Friedrich Julius Stahl

Friedrich Julius Stahl (do 1819 Julius Jolson-Uhlfelder; ur. 16 stycznia 1802 w Heidingsfeld koło Würzburga^[1]; zm. 10 sierpnia 1861^[2] w Bad Brückenau) – niemiecki filozof prawa, prawnik i polityk konserwatywny. Zainspirowany przez Friedricha Wilhelma von Schellinga (1775–1854) i Friedricha Carla von Savigny (1779–1861) napisał swoje główne dzieło naukowe Die Philosophie des Rechts nach geschichtlicher Ansicht (1830–1837), które pomimo wielu braków było epokowe dla historii nauk politycznych. Stahl przeciwstawiał się teorii praw natury i założył swoją teorię prawa i państwa „na gruncie światopoglądu chrześcijańskiego”. Propagował „powrót nauki do wiary” w „prawdę objawioną” religii chrześcijańskiej. Razem z braćmi Ernstem Ludwigiem (1795–1877) i Leopoldem von Gerlach (1790–1861) był współzałożycielem, organizatorem i autorem programu Konserwatywnej Partii Prus. Był dożywotnio członkiem Pruskiej Izby Panów (Preußisches Herrenhaus). (wyznanie mojżeszowe, od 1819 ewangelickie)

Friedrich Julius Stahl.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Valentin H. Jolson (Golson, Goldsohn) (ur. 1776), kupiec z Heidingsfeldu, od 1805 w Monachium; matka Babette (ur. 1783), córka bawarskiego aktora nadwornego Abrahama Uhlfeldera (1748–1813), zarządca gminy żydowskiej w Monachium; – ożenił się w Erlangen w 1835 z Julie Kindler (ur. 1810); bezdzietny.

Życiorys

Friedrich Julius Stahl wyrastał u dziadka Abrahama Uhlfeldera w Monachium. W okresie gimnazjalnym silny wpływ wywarł na niego Friedrich Wilhelm von Thiersch (1784–1860), który w 1819 r. był jego ojcem chrzestnym. Od tego roku studiował prawo na uniwersytetach w Würzburgu, Heidelbergu i Erlangen. Z powodu zaangażowania w korporacji studenckiej został w 1824/25 relegowany z uniwersytetu, ale po zdanych egzaminach i habilitacji mógł już od 1827 r. uczyć na uniwersytecie w Monachium jako Privatdozent. W 1830 r. redagował przez krótki czas czasopismo Der Thron- und Volksfreund. W 1832 r. został profesorem nadzwyczajnym na uniwersytecie w Erlangen i jeszcze w tym samym roku powołany został na profesora zwyczajnego prawa rzymskiego do Würzburga, a w 1834 wrócił do Erlangen jako profesor prawa państwowego i kościelnego. Od 1837 r. reprezentował uczelnię jako deputowany do Landtagu w Monachium, gdzie z powodu obrony prawa budżetowego parlamentu wzbudził niezadowolenie króla Bawarii i stracił prawo wykładania. W 1840 r. powołano go na uniwersytet do Berlina, gdzie do śmierci prowadził wykłady z zakresu prawa państwowego i kościelnego.

Friedrich Julius Stahl kilka razy opracowywał i poszerzał swoje główne dzieło Die Philosophie des Rechts (2 tomy, 1830–37; 3 wydanie w 3 tomach, 1854–56, kolejne wydanie 1963). Zawiera ono w pierwszej części obszerną historię filozofii prawa, do której nawiązuje „teoria prawa i państwa na podstawie światopoglądu chrześcijańskiego”, która przeciwstawia się panującej wówczas filozofii prawa natury, jak również filozofii prawa Immanuela Kanta (1724–1804) i Georga Wilhelma Friedricha Hegla (1770–1831). Podstawowym aksjomatem Stahla jest panowanie Boga nad światem i jego Boski porządek, z którego wywodzą się etyczne, prawne i polityczne prawa. Temu odpowiada każde państwo, które realizuje ten porządek (państwo chrześcijańskie), którego najwyższą formę widzi w monarchii respektującej normy państwa prawa. Wszelkiego typu przewroty i rewolucje zostały uznane przez Stahla za odejście od porządku Boskiego i ostro potępione. W piśmie politycznym Das monarchische Princip (1845) sformułował po raz pierwszy teorię państwa prawa ukonstytuowanej monarchii typu niemieckiego, która do 1918 r. pozostała podstawą oficjalnego niemieckiego prawa konstytucyjnego i państwowego.

W 1848 r. zaliczał się razem z braćmi Ernstem Ludwigiem (1795–1877) i Leopoldem von Gerlach (1790–1861) do założycieli Konserwatywnej Partii Prus i jej organu Neue Preußische Zeitung (Kreuzzeitung). W latach 1849–54 był członkiem pierwszej kamery pruskiej, od 1854 dożywotnim członkiem Pruskiej Izby Panów. Od 1846 r. Friedrich Julius Stahl należał do pruskiego synodu generalnego, w latach 1852–59 był członkiem Ewangelickiej Naczelnej Rady Kościelnej w Berlinie, a oprócz tego działał jako wiceprezydent Ewangelickich Dni Kościoła (Evangelischer Kirchentag) i jako członek centralnej komisji do spraw Misji Wewnętrznej w Prusach.

Dzieła (wybór)

Über Ehre als Triebfeder der neuern Monarchie. In: Ferdinand Herbst: Ideale und Irrthümer des academischen Lebens in unserer Zeit, oder der offene Bund für das Höchste im Menschenleben. Zunächst für die teutsche studierende Jugend. Metzler, Stuttgart 1823, s. 228–237.
Die Philosophie des Rechts nach geschichtlicher Ansicht, 2 tomy, 1830–1837.
Die Kirchenverfassung nach Lehre und Recht der Protestanten, 1840.
Das monarchische Prinzip. Eine staatsrechtlich-politische Abhandlung, 1845.
Fundamente einer christlichen Philosophie. Abdruck des ersten Buches meiner Philosophie des Rechts, zweiter Auflage mit Zugabe neuer Kapitel, 1846.
Der christliche Staat und sein Verhältnis zu Deismus und Judentum. Eine durch die Verhandlungen des Vereinigten Landtags hervorgerufene Abhandlung, 1847.
Die Revolution und die constitutionelle Monarchie. Eine Reihe ineinandergreifender Abhandlungen, 1848.
Der Protestantismus als politisches Prinzip, 1853.
Die katholischen Widerlegungen, 1854.
Die lutherische Kirche und die Union. Eine wissenschaftliche Erörterung der Zeitfrage, 1859.

Literatura

Ernst Landsberg: "Stahl, Friedrich Julius" w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 35, Duncker & Humblot, Leipzig 1893, s. 392–400, online.
Hans-Christof Kraus: "Stahl, Friedrich" w Neue Deutsche Biographie 25, Stadion - Tecklenborg, Berlin, 2013, s. 32–33, online.
Wilhelm Füßl: Stahl, Friedrich Julius w Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 10, Bautz, Herzberg 1995, ISBN 3-88309-062-X, sp. 1130–1135.

Linki

Pisma Friedricha Juliusa Stahla i o nim w Deutsche Digitale Bibliothek.

Przypisy

↑ Od 1930 Würzburg-Heidingsfeld. Dane na temat miejsca urodzenia różnią się: Ernst Landsberg, „Stahl, Friedrich Julius“ w Allgemeine Deutsche Biographie 35 (1893), s. 392–400 wymienia Monachium; NDB i Wilhelm Füßl w BBKL, tom X (1995), sp. 1130–1135: Heidingsfeld; w MEYERS GROSSES TASCHENLEXIKON, 1981, wymieniony jest Würzburg. Gerhard Masur: Friedrich Julius Stahl, Geschichte seines Lebens. Aufstieg und Entfaltung 1802–1840, Berlin 1930, s. 21 pisze, że jego ojciec pochodził z Heidingsfeldu koło Würzburga, rodzice pobrali się w Monachium i przeprowadzili do Würzburga, gdzie urodził się Julius.
↑ NDB podaje 10 sierpnia, a Hans-Joachim Schoeps: Preußen. Geschichte eines Staates. Frankfurt/Berlin/Wien 1975 (zit. n. Nachdruck Hamburg 2009), s. 209 podaje 11 sierpnia 1861.

: Autor: Roman Penkała