Friedrich Gottlieb Klopstock

Friedrich Gottlieb Klopstock (ur. 2 lipca 1724 roku w Quedlinburgu, zm. 14 marca 1803 roku w Hamburgu) – niemiecki poeta. (wyznania ewangelickiego)

Friedrich Gottlieb Klopstock (Füßli)
Friedrich Gottlieb Klopstock, Portret autorstwa Johanna Caspara Füßli (1750).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Gottlieb Heinrich (1698–1756), prawnik kapituły w Quedlinburg; matka Anna Maria (1703–73), córka Georga Christopha Schmidta (1659–1711), kupca w Langensalza i Kathariny Juliany Aurbach; – ożenił się 1) w 1754 roku w Hamburgu z Metą Moller (1728–58), zmarła przy porodzie pierwszego dziecka, 2) w 1791 roku w Hamburgu z Johanną Elisabeth wdową von Winthemie (1747–1821), siostrzenica pierwszej jego żony; bezdzietny.

Życiorys

Friedrich Gottlieb Klopstock uczęszczał do gimnazjum w Quedlinburgu, a od 1739 roku do szkoły książęcej w Schulpforta (obecnie część miasta Bad Kösen). Gruntowne humanistyczne wykształcenie, studiowanie Biblii jak również greckich i łacińskich autorów (przede wszystkim Homera, Pindara, Wergiliusza, Horacego) oraz pierwsze własne próby pisarskie w języku łacińskim i niemieckim ukształtowały jego dalszy rozwój.
Od jesieni 1754 roku studiował teologię ewangelicką na uniwersytecie w Jenie. Napisał tutaj prozą pierwsze trzy pieśni Messias (Mesjada). W 1746 roku przeniósł się na uniwersytet do Lipska. W Lipsku przerobił Mesjasza na utwór pisany heksametrem, którego pierwsze 3 pieśni w 1748 roku zostały opublikowane w Bremie w Neuen Beiträge zum Vergnügen des Verstandes und des Witzes.

W tym samym roku rozpoczął pracę w Langensalza, aby być bliżej swojej ukochanej kuzynki Marii Sophii Schmidt (w odach opiewana jako Fanny). Messias uczynił go znanym w życiu literackim. Nawiązał stosunki przyjacielskie z Johannem Wilhelmem Ludwigem Gleimem i Friedrichem von Hagedorn. Prowadził korespondencję z Johannem Jakobem Bodmerem na zaproszenie, którego w 1750 roku udał się do Zurychu.
Za stawiennictwem ministra Johanna Hartwiga Ernsta von Bernstorffa otrzymał stanowisko u króla duńskiego Fryderyka V Oldenburga z roczną pensją 400 talarów. Udając się do Kopenhagi zatrzymał się w Hamburgu gdzie poznał przyszłą żonę Margaretę (Meta) Moller entuzjastkę jego dzieł poetyckich. Latem 1751 roku przybył do Kopenhagi. Stała pensja pozwoliła mu dokończyć Messiasa i w 1751 roku w Halle ukazał się pierwszy tom (pieśni 1-5), w 1755 roku w Kopenhadze dwutomowe wydania (pieśni 1-10). W 1757 roku w Kopenhadze wydał Der Tod Adams. Po pobycie w Niemczech w 1764 roku wrócił do Danii, gdzie wszedł w nowy krąg przyjaciół takich jak Heinrich Wilhelm von Gerstenberg, Johanna Andreasa Cramera, Helfrich Peter Sturz, Gottfried Benedict Funk. Klopstock osiągnął duży wpływ na życie kulturalne w Danii.

Gdy dowiedział się, że na dworze wiedeńskim planuje się założenie Akademii Sztuki i Nauki, przesłał swój projekt i poświęcił Józefowi II Habsburgowi dramat narodowy Hermanns Schlacht (1769).
Po usunięciu ze stanowiska Johanna Hartwiga Ernsta von Bernstorffa przez Johanna Friedricha Struensee, Klopstock wraz ze swoim przyjacielem i mecenasem grafem von Bernstorff udał się do Hamburga, gdzie żył aż do śmierci. Jako wyraz przywiązania do swego mecenasa zadedykował mu utwór Oden (1771). Jak produktywny był to okres w jego twórczości świadczyć mogą liczne wydania i tak w 1769 roku 2 część Geistlichen Lieder (pierwsza ukazała się w 1758 roku), w 1772 dramat biblijny David, w 1768 trzecia a w 1773 czwarta część Messias, rok później utopia Die deutsche Gelehrtenrepublik, w której zawiera swoje wyobrażenie życia duchowego w Niemczech.
W 1774 roku podążył na zaproszenie margrabiego Karla Friedricha von Baden (Karol Fryderyk Badeński) do Karlshure jako radca tamtejszego dworu. Podróż przerwał w Getyndze, gdzie jako poetycki wzór i ideał powitany został przez swoich zwolenników i grupę poetycką Göttinger Hain. We Frankfurcie spotkał się z Johannem Wolfgangiem von Goethe. W wyniku intryg i tęsknoty za środowiskiem Hamburga, którego był centralną postacią, w 1775 roku opuścił dwór badeński mimo serdecznych stosunków z margrabią.
W następnych latach pisał poematy jak również pisma językowo merytoryczne. Napisał dwa kolejne tomy trylogii patriotycznej Hermanns Schlacht, Hermann und die Fürsten (1784) i Hermanns Tod“ (1787). Ukazały się w trzech fragmentach Über Sprache und Dichtkunst (1779, 1780), a później Grammatischen Gespräche (1794). Również jego fragmentaryczne tłumaczenia starożytnych autorów służą do tego aby pokazać piękno i zwięzłość języka niemieckiego.
Klopstock zachwycał się rewolucją francuską. Jego rewolucyjne ody polecało francuskie Zgromadzenie Narodowe, a w 1792 roku przyznano mu prawa honorowego obywatela. Jednak już w 1793 roku zdystansował się od rewolucji gdy do władzy doszli jakobini i zaczęły się wojny zaborcze.
Klopstock był członkiem loży wolnomularskiej Zu den drei Rosen w Hamburgu. Od 1802 roku członkiem korespondencyjnym francuskiej Akademii Inskrypcji i Literatury Pięknej.
W jego rodzinnym domu w Quedlinburgu znajduje się obecnie muzeum jemu poświęcone.

Znaczenie

"Co śpiewał Klopstock , wszystko jest wielkie, ogromnie wzniosłe i zainspirowane twórczym geniuszem; wszędzie jest bogactwo wyobraźni i przepełniającego uczucia; rozmach jego myśli jest nieosiągalny , lubi religijne pieśni w duchu Psalmów lub utworów w tonie starych cheruskich bardów, lub lubi mieszać dźwięki pieśni przyjaźni i niemieckiej miłości ojczyzny; stoi wyższej niż Homer czy Milton: cud naszego wieku ".

Jest to jedna z wielu wypowiedzi o nim z tamtego okresu (C. A. Küttner, Charaktere teutscher Dichter und Prosaisten, II, 1781, strona 374). Co tłumaczy ten podziw? Informacje o tym daje postawa teologiczna Klopstocka, która uparcie i każdorazowo w przeciwieństwie do panującej ortodoksji łączy elementy racjonalnej teologii oświeceniowej Gottfrieda Wilhelma Leibniza z wpływem pietyzmu. Odrzucił politykę oświeceniową religii objawienia Johanna Christopha Gottscheda jako materiał dla poezji. U niego religia i dzieło poetyckie tworzą syntezę. Dla Klopstocka dzieło poetyckie jest religią, poeta prawdziwym pastorem. Świadomie rezygnuje z tylko budującego i moralnego rozwiązania swoich poprzedników i trudzi się, przez wzniesienie ponad wszystkie reguły poezji, głosić świętą prawdę i przez to poruszyć czytelników.
Środkiem do tego jest nowy sposób wyrażania wyrosły z religijnej misji, który różni się od ideału czystości, zrozumiałości, gramatycznej poprawności Johanna Christopha Gottscheda i zamiast tego nawiązuje do zasad Johanna Jakoba Bodmera i Johanna Jakoba Breitingera oraz opowiada się za oddzieleniem języka poezji od prozy. W jego języku głównym punktem jest emocja a metoda jest tylko ubocznym środkiem pomocniczym.
Friedrich Gottlieb Klopstock był pierwszym, który w niemieckiej poezji użył heksametr, którego konfrontacja z „niemieckim heksametrem”, jak go nazwał, doprowadziła go do utworzenia nowego pojęcia Wortfuß. Poszerzyło to drogę do dowolnych rytmów w wierszu, co wykorzystali Johann Wolfgang von Goethe i Friedrich Hölderlin. Walczył także przeciw surowemu stosowaniu rymów według szkoły Martina Opitza. Nadał zawodowi poety nową godność, w tym artystyczną autonomię poety i uwolnił dzieła poetycki z dydaktycznej wersyfikacji.
Uchodzi także za założyciela poezji autobiograficznej i irracjonalizmu. Jego twórczość związana była z epoką oświecenia. Jednak nie został zaliczony do epoki oświecenia lecz do sentymentalizmu. W 1779 roku utworzył pojęcie Innerlichkeit, które określił jako jeden z nowych elementów poetyckiego przedstawienia: ”duchowość lub wydobycie właściwej wewnętrznej natury rzeczy”. Uchodzi również za wybitnego prekursora ruchu Sturm und Drang. Jego wpływy zawierają pierwsze utwory Goethego, Fryderyka Schillera, Christopha Martina Wielanda i innych. U bardziej współczesnych pisarzy można znaleźć jego wpływ w twórczości Rainera Maria Rilke, Stefana Antona George, Rudolfa Alexandera Schrödera, Friedricha Georga Jüngera.

Jako pierwszy „wolny” poeta i pisarz zawodowy, który otrzymywał pensję od dworu, w przeciwieństwie do poetów dworskich zachował swoją niezależność i żył z wydanych dzieł. Zmienił zasadniczo status społeczny i świadomość niemieckiego poety.
Do jego poezji muzykę napisali między innymi Christoph Willibald Gluck, Christian Schubart, Andreas Romberg, Franz Schubert, Manfred Trojahn, Heinz Holliger, Juliane Klein, Jörg-Peter Mittmann, Martin Christoph Redel i Max E. Keller.

Dzieła (wybór)

  • Messias, Gesänge I - V , (1755).
  • Messias, Gesänge VI - X , (1756, pol. Messyada Fryderyka Bogumiła Klopsztoka, przekł. z niem. wierszem miarowym przez Józefa Karola Jaślikowskiego, 1847).
  • Der Tod Adams, ein Trauerspiel, (1757).
  • Gedanken über die Natur der Poesie , (1759).
  • Messias, Gesänge XI-XV, (1768).
  • David, ein Trauerspiel, (1772).
  • Messias, Gesänge XVI - XX, (1773).
  • Grammatische Gespräch, (1794).

Literatura

  • Günter Häntzschel: Klopstock, Friedrich Gottlieb. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 12, Duncker & Humblot, Berlin 1980, ISBN 3-428-00193-1, strony 116–121.
  • Carl Christian Redlich: Klopstock, Friedrich Gottlieb. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 16, Duncker & Humblot, Leipzig 1882, strony 211–226.

Linki