Franz von Stuck

Franz von Stuck (bawarski osobisty tytuł szlachecki od 1905; ur. 23 lutego 1863 w Tettenweis; zm. 30 sierpnia 1928 w Monachium) – niemiecki rysownik, rzeźbiarz i malarz, reprezentant niemieckiej secesji i symbolizmu. (wyznanie katolickie)

Franz von Stuck. Autoportret w atelier, 1905
Franz von Stuck. Autoportret w atelier, 1905.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Franz (1814–82), młynarz.
  • Matka: Anna z domu Schuhwerk (1833–93).
  • Ożenił się: w Monachium w 1897 z wdową Mary Lindpaintner z domu Hoose (właściwie Maria Louise) (1866–1929).
  • Dzieci: przybrany syn Erich Lindpaintner (1885–1976), przybrana córka Olga Louise Lindpaintner (1884–1981), adoptowana córka ze związku z Anną Marią Brandmai(e)r (1875–1944) Maria Franziska Anna Brandmaier (1897–1961).

Życiorys

Franz von Stuck uczył się w latach 1875–77 w okręgowej szkole rzemiosła w Passau, po czym od 1878 studiował w Królewskiej Szkole Rzemiosła Artystycznego (Königliche Kunstgewerbeschule München) w Monachium u Ferdinanda Bartha (1842–1892). W 1881 przeniósł się do monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie był uczniem Ludwiga von Löfftza (1845–1910). W 1883 odrzucił powołanie do Szkoły Rzemiosła Artystycznego w Kaiserslautern. Powstały w latach 1882–84 zbiór rysunków Alegorie i emblematy (Allegorien und Embleme), jak również w 1886/87 Karty i winiety (Karten & Vignetten) oraz humorystyczne rysunki dla monachijskiego czasopisma Fliegenden Blätter (1887–92) ugruntowały jego sławę rysownika.

Jako malarz wystąpił w 1889 na wystawie w Monachium, gdzie za obraz Strażnik Raju (Der Wächter des Paradieses, 1898) otrzymał drugie miejsce. W 1889/90, podczas pobytu razem z malarzami Juliusem Exterem (1863–1939), Ludwigiem von Herterichem (1856–1932) i Hugo von Preenem (1854–1941) w Osternbergu koło Braunau/Inn, namalował kilka pejzaży. W Monachium poznał w 1891 Maxa Klingera (1857–1920).

Franz von Stuck między innymi razem z Maxem Liebermannem (1847–1935), Hugo von Habermannem (1849–1929), Reinholdem Lepsiusem (1857–1922), Wilhelmem Trübnerem (1851–1917), Lovisem Corinthem (1858–1925), Walterem Leistikowem (1865–1908), Peterem Behrensem (1868–1940), Hansem Olde (1855–1917), Josefem Blockiem (1863–1943), Adolfem Brüttem (1855–1939) i Ludwigiem Dillem (1848–1940) należał w 1892 do założycieli Secesji Monachijskiej. W 1895 został profesorem w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Jego prace osiągnęły międzynarodowy sukces i były prezentowane w Sankt Petersburgu, Moskwie (1900) i Wenecji (1909).

Po okresie wpływu impresjonizmu i secesji we wczesnych pejzażach Franza von Stucka szybko znalazł własną formę i język obrazu, który w kolorystyce i ornamentyce wykazywał podobieństwo do twórczości Hansa Thomy (1839–1924), Ludwiga von Hofmanna (1861–1945) i Arnolda Böcklina (1827–1901) oraz symboliczne cechy malarstwa angielskiego. W syntezie neoklasycyzmu i secesji wyrażał aktualne tematy jak emancypacja kobiet, rozwój psychoanalizy, darwinizm i archeologia. W obrazach religijnych (np. Ukrzyżowanie; Kreuzigung, 1913) zastosował antyczne i biblijne motywy. Przy tej okazji przedstawił nie tylko piękno ludzkiego ciała, lecz także emocjonalność i pożądliwość. W scenach mitologicznych prezentował te tematy często w sposób erotyczny, co wywoływało skandale. Często powtarzał motywy (Grzech (Die Sünde); Zuzanna w kąpieli (Susanna im Bade); Atleta (Der Athlet)), wykorzystując różnorodne techniki.

Po 1900 cenione były też wysoko portrety wykonywane przez Franza von Stucka, które były bardzo fotorealistyczne. Ich przykładem są portrety córki Mary w różnych strojach i pozach, będące blisko nurtu „Nowej Rzeczowości”. W dalszym ciągu Franz von Stuck pozostał wierny grafice, w której poruszał tematy walki płci i odzwierciedlał męski strach przed popędliwą i gwałtowną kobietą, antagonizm cnoty i grzechu, piękna i pokusy.

Wśród jego ok. 150 uczniów byli Paul Klee (1879–1940) i Wassily Kandinsky (1866–1944).

Obrazy (wybór)

Franz von Stuck - Zmysłowość, ok. 1891

 

Zmysłowość, ok. 1891.
Źródło: Wikimedia Commons

Lucyfer

 

Lucyfer, ok. 1890.
Źródło: Wikimedia Commons

Dysonans

 

Dysonans, 1910.
Źródło: Wikimedia Commons

  • Przekomarzanie
  • Wojna
  • Lucyfer, ok. 1890
  • Zmysłowość, ok. 1891
  • Samson i lew, 1891
  • Grzech, 1893, Nowa Pinakoteka, Monachium
  • Pocałunek Sfinksa, 1895, Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie
  • Jadąca na koniu Amazonka (rzeźba z brązu), 1897
  • Wiosna, 1902, Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie
  • Walka o kobietę, 1903.
  • Ranna Amazonka, 1903, Muzeum Van Gogha, Amsterdam
  • Salome, 1906, Lenbachhaus, Monachium.
  • Dysonans, 1910
  • Strażnik raju
  • Sfinks, 1920
  • Adam i Ewa, 1920–1928, Städelsches Kunstinstitut, Frankfurt nad Menem.
  • Ludwig van Beethoven, relief wypukły (rzeźba), Musée d'Orsay, Paryż

Literatura

  • Eva Chrambach: Stuck, Franz Xaver von w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 25, Duncker & Humblot, Berlin 2013, ISBN 978-3-428-11206-7, s. 612–614 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała