedstawicielem niemieckiego anarchizmu. Jego poglądy łączyły postulaty anarchistycznych teoretyków Michaiła Bakunina (1814–1876) i Landauera z elementami mieszczańskiego indywidualizmu Maxa Stirnera (1806–1856) i Fryderyka Nietzschego (1844–1900). Próbował nadać kulturze bohemy treść polityczną i zjednoczyć ją z misją anarchistyczną przez określone antymieszczańskie prowadzenie. Ostra krytyka reformizmu i legalizmu Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (Sozialdemokratische Partei Deutschlands, SPD) prowadziła go do odrzucenia marksizmu i podsycała romantyczne nadzieje na rewoltę „subproletariatu”, stanowiącego szczebel do właściwego lumpenproletariatu.

W latach 1904–08 przebywał w Zurychu, Asconie, północnych Włoszech, Monachium, Wiedniu i Paryżu. W 1909 r. zamieszkał w Monachium i stał się centralną figurą bohemy w dzielnicy Schwabing. Przyjaźnił się m.in. z Heinrichem Mannem (1871–1950), Frankiem Wedekindem (1864–1918) i Lionem Feuchtwangerem (1884–1958). W 1909 r. założył Gruppe Tat, zajmującą się agitacją „subproletariatu” do anarchizmu. Po wybuchu I wojny światowej próbował założyć międzynarodowy związek przeciwników wojny. Od 1916 r. sympatyzował z marksistowskim Związkiem Spartakusa (Spartakusbund). Należał do organizatorów protestów i strajków przeciw wojnie. Po zwycięstwie bolszewizmu w Rosji wstąpił do lewicowej opozycji w stosunku do monachijskiej Niezależnej Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschlands), skupiającej się wokół Kurta Eisnera (1867–1919). W marcu 1918 r. został internowany w Traunstein (Bawaria).

Po zamordowaniu Kurta Eisnera należał od 7 listopada 1918 r. razem z Ernstem Tollerem Ernst Toller (1893–1939) i Gustavem Landauerem do inicjatorów rewolucji listopadowej i brał czynny udział w tworzeniu Monachijskiej Republiki Rad (Bawarska Republika Rad). 13 kwietnia 1919 r. aresztowano go i skazano na 15 lat więzienia. Przebywał w Ebrach, Ansbach, Niederschönenfeld. Po amnestii osiadł 21 grudnia 1924 r. w Berlinie. Jako członek organizacji Die Rote Hilfe Deutschlands (RHD, Czerwona Pomoc Niemiec) zabiegał o uwolnienie więźniów politycznych. W 1925 r. z powodu bliskich kontaktów z Komunistyczną Partią Niemiec(Kommunistische Partei Deutschlands, KPD) wydalono go z Federacji Komunistycznych Anarchistów Niemiec (Föderation Kommunistischer Anarchisten Deutschlands). Od jesieni 1926 r. wydawał miesięcznik anarchistyczny Fanal i domagał się „rewolucji socjalnej”. Jako rzecznik „anarchistycznego zjednoczenia” pracował w wielu organizacjach lewicowych, m.in. należał do rady artystycznej teatru awangardowego Piscator-Bühne. W 1931 r. został wykluczony ze związku zajmującego się prawną ochroną pisarzy Schutzverband Deutscher Schriftsteller. Gdy jako jeden z pierwszych zaczął ostrzegać przed zagrożeniami nacjonalizmu, został aresztowany 28 lutego 1933 roku. Początkowo Erich Mühsam przebywał we więzieniu w Plötzensee w Berlinie, a od stycznia 1934 r. w obozie koncentracyjnym w Oranienburgu. W nocy 10 lipca 1934 r. został zamordowany przez esesmanów. Pochowany został na Cmentarzu Leśnym w Dahlem (Waldfriedhof Dahlem).

Dzieła (wybór)

  • Die Eigenen. Ein Tendenzroman für freie Geister. Von Emil F. Ruedebusch. Räde Verlag, Berlin 1903.
  • Die Homosexualität. Ein Beitrag zur Sittengeschichte unserer Zeit. Lilienthal, Berlin 1903.
  • Die Wüste. Gedichte 1898–1903. Eißelt, Berlin 1904.
  • Die Psychologie der Erbtante. Eine Tanthologie aus 25 Einzeldarstellungen zur Lösung der Unsterblichkeits-Frage. Schmidt, Zürich 1905.
  • Die Hochstapler. Lustspiel in vier Aufzügen. Piper, München 1906.
  • Die Jagd auf Harden. NBV, Berlin 1908.
  • Kain-Kalender für das Jahr 1912. Kain, München 1912.
  • Kain-Kalender für das Jahr 1913. Kain, München 1913.
  • Wüste – Krater – Wolken. Die Gedichte. Cassirer, Berlin 1914.
  • Die Freivermählten. Polemisches Schauspiel in drei Aufzügen. Kain, München 1914.
  • Brennende Erde. Verse eines Kämpfers. Wolff, München 1920.
  • Judas. Arbeiter-Drama in fünf Akten. Malik, Berlin 1921.
  • Revolution. Kampf-, Marsch- und Spottlieder. Der Freie Arbeiter, Berlin 1925.
  • Alarm. Manifeste aus 20 Jahren. Der Syndikalist, Berlin 1925.
  • Gerechtigkeit für Max Hoelz! Rote Hilfe Deutschlands, Berlin 1926.
  • Von Eisner bis Leviné. Die Entstehung der Bayerischen Räterepublik. Persönlicher Rechenschaftsbericht über die Revolutionsereignisse in München vom 7. Nov. 1918 bis zum 13. April 1919. Fanal, Berlin 1929.
  • Die Befreiung der Gesellschaft vom Staat. Was ist kommunistischer Anarchismus? Fanal, Berlin 1933.

Literatura

  • Augustin Souchy: Erich Mühsam. Sein Leben, sein Werk, sein Martyrium. Ritter der Freiheit, ermordet im Dritten Reich am 9./10. Juli 1934. Reutlingen 1984.
  • Wolfgang Haug: Erich Mühsam. Schriftsteller der Revolution. Grafenau 1998.
  • Chris Hirte: Mühsam, Erich w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 18, Duncker & Humblot, Berlin 1997, ISBN 3-428-00199-0, s. 296–298 (online).

Linki