Franz Kugler

Franz Theodor Kugler (ur. 18 stycznia 1808 r. w Szczecinie (wówczas niem. Stettin); zm. 18 marca 1858 r. w Berlinie) był niemieckim historykiem sztuki i poetą. (wyznanie ewangelickie)

Genealogia

Ojciec Johann Georg Emanuel, kupiec, konsul i rajca miejski w Szczecinie; matka Sophie Dorothea Eleonora, córka pastora ze Sternberga; siostra Luise (1811–84), malarka; – ożenił się w Berlinie w 1833 r. z Clarą (1812–73), córką Juliusa Eduarda Hitziga; miał 2 synów Bernharda (1837–98 i Johannesa (1840–73, malarz pejzażysta i portrecista) oraz córkę Margarethę (poślubiła Paula Heyse).

Życiorys

Franz Kugler uczył się w szczecińskim Gimnazjum Mariackim (niem.Marienstiftsgymnasium), gdzie jego nauczycielem był Ludwig Giesebrecht (1792–1873). Następnie studiował od 1826 r. germanistykę w Berlinie u Friedricha Heinricha von der Hagena, Friedricha von Raumera i Augusta Boeckha oraz od 1827 w Heidelbergu. Oprócz tego w latach 1827–29 uczęszczał do Berlińskiej Akademii Budownictwa (niem. Berliner Bauakademie). W 1831 r. doktoryzował się z zakresu historii sztuki, a w 1833 habilitował się.

Odbył podróże edukacyjne po Niemczech i do Włoch.

W 1835 r. opublikował esej »Über die Polychromie der griech. Architektur und Skulptur und ihre Grenzen«, w którym próbował przerwać rozpoczętą przez Johanna Joachima Winckelmanna idealizację sztuki antycznej. Kugler komponował też pieśni do własnych tekstów czego efektem były »Skizzenbuch« (1830, Szkicownik) i »Liederbuch für deutsche Künstler« (1833, Śpiewnik dla artystów niemieckich), z których »An der Saale hellem Strande« stała się pieśnią ludową.

W 1835 r. otrzymał profesurę w Berlińskiej Akademii Sztuki i na podstawie doświadczeń z włoskiej podróży napisał podręcznik »Handbuch der Geschichte der Malerei seit Constantin dem Großen« (2 tomy, 1837). W swojej pracy preferował systematyczno-rzeczowe przedstawienie historycznego rozwoju, unikając przy tym subiektywnych uczuć. Myśl tę wyraził w przedmowie do »Pommersche Kunstgeschichte« (1840, Historia sztuki pomorskiej). Jednak w książce »Geschichte Friedrichs des Großen« (1840, Historia Fryderyka Wielkiego), do której ilustracje wykonał Adolph von Menzel, ukazuje narodowo-pruski punkt widzenia.

Główne dzieło Kuglera, podręcznik historii sztuki »Handbuch der Kunstgeschichte« (1842) obejmuje całą sztukę światową, natomiast książka »Geschichte der modernen Kunst« (Historia sztuki nowoczesnej) opisuje okres od XV wieku we Włoszech po koniec wieku XVIII, ale skupia się przeważnie na malarstwie i rzeźbiarstwie. Zakończenie tworzy »Blick auf die Kunstbestrebungen der Gegenwart« (Spojrzenie na dążenia artystyczne współczesności). Dopiero w 2 wydaniu jego uczeń Jacob Burckhardt wprowadził, nie stosowane przez Kuglera, pojęcie »renesans«. W 3 wydaniu w latach 1856–59 Franz Kugler zastosował estetyczny schemat Hegla – »klasyczny«, »romantyczny«, »nowoczesny«. Dziełem tym Kugler ustalił kryteria, którymi młoda wówczas dyscyplina nauki o sztuce opuszczająca szranki historii mogła uzyskać swoje własne metody.

W 1843 r. Friedrich Eichhorn powołał go do Pruskiego Ministerium Kultury i Oświaty (niem. Preußisches Kultusministerium), gdzie w 1848 r. uzyskał tytuł radcy tajnego. Z ramienia ministerium odbył w 1845 r. podróże do Belgii i Francji i opisał, odnośnie planowanych pruskich reform, tamtejsze akademie sztuki i szkoły rzemiosła artystycznego. W 1847 r. opublikował w książce »Die Kunst als Gegenstand der Staatsverwaltung« (Sztuka jako przedmiot administracji państwowej) teoretyczne podstawy zasad jakimi państwo może oddziaływać na sztukę.

Od 1848 r. Kugler poświęcił się w przeważającej mierze poezji. Jego sztuki teatralne »Pertinax« i »Jacobäa« zajmowały się aktualnymi konfliktami politycznymi lub jak »Doge und Dogaressa« (na podstawie noweli E. T. A. Hoffmann) obrazami historyczno–kulturowymi. Podobny charakter mają wcześniejsze opowiadania. Jednak jako poeta nie osiągnął sukcesu, ale aktywnie uczestniczył w niedzielnych spotkaniach towarzystwa literackiego »Tunnel über der Spree«, gdzie spotykał Theodora Fontane, Emanuela Geibela i wielu innych.

Franz Kugler zmarł 18 marca 1858 r. w Berlinie. Jego grób znajduje się na cmentarzy Alter St.-Matthäus-Kirchhof w Berlinie–Schönebergu.

Dzieła (wybór)

  • Skizzenbuch. 1830.
  • Architektonische Denkmäler der Altmark Brandenburg in malerischen Ansichten. 1833.
  • Ueber die Polychromie der griechischen Architektur and Sculptur und ihre Grenzen. 1835.
  • Handbuch der Geschichte der Malerei in Italien seit Konstantin dem Großen. 1837.
  • Beschreibung der Kunstschätze von Berlin und Potsdam. 1938.
  • Geschichte Friedrichs des Großen. 1840.
  • Handbuch der Kunstgeschichte. 1842.
  • Geschichte der Baukunst. 5 tomów 1856–1873 (tom 4 pt. Geschichte der neueren Baukunst napisał Jacob Burckhardt i Wilhelm Lübke, tom 5 pt. Geschichte der deutschen Renaissance napisał Wilhelm Lübke).

Literatura

  • Friedrich Eggers: Franz Theodor Kugler. Eine Lebensskizze. W: Handbuch der Geschichte der Malerei seit Konstantin dem Großen von Franz Kugler, 3. Auflage, Leipzig 1867, s. 1-34, online.
  • Kugler, Franz Theodor, w: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 17, Duncker & Humblot, Leipzig 1883, s. 307–315, online.
  • Wolfgang Freiherr von Löhneysen: Kugler, Franz, w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 13, Duncker & Humblot, Berlin 1982, ISBN 3-428-00194-X, s. 245–247, online.

Linki