Ernst Toch

Ernst Toch (ur. 7 grudnia 1887 w Wiedniu; zm. 1 października 1964 w Santa Monica, Kalifornia, USA) – austriacki kompozytor w okresie przejścia od stylu neoklasycznego do nowoczesności. (wyznanie mojżeszowe)

Ernst-Toch
Ernst Toch.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Moritz (1852–1904) z Mikulova (niem. Nikolsburg, Morawy), od 1868 w Ladendorf (Dolna Austria), handlarz galanterią skórzaną w Wiedniu;
  • Matka: Gisela Graf (1861–1937) z Mikulova (niem. Nikolsburg, Morawy);
  • Żona: od 1916 Lilly (Alice) Zwack (1892–1972) z żydowskiej rodziny, córka bankiera w Wiedniu;
  • Dzieci: córka Franziska Weschler (1928–88), studiowała psychologię na University of California w Los Angeles.

Życiorys i twórczość

Ernst Toch wyrastał w wiedeńskiej dzielnicy Leopoldstadt. Od dziewiątego roku życia otrzymywał prywatne lekcje gry na fortepianie. W 1902/03 zapisał się także na lekcje kontrapunktu i harmonii w szkole przygotowawczej Konserwatorium Przyjaciół Muzyki w Wiedniu. Najważniejszą inspiracją dla niego były autodydaktyczne studia kompozycji klasyków, szczególnie kwartetów smyczkowych Mozarta. Kwartet smyczkowy op.12 Ernsta Tocha wykonał w 1907 roku Rosé-Quartett w Wiedeńskim Towarzystwie Muzycznym (Wiener Musikverein). Po maturze w 1906 immatrykulował w Wiedniu na studia medyczne, potem zmienił kierunek studiów na filozofię. Po otrzymaniu Nagrody im. Mozarta (Mozart-Preis der Stadt Frankfurt/M.) w 1909 roku rozpoczął studia w Konserwatorium Doktora Hocha (Dr. Hoch’s Konservatorium). Tutaj został uczniem Iwana Knorra (kompozycja) i Willy Rehberga (fortepian). W 1910 roku wygrał Nagrodę im. Mendelssohna (Mendelssohn-Preis der Stadt Berlin), z którą również związane było stypendium. Poza tym w latach 1911–13 otrzymał trzy razy Österreichischer Staatspreis für Musik. Dzięki pośrednictwu Willy Rehberga otrzymał posadę nauczyciela kompozycji w konserwatorium w Mahhheim. W latach 1914–18 odbywał służbę w armii austriackiej.

W 1921 roku Ernst Toch doktoryzował się u Theodora Kroyera (1873–1945) pracą Beiträge zur Stilkunde der Melodie (Przyczynek do stylistyki melodii). Wielkim sukcesem okazała się w 1923 w Kassel premiera jego Kwartetu smyczkowego op. 28 podczas festiwalu Allgemeiner Deutscher Musikverein (ADMV) (Niemieckie Powszechne Towarzystwo Muzyczne). W tym samym roku przedłużył kontrakt z wydawnictwem muzycznym Schott, dzięki czemu mógł zakończyć działalność w konserwatorium i całkowicie poświęcić się muzyce. Lata do 1933 roku stanowiły najowocniejszy okres twórczości w życiu Ernsta Tocha. Od połowy lat 20-tych jego kompozycje pojawiały się na wszystkich ważniejszych festiwalach muzyki współczesnej, takich jak np. Festiwal w Donaueschingen (Donaueschinger Musiktage), Festiwal Muzyki Nowej w Baden-Baden (Festival neue Musik Baden-Baden) i koncertach Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej (ang. International Society for Contemporary Music (ISCM)). Obok muzyki fortepianowej i kameralnej powstały w tym czasie także kompozycje orkiestrowe, wśród nich Koncert na wiolonczelę i orkiestrę kameralną op. 35 (1925) i Koncert fortepianowy op. 38 1926, który z sukcesem wykonany był przez Waltera Giesekinga, Elly Ney i Edwina Fischera m.in. w Berlinie, Londynie, Paryżu, Amsterdamie i Nowym Jorku.

W 1929 roku Ernst Toch przeprowadził się do Berlina, gdzie napisał operę Der Fächer (1930, Wachlarz), muzykę do widowisk i słuchowisk. Na zaproszenie pro musica society podjął w 1932 roku jako pianista tournée po Ameryce, gdzie koncertował m.in. w Nowym Jorku, San Francisco i Bostonie.

Ernst Toch wcześnie zauważył niebezpieczeństwo nadciągające z nacjonalizmem i w kwietniu 1933 roku nie wrócił już do Niemiec z Florencji, gdzie był gościem honorowym festiwalu Maggio Musicale Fiorentino, lecz emigrował przez Paryż do Londynu. W 1934 roku został profesorem gościnnym teorii muzyki w New School for Social Resarch w Nowym Jorku i mógł z rodziną wywędrować do USA, gdzie w 1940 otrzymał obywatelstwo amerykańskie.

Już w Londynie skomponował muzykę do trzech filmów. Przez George'a Gershwina nawiązał kontakt z Paramount-Filmstudios w Hollywood, na zlecenie którego w 1935 napisał nominowaną do „Oskara” muzykę do filmu Peter Ibbetson. W 1936 roku zamieszkał w Pacific Palisades i do 1945 roku komponował muzykę do licznych filmów realizowanych przez Paramount, 20th Century Fox i Columbia Pictures. Początkowy podziw Ernsta Tocha do nowego medium wkrótce przerodził się w rezygnację. Praca dla przemysłu filmowego blokowała innego rodzaju twórczość kompozytorską Ernsta Tocha i służyła jedynie utrzymaniu rodziny i wspieraniu licznych krewnych, którym próbował pomóc w ucieczce z Niemiec i Austrii.

Od 1940 roku Ernst Toch prowadził wykłady na temat kompozycji w University of Southern California w Los Angeles, w 1943/44 wygłosił serię odczytów w Harvard University, z których powstała jego książka The Shaping Forces in Music (1948). Jako wrażliwy człowiek i artysta wysoko był ceniony przez swoich uczniów, do których należeli Peter Jona Korn (1922–98) i Leon Kirchner (1919–2009).

W 1948 roku Ernst Toch przeszedł zawał serca. Po wyzdrowieniu zrezygnował z pracy dydaktycznej w University of Southern California i poświęcił się wyłącznie komponowaniu. Do 1964 roku napisał m.in 7 symfonii, dwa kwartety smyczkowe i jedną operę. Podróże i dłuższe pobyty z odczytami zaprowadziły go do Europy, m.in. do Wiednia, Zurychu i wielu miejscowości w Niemczech. Między 1953 a 1959 rokiem był w Ameryce kilka razy gościem kolonii artystycznej MacDowell Colony w Peterborough i Huntington Hartford Foundation w Pacific Palisades.

Ernst Toch otrzymał liczne wyróżnienia, wśród nich Nagrodę Pulitzera za III Symfonię (1956) i Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1957). Jednakże w okresie powojennym nie osiągnął już takich sukcesów jak przed 1933 rokiem, kiedy to kompozycje Ernsta Tocha należały do najczęściej wystawianych obok Paula Hindemitha (1895–1963) i Ernsta Křenka (1900–91), kompozytorów tzw. Nowej Rzeczowości. Zdeterminowany klasyczną świadomością formy, pełen ekspresji język tonalny jego późnych dzieł został uznany w Europie jako zbyt ekspresyjny i konserwatywny. Od lat 90-tych XX wieku nagrywane są na płytach CD symfonie i kwartety Ernsta Tocha, jednakże utwory jego nie znajdują trwałego miejsca w życiu koncertowym.

Dzieła (wybór)

Opery

  • Die Prinzessin auf der Erbse (Księżniczka na ziarnku grochu) op. 43. Libretto: Benno Elkan, 1927
  • Egon und Emilie op. 46. 1928
  • Der Fächer (Wachlarz) op. 51. 1930
  • The Last Tale op. 88. Libretto: Melchior Lengyel, 1962

Utwory orkiestrowe

  • An mein Vaterland op. 23, 1913
  • Koncert na wiolonczelę i orkiestrę kameralną op. 35, 1925
  • Koncert na fortepian i orkiestrę op. 38, 1926
  • Das Kirschblütenfest, 1927
  • Bunte Suite für Orchester op. 48, 1928
  • Big Ben, Variationen über das Westminster-Geläut op. 62, 1934

Symfonie

  • I Symfonia op. 72, 1950
  • II Symfonia op. 73, 1951
  • III Symfonia op. 75, 1955
  • IV Symfonia op.80, 1957
  • V Symfonia (Jephta, Rhapsodic Poem) op. 89, 1963
  • VI Symfonia op. 93, 1963
  • VII Symfonia op. 95, 1964

Muzyka filmowa

Podana data dotyczy kompozycji

  • Catherine the Great, 1933
  • The Private Life of Don Juan, 1934
  • Little Friend, 1934
  • Peter Ibbetson, 1935
  • Outcast, 1936
  • On Such a Night, 1937
  • The Rebel Son, 1938
  • The Story of Alexander Graham Bell, 1939
  • The Cat and the Canary, 1939
  • The Ghost Breakers, 1940
  • Dr. Cyclops, 1940
  • Ladies in Retirement, 1941
  • First Comes Courage, 1943
  • None Shall Escape, 1943
  • Address Unknown, 1944
  • The Unseen, 1945

Literatura

  • Brück, Marion, "Toch, Ernst" w Neue Deutsche Biographie 26 (2017), s. 314-316; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd11891796X.html#ndbcontent
Autor: Roman Penkała