Paul Erman

Paul Erman (ur. 29 lutego 1764 r. w Berlinie; zm. 11 października 1851 r. w Berlinie) - niemiecki fizyk pochodzenia francuskiego. (wyznania ewangelicko-reformowanego).

Paul Erman
Paul Erman (1764–1851).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Jean Pierre (1735-1814), pastor w francuskim zborze, dyrektor francuskiego gimnazjum, założyciel seminarium teologicznego, historiograf państwa pruskiego, autor książki »Histoire des réfugiés«; matka Louise (1732-1791), córka Paula Le Coq (1703-1769), pochodziła z rodziny hugenotów z Metzer; - ożenił się w Tornowie koło Poczdamu w 1802 r. z Karoline z domu Itzig (wyz, mojżeszowego, od 1802 r. wyz. ewangelickiego, 1784-1848); szwagier Julius Eduard Hitzig (1780-1849), prawnik, wydawca i pisarz; miał syna i 4 córki; wnuk Adolf Erman (1854-1937), egiptolog.

Życiorys

Jako członek francuskiej kolonii Paul Erman otrzymał bardzo dobre wykształcenie humanistyczne w gimnazjum francuskim w Berlinie (Collége français). Po ukończeniu seminarium teologicznego był od 1781 r. nauczycielem, a od 1791 r. profesorem filozofii we francuskim gimnazjum w Berlinie. W tym samym czasie studiował nauki przyrodnicze. Wprowadził fizykę do planu nauczania w gimnazjum, gdyż w niej widział przygotowanie do logicznej teorii zmysłowego postrzegania i pojęciowego myślenia. W 1792 r. objął posadę w Académie des nobles, od 1810 w szkole wojennej Allgemeine Kriegsschule, gdzie przeważnie uczył fizyki. W 1806 r. został członkiem Pruskiej Akademii Nauk w Berlinie. W 1809 r. powołano go na profesora fizyki na uniwersytet w Berlinie, gdzie w 1811 r. nadano mu tytuł doctora honoris causa filozofii. W 1820 r. zrezygnował z dalszej pracy w gimnazjum i do 1846 r. pracował na uniwersytecie i w szkole wojennej.

Paul Erman był pasjonatem eksperymentów, wyśmienitym obserwatorem i zagorzałym przeciwnikiem romantycznej filozofii przyrody. Dzięki krytycznym wypowiedziom w stosunku do niewystarczająco uzasadnionym mniemaniom i teoriom jemu współczesnych położył wielkie zasługi dla rozwoju fizyki eksperymentalnej. Wiele jego badań znalazło uznanie dopiero u jego następców. Zajmował się elektrycznością, magnetyzmem, hydrologią, optyką i fizjologią. Prowadził badania związane z ogniwem Volty. Wykazał pokrewieństwo elektryczności powstałej przez pocieranie i prądu z ogniwa galwanicznego oraz jonizujące działanie płomienia. Wyniki prowadzonych badań nie ogłaszał i tylko częściowo ukazywały się one w pismach polemicznych Akademii Nauk i w Annalen der Physik und Chemie czy Annalen der Physik.

Dzieła (wybór)

  • Untersuchungen ueber das Gas in der Schwimmblase der Fische, und ueber die Mitwirkung des Darmkanals zum Respirationsgeschaefte bei der Fischart Cobitis fossilis Schlammpitzger ... ; Einzelne Abdrücke aus Gilberts Ann. der Phisik. B. XXX. 1808.
  • Versuch einer Zurueckfuehrung der mannigfaltigen Erscheinungen elektrischer Reizung auf einen einfachen chemisch-physischen Grundsatz. 1813.
  • Ueber den wechselseitigen Einfluss von Elektrizitaet und Waermetaetigkeit. 1814.
  • Über den wechselseitigen Einfluss von Elektrizität und Wärmethätigkeit. 1818.
  • Bemerkungen über das Verhältnis des unmagnetischen Eisens zur tellurischen Polarität. 1818.
  • Umrisse zu den physischen Verhältnissen des von Herrn Professor Örsted entdeckten elektro-chemischen Magnetismus. 1821.
  • Über die mit der Tiefe wachsende Temperatur der Erdschichten : nach Beobachtungen im Bohrloch zu Rüdersdorf. 1832.

Literatura

  • Eugen Lommel: „Erman, Paul” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 6, Duncker & Humblot, Leipzig 1877, s. 229 (online).
  • Grete Ronge: „Erman, Paul” Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 4, Duncker & Humblot, Berlin 1959, ISBN 3-428-00185-0, s. 599 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała