Ferdinand von Hiller

Ferdinand von Hiller (pol. Ferdynand Hiller; od 1875 von Hiller; ur. 24 października 1811 we Frankfurcie nad Menem; zm. 11 maja 1885 w Kolonii) – niemiecki kompozytor, dyrygent i pedagog. (wyznanie mojżeszowe, potem ewangelickie)

Ferdinand Hiller2
Ferdinand von Hiller.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Justus (do 1814 Isaac Hildesheimer, 1760–1833), kupiec; matka Regine (1786–1839), córka kupca Josefa Salomona Sichel (zm. 1798) i Keile Jessel; – ożenił się w Livorno w 1841 ze śpiewaczką Antolką Hogée (1820–96); dzieci m.in. Paul (1853–1934, baryton operowy, dyrektor teatru, krytyk muzyczny, eseista i tłumacz) i Tony (1850–1931, aktorka).

Życiorys

Ferdinand von Hiller uczył się od siódmego roku życia gry na fortepianie u Aloysa Schmitta (1788–1866), a oprócz tego otrzymywał lekcje kompozycji u Georga Jacoba Vollweilera (1770–1847). W wieku 10 lat grał publicznie Koncert c-moll Wolfganga Amadeusa Mozarta (1756–1791). W 1825 r. udał się do Weimaru, aby tam doskonalić grę u Johanna Nepomuka Hummela (1778–1837). Poznał tutaj Johanna Wolfganga von Goethego (1749–1832) i Johanna Petera Eckermanna (1792–1854), który dbał o jego ogólne wykształcenie. W 1827 r. Hummel zabrał go ze sobą do Wiednia, gdzie poznał już ciężko chorego Ludwiga van Beethovena (1770–1827), Franza Schuberta (1797–1828) i Franza Grillparzera (1791–1872). Do jesieni 1828 r. przebywał w rodzinnym mieście, zaprzyjaźnił się z Felixem Mendelssohnem-Bartholdy (1809–1847). W następnym roku mieszkał w Paryżu. Szybko znalazł tam dostęp do czołowych salonów, w których poznał przedstawicieli tamtejszego życia kulturalnego m.in. Fryderyka Chopina (1810–1849), Ferenca Liszta (1811–1886), Giacomo Meyerbeera (1791–1864), Heinricha Heinego (1797–1856), Ludwiga Börne (1786–1837) i wielu innych. Regularnie dawał koncerty, które były wysoko oceniane przez krytyków. Występował na pierwszym koncercie Chopina 25 lutego 1832, a 15 grudnia 1833 wykonał razem z Chopinem i Lisztem koncert na 3 fortepiany Bacha. 22 lutego 1835 r. grał razem z Chopinem swój utwór Duo op. 135. W dużej mierze dzięki niemu paryska publika poznała utwory Beethovena.

Wiosną 1836 r. opuścił Paryż i kolejne 14 lat spędził na szukaniu stałego zatrudnienia. W 1836/37 kierował we Frankfurcie chórem Cäcilienverein, w Mediolanie wystawił swoją operą Romilda, która jednak nie odniosła sukcesu. Zimę 1839/40 spędził w Lipsku, gdzie w kwietniu 1840 r. wystawił oratorium Die Zerstörung Jerusalems (Zburzenie Jerozolimy), które odniosło duży sukces. Następnie ponownie przebywał przez dłuższy czas we Włoszech. W latach 1843/44 kierował w zastępstwie Mendelssohna lipską orkiestrą Gewandhausu. Podczas pobytu w Dreźnie w 1844 r. Ferdinand von Hiller zaprzyjaźnił się z Robertem Schumannem (1810-1856). Założył tam też klub dyskusyjny zwany Hillerkränzchen, którego spotkania odbywały się w każdy poniedziałek, w restauracji „Engels Restauration und Billard“ na Postplatzu. Po odejściu Hillera z Drezna krąg ten otrzymał nazwę Montagsgesellschaft. Ostatnim miejscem tej wędrówki był Düsseldorf, gdzie w 1847 r. otrzymał posadę kapelmistrza.

Od 1850 r. kierował Kolońskim Konserwatorium, dyrygował orkiestrą symfoniczną Gürzenich-Orchester, organizował festiwale muzyczne Dolnej Nadrenii (Niederrheinisches Musikfest) oraz był czołowym współpracownikiem czasopisma Kölnische Zeitung. W 1865 r. jego współpracownikiem w Konserwatorium został Friedrich Gernsheim (1839–1916). Jednak częste wyjazdy do Anglii i Paryża, gdzie w 1852/53 kierował teatrem Comédie-Italienne doprowadziły do waśni w konserwatorium. W 1884 r. został przeniesiony w stan spoczynku. Bezskutecznie próbował uczynić swoim następcą w Kolonii Johannesa Brahmsa (1833-1897).

Bez wątpienia Hiller był czołową postacią najpierw paryskiego, potem niemieckiego życia muzycznego owego okresu. Jego zdolności jako pianisty cenione były wysoko przez jemu współczesnych. Schumann zadedykował mu koncert fortepianowy, Chopin 3 Nokturn op. 15. Jako dyrygent różnie był oceniany; chwalił go belgijski muzykolog i kompozytor François-Joseph Fétis (1784–1871), podczas gdy Ferenc Liszt (1811–1886) odmawiał mu energii i komunikatywności. Sam Hiller uważał siebie przede wszystkim za kompozytora i dystansował się wobec nadchodzącej nowej szkoły niemieckiej i z dumą nazywał siebie "epigonem". Komponował opery (Die Katakomben), oratoria (Zburzenie Jerozolimy), koncert na fortepian (fis-moll) i na skrzypce, muzykę kameralną. Uważany był za doskonałego wykonawcę Mozarta, za światłego muzyka, wspaniałego organizatora, intelektualistę. Największy sukces odnosiły kompozycje fortepianowe wykazujące pewne cechy muzyki Chopina, jak również Mendelssohna, ale nie posiadające ich oryginalności. Do najwybitniejszych uczniów Hillera należeli Max Bruch (1838–1920) i Engelbert Humperdinck (1854–1921).

Ferdinand von Hiller był od 1849 członkiem Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie, od 1868 doktorem honoris causa uniwersytetu w Bonn, a w 1875 otrzymał Order Korony Wirtemberskiej (niem. Orden der Württembergischen Krone), co wiązało się z nadaniem mu osobistego (niedziedzicznego) tytułu szlacheckiego.

Dzieła (wybór)

Opery

  • La Romilda, 1839.
  • Der Traum in der Christnacht : Oper in drei Acten, 1845.
  • Konradin, 1847.
  • Der Advocat, 1854.
  • Die Katakomben, 1862.
  • Der Deserteur, 1865.

Oratoria i muzyka chóralna

  • Die Zerstörung Jerusalems (Zburzenie Jerozolimy), oratorium, 1840.
  • Saul, oratorium, 1853.
  • Lorelei,cantate.
  • Nalund Damajanti.
  • Israels Siegesgesang.
  • Prometeus.
  • Rebecca.
  • Prinz Papagei.

Utwory na fortepian i orkiestrę

  • 4 symfonie m.in. e-moll op. 67 (Es muß doch Frühling werden).
  • 3 uwertury m.in. do Fausta
  • Koncert fortepianowy No. 1, f-moll op. 5.
  • Koncert fortepianowy No. 2, fis-moll, op. 69.
  • Koncert fortepianowy No. 3, As-Dur, Concerto espressivo, op. 170.

Inna muzyka

  • Muzyka fortepianowa m.in. sonaty e-moll, As-dur, g-moll.
  • Muzyka kameralna m.in. 3 tria fortepianowe, 3 kwartety fortepianowe, 1 kwintet fortepianowy, 3 kwartety smyczkowe .

Pisma

  • Die Musik und das Publicum, 1864
  • Aus dem Tonleben unserer Zeit, 2 tomy, 1868.
  • F. Mendelssohn-Bartholdy, Briefe und Erinnerungen, 1874.
  • Musikalisches und Persönliches, 1876.
  • Briefe an eine Ungenannte, 1877.
  • Künstlerleben, 1880.
  • Wie hören wir Musik?, 1881.
  • Goethes musikalisches Leben, 1883.
    • Weitere Werke

Literatura

  • Robert Eitner: „Hiller, Ferdinand von” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 50, Duncker & Humblot, Leipzig 1905, s. 339–341 (online).
  • Rudolf Bockholdt: „Hiller, Ferdinand von” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 9, Duncker & Humblot, Berlin 1972, ISBN 3-428-00190-7, s. 152 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała