Friedrich Wöhler

Friedrich Wöhler (ur. 31 lipca 1800 w Eschersheim (obecnie Frankfurt-Eschersheim); zm. 23 września 1882 w Getyndze) – niemiecki chemik. W 1828 jako pierwszy otrzymał syntetycznie mocznik z amoniaku i kwasu cyjanowego w wyniku reakcji, która współcześnie nazywana jest syntezą Wöhlera. Odkrycie tej reakcji uważane jest obecnie za początek nowożytnej chemii organicznej. (wyznanie ewangelickie)

Friedrich Wöhler
Friedrich Wöhler.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : August Anton Wöhler (1771-1850), zarządca gospodarstwem rolnym (ekonom) w Rödelheim i Frankfurcie nad Menem i książęcy koniuszy.
  • Matka : Anna Catharina Schröder (ur. 1773).
  • Ożenił się : 1) 1 czerwca 1830 z Franziską Marią Wöhler (ur. 25.9.1811 w Kassel; zm. 11.6.1832 w Kassel), córką heskiego radcy Theodora Wilhelma Wöhlera i Sophie Elise Lange; 2) 16 lipca 1834 Julie Pfeiffer (ur. 13.7.1813 w Kassel; zm. 1.12.1886 w Getyndze), córka Georga Theodora Pfeiffera (1779-1859) i Susanne Dorothea Deines (1787-1844).
  • Dzieci : dwoje z pierwszego małżeństwa i czworo z drugiego.

Życiorys

Friedrich Wöhler uczył się od 1814 w gimnazjum we Frankfurcie nad Menem, gdzie jego nauczycielami byli historyk Friedrich Christoph Schlosser (1776–1861), filolog Georg Friedrich Grotefend (1775–1853) i geograf Carl Ritter (1779–1859). Od 1820 studiował medycynę w Marburgu i Heidelbergu, a od 1821 także chemię u Leopolda Gmelina (1788–1853), który zainteresował go tą dziedziną. W 1823 uzyskał w Heidelbergu tytuł doktora medycyny i dalej koncentrował się na chemii. Gmelin był pod takim wrażeniem zręczności eksperymentalnej Friedricha Wöhlera w odizolowaniu cyjanu i kwasu cyjanurowego, że załatwił mu roczną praktykę (1823–24) w Sztokholmie u renomowanego szwedzkiego chemika Jönsa Jacoba Berzeliusa (1779–1848).

Od 1825 do 1831 Friedrich Wöhler był nauczycielem w Berlińskiej Szkole Rzemiosła (Berliner Gewerbeschule). Tutaj w 1827 udało mu się uzyskać czyste aluminium dzięki reakcji metalicznego potasu z chlorkiem glinu (AlCl3), gdzie potas był środkiem redukującym. Tą samą metodą w następnym roku odizolował metale beryl (oddziałując potasem na chlorek berylu (BeCl2)) i itr. W 1828 jako pierwszy otrzymał syntetycznie mocznik z amoniaku i kwasu cyjanowego w wyniku reakcji, która współcześnie nazywana jest syntezą Wöhlera. Był to pierwszy związek organiczny otrzymany z całkowicie nieorganicznych substratów. Przeprowadzając syntezę dowiódł niesłuszność teorii „siły życiowej” (vis vitalis), która niezbędna jest do syntezy związków produkowanych przez organizmy żywe. Za te odkrycia otrzymał rozporządzeniem królewskim z dnia 21 sierpnia 1828 tytuł profesora.

Friedrich Wöhler przyjaźnił się z Justusem Liebigiem (1803–1873), z którym w 1832 opracował teorię rodników, która wyjaśniała budowę wielu związków organicznych. Również z Liebigiem odkrył zjawisko izomerii, to znaczy fakt, że dwie substancje mogą mieć ten sam skład chemiczny (ten sam wzór chemiczny), ale różną strukturę i właściwości.

Od 1831 do 1836 pracował na politechnice w Kassel (Kasseler Polytechnikum, Höhere Gewerbeschule). Dopiero po śmierci Friedricha Stromeyera (1776–1835) Wöhler otrzymał powołanie w 1836 na Katedrę Chemii i Farmacji na uniwersytet w Getyndze. W 1844 otrzymał w trakcie suchej destylacji (> 280 °C) hydrochinon,a w 1862 odkrył syntezę węglika wapnia (karbid) i opracował metodę otrzymywania z niego acetylenu.

W latach 1825–41 przetłumaczył z języka szwedzkiego 10 tomów podręcznika chemii Lehrbuch für Chemie swojego nauczyciela Jönsa Jacoba Berzeliusa. Od 1838 pomagał również Justusowi Liebigowi w redagowaniu czasopisma Annalen der Chemie und Pharmacie.

Friedrich Wöhler był członkiem Pruskiej Akademii Nauk w Berlinie (od 1833), Bawarskiej Akademii Nauk w Monachium (od 1839), Akademii Nauk w Getyndze, Rosyjskiej Akademii Nauk w Sankt Petersburgu (od 9 grudnia 1853), Niemieckiej Akademii Przyrodników Leopoldina (od 1858), National Academy of Sciences (od 1865), American Academy of Arts and Sciences (od 1873). 24 stycznia 1864 otrzymał od króla Prus odznaczenie Pour le Mérite für Wissenschaft und Künste. W 1867 został razem z Liebigiem i Robertem Bunsenem (1811–1899) honorowym członkiem Niemieckiego Towarzystwa Chemicznego (Deutsche Chemische Gesellschaft).

Dzieła (wybór)

  • Grundriß der organischen Chemie. Braunschweig 1840.
  • Beispiele zur Übung der analytischen Chemie. 1849.
  • Die Mineralanalyse in Beispielen. 1861.

Literatura

  • Arthur Kötz: "Wöhler, Friedrich" w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 43, Duncker & Humblot, Leipzig 1898, s. 711–717 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała