Friedrich Lienhard


Friedrich Lienhard (ur. 4 października 1865 r. w Rothbach koło Hagenau w Alzacji; zm. 30 kwietnia 1929 r. w Eisenach) - niemiecki pisarz, publicysta i ludowy ideolog. (wyznanie luterańskie)

Genealogia


Ojciec Friedrich (zm. 1909), nauczyciel, syn kowala w Menchhofen koło Ingweiler; matka Elisabeth Gutbub (zm. 1877) z Rothbach; - ożenił się w 1915 r. z Marie Zentz (ur. 1868).

Życiorys


Surowe wychowanie luterańskie i zajmowanie się literaturą Matthiasa Claudiusa, Friedricha von Matthissona, Ludwiga Hölty, Friedricha Gottlieba Klopstocka i Emanuela Geibela określiły wczesną młodość Friedricha Lienharda. Po nauce w gimnazjach w Bouxwiller i Schillersdorf rozpoczął w 1885 r. studiowanie filozofii i teologii na uniwersytecie w Strasburgu. W latach 1887-89 kontynuował studia w Berlinie, gdzie nawiązał kontakt z Ernstem von Wildenbruchem i Karlem Bleibtreuem. Dzięki rekomendacji Bleibtreua opublikował w 1888 r. swój pierwszy program literacki »Die Reformation der Literatur« (Reformacja literatury), który w krytyce mieszczańskiego estetyzmu zbliżył go do naturalizmu. Odnowienie literatury nie powinno nastąpić przez zerwanie z całą tradycją, lecz w ponownym sięgnięciu do epoki hellenistycznej, chrześcijaństwa i niemieckiej klasyki. W tragedii »Weltrevolution« (1889) w mniejszym stopniu przedstawił społeczny konflikt między przedsiębiorcą a robotnikiem, a w większym religijną i duchową walkę.

W zimie 1888/89 wrócił do Strasburga i w marcu 1889 r. przerwał ostatecznie studia teologiczne. W latach 1890-92 był nauczycielem w Großlichterfelde koło Berlina. Po pobycie w Górnej Bawarii i podróży przez Alzację do Paryża objął w 1893 r. redakcję narodowego czasopisma »Das zwanzigste Jahrhundert. Blätter für deutsche Art und Wohlfahrt«. W latach 1895-96 jego następcą na stanowisku wydawcy tego czasopisma był Heinrich Mann.

Pod wpływem Ernsta Wachlera i dzieła »Rembrandt als Erzieher« Juliusa Langbehna odszedł w piśmie »Liedern eines Elsässers« (1895) ostatecznie od naturalizmu. Etyczna ocena nowoczesnej kultury przemysłowej prowadziła go do duchowego i literackiego programu, który zorientowany był na naturę i zwykłe człowieczeństwo. Pod wpływem podróży do Norwegii, Szkocji i nad Morze Bałtyckie oraz poglądów m.in. Thomasa Carlyle'a (1795-1881) i Johna Ruskina (1819-1900) sformułował w eseju »Neue Ideale« (1901) swoje nowe pojmowanie życia i sztuki. Materializm, internacjonalizm, socjalizm i pacyfizm, ale także militarystyczny i ekonomiczny nacjonalizm prowadzą do kryzysu kulturowego, który może zostać przezwyciężony jedynie dzięki odnowionej wierze w harmonię stworzenia. Krytykował także następującą komercjalizację współpracy wydawnictw z autorami i towarzystwami literackimi i związaną z tym kulturową monopolizację Berlina.

Pod hasłem »Uciekajcie z Berlina« (Los von Berlin !) domagał się, żeby już nigdy wielkie miasto, lecz mała miejscowość i wieś były uosobieniem nieskazitelnych i zdrowych stosunków. Dzięki temu stał się jednym z inicjatorów i teoretyków ludowo-narodowego nurtu w literaturze w obszarze niemieckojęzycznym »Heimatkunst«. Razem z Adolfem Bartelsem założył w 1900 r. czasopismo »Heimat«, którym kierował przez kilka miesięcy. Zgodnie z głoszonymi poglądami wyjechał w 1903 r. z Berlina i zamieszkał w Lesie Turyńskim (niem. Thüringer Wald). W tym samym roku współpracował z Ernstem Wachlerem przy założeniu pierwszej wolnej sceny »Bergtheater Thale«, na której wystawione zostały liczne jego dramaty.

Dramaty Lienharda nawiązują do staroniemieckich i greckich sag oraz legend. Oprócz współczesnych tematów i problemów powinny one być festiwalami »na niedzielę«. Za wyjątkiem »Der Fremde« - część środkowa trylogii »Eulenspiegel« (1896 i 1900) - i komedii »Münchhausen« (1900) znajdują one mały oddźwięk. Popularne stały się oprócz jego pism programowych powieści. Szczególnie wyraźnie program Lienharda widać w powieści »Der Spielmann« (1913), w której bohater mający cechy autobiograficzne odseparowuje się od wierzącego w technikę i kapitalistycznego społeczeństwa, aby podczas podróży przez Lourdes, Wartburg i Weimar znaleźć wyższą prawdę pewnej wewnętrznej harmonii świata. W »Westmark« (1919) opracował przeżycie końca wojny z punktu widzenia Alzacji, która jako »pradawna niemiecka kraina« musi pozostać częścią składową Niemiec ze względu na kulturowe powiązanie.

Od 1917 r. mieszkał w Weimarze. W latach 1920-28 był wydawcą »Türmer«. W filozoficznych esejach »Der Meister der Menschheit« (3 tomy, 1919-21) postulował powstanie nowego człowieka i przekształcenie Niemiec w idealistyczne i religijne »królestwo duszy«.

Podczas, gdy Lienhard uważany był przez wielu od swoich 50-tych urodzin jako pisarz narodowy, to Ernsta Stadlera krytykował między innymi już w 1913 r. przeładowanie jego dzieł myślami światopoglądowymi, kaznodziejsko-retoryczny styl i jego nieprzejednaną walkę przeciw wszystkim nurtom nowoczesnej literatury. Obecnie Lienhard wspominany jest przede wszystkim w kontekście »Heimatkunst« i ideologii konserwatywnej rewolucji.

Dzieła (wybór)


  • Welrevolution, 1889.
  • Eulenspiegels Ausfahrt. 1896.
  • Till Eulenspiegel, 1897.
  • Wasgaufahrten, 1897.
  • Der Raub Strassburgs, 1898.
  • Odilia, 1898.
  • Die Schildbürger, 1900.
  • Helden, 1900.
  • König Arthur, 1900.
  • Neue Ideale, 1901.
  • Litteratur-Jugend von heute, 1901.
  • Deutsch-evangelische Volksschauspiele, 1901.
  • Gedichte, 1902.
  • Heinrich von Ofterdingen, 1903.
  • Die heilige Elisabeth, 1904.
  • Luther auf der Wartburg, 1906.
  • Wesen und Würde der Dichtkunst, 1907.
  • Der Spielmann. Roman aus der Gegenwart, 1913.
  • Heldentum und Liebe, 1915.
  • Deutsche Dichtung in ihren geschichtlichen Grundzügen, 1917.
  • Jugendjahre. Erinnerungen von Friedrich Lienhard, 1918.
  • Auf Goethes Pfaden in Weimar, 1919.
  • Aus Taulers Tagen. Erzählung, 1923.
  • Das Gastgeschenk, 1925.
  • Das Landhaus bei Eisenach. Ein Burschenschaftsroman aus dem 19. Jahrhundert, 1928.

Literatura


  • Ernst Barthel: Friedrich Lienhard. Die Künstlerseele aus dem deutschen Elsaß. Alsatia, Kolmar 1941.
  • Helmut Langenbucher: Friedrich Lienhard und sein Anteil am Kampf um die deutsche Erneuerung. Rauhes Haus, Hamburg 1935
  • Adalbert Wichert: Lienhard, Friedrich w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 14, Duncker & Humblot, Berlin 1985, ISBN 3-428-00195-8, s. 530–532.

Linki