Fritz Reuter

Fritz (Friedrich) Heinrich Ludwig Christian Reuter (ur. 7 listopada 1810 roku w Stavenhagen (Mecklenburg-Schwerin), zm. 12 lipca 1874 roku w Eisenach) - niemiecki pisarz, poeta i publicysta tworzący w języku dolnoniemieckim. (wyznania ewangelickiego)

Fritz Reuter Kriehuber
Fritz Reuter, litografia Josefa Kriehubera.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Georg Johann (1776–1845), burmistrz, sędzia miejski, notariusz, syn Joachima Friedricha (1743–99), pastora w Demen i Kathariny Marii (1750-1826) z domu Fanter; matka Johanna Louisa Sophia (1787–1826), córka burmistrza i sędziego miejskiego Nikolausa Gottfrieda Bernhard Ölpke i Marii Sophii Moll; - ożenił się w 1851 roku z Luise (1817–94 ), córką pastora Wilhelma Gottlieba Petera Kuntze (1778-1863) i Wilhelminy Caroliny Christiany Scharff (1794–1859); nie miał dzieci.

Życiorys

Matka jego została sparaliżowana po narodzeniu jego brata w 1812 roku, który zmarł w wieku niespełna dwóch lat. Z licznych stosunków pozamałżeńskich ojca miał jeszcze cztery siostry przyrodnie, z czego dwie zostały później uznane przez ojca za własne dzieci.
W pierwszym okresie życia Fritz Reuter nauczany był w domu przez rodziców, krewnych i znajomych. Od 1824 roku uczęszczał do gimnazjum we Friedlandzie, gdzie w tym czasie nauczycielem był Karl Horn (1794-1879) współzałożyciel korporacji studenckiej w Jenie w 1815 roku. Niewłaściwe zachowanie Fritza w gimnazjum było powodem, że w 1828 roku przeszedł do gimnazjum w Parchim, gdzie w 1831 roku otrzymał świadectwo dojrzałości. Od 1831 roku studiował prawo na uniwersytecie w Rostocku, a od 1832 roku na uniwersytecie w Jenie. Pod wpływem idei wolności mieszczańskiej i jedności narodowej został członkiem korporacji studenckiej (niem. Burschenschaft), ale końcem 1832 roku wystąpił z niej gdy do głosu doszli ekstremiści. Niemniej jednak padł ofiarą „prześladowania demagogów”. W 1833 roku był aresztowany i posądzony o wywrotowe poglądy, a w 1837 roku skazany na karę śmierci, którą jednocześnie zamieniono na karę 30 lat więzienia, później na osiem lat. Więziony był w Berlinie, Głogowie, Magdeburgu, Grudziądzu i Dömitz po czym 25 sierpnia 1840 roku został zwolniony w ramach amnestii.
Po nieudanej próbie kontynuowania studiów w Heidelbergu Fritz Reuter zamieszkał u swego wuja, pastora w Jabel. W 1842 roku otrzymał pracę w gospodarstwie w Demzin, gdzie poznał swoją przyszłą żonę Luizę. Pracowała ona jako guwernantka w domu pastora Augustina w Rittermannshagen. 3 marca 1845 roku zmarł jego ojciec po którym odziedziczył majątek. Pozwoliło mu to teraz rozpocząć działalność pisarską. Najpierw pisał w standardowym języku niemieckim (hochdeutsch), a później w dolnoniemieckim. W okresie poprzedzającym Wiosnę Ludów w 1848 roku zawarł znajomość z liberałami między innymi z Heinrichem Hoffmannem von Fallersleben i brał udział w pracach towarzystwa reform w Meklemburgii. W kwietniu 1850 roku osiadł w Treptow an der Tollense (dzisiaj Altentreptow) jako prywatny nauczyciel rysunku i gimnastyki oraz redaktor.

Oprócz prób pisarskich udzielał się także jako publicysta i krytyk feudalno-arystokratycznego stanu w Meklemburgii. Pierwsze wielkie sukcesy odniósł jako pisarz w 1853 roku, gdy ukazała się jego książka z wierszami „Läuschen un Rimels“ i w 1855 roku „De Reis' nah Belligen“. W 1856 roku zamieszkał w Neubrandenburgu, gdzie znajomi i przyjaciele a w szczególności Ernst Boll (1817–68) zaproponowali mu dobre warunki do pracy pisarskiej. Podczas tego pobytu ukazały się jego liczne dzieła jak „Kein Hüsung“ (1857) und „Hanne Nüte“ (1860) i pisane prozą „Ut de Franzosentid" (1859), „Ut mine Festungstid“ (1862), „Ut mine Stromtid“.
W 1863 roku przeprowadził się do Eisenach. W tym samym roku uniwersytet w Rostocku mianował go doktorem honoris causa. W Eisenach ukazały się między innymi powieści „Dörchläuchting" (1866), „De Reis' nah Konstantinopel“ (1868).
Od pobytu w więzieniu Fritz Reuter cierpiał okresowo na alkoholizm, a od 1870 roku chorował na serce.

Znaczenie

Obok Klausa Grotha i Johna Brinckmana, Reuter należy do pisarzy, którzy świadomie używali języka dolnoniemieckiego i stworzyli nową poezję dolnoniemiecką. Język, w którym pisał określa jako dialekt „meklembursko-przedniopomorski”. Był prekursorem ponownego powstania języka dolnoniemieckiego jako języka literackiego.
W swojej sztuce tworzył opisy krajobrazów i ludzi, a w poetyce szukał docenienia prostych, słabych i uległych ludzi, zachęty do samodzielnej inicjatywy w dążeniu do wyzwolenia, miłości bliźniego i sprawiedliwości. Wrażliwie reagował na tendencje czasu i zaspokajał także oczekiwania publiczności do rozrywki. Negował powierzchowną wiarę w postęp na podstawie własnych doświadczeń i swój liberalny protestantyzm. Tutaj leży także źródło humoru w jego utworach, z którym stał się jednym z największych humorystów w niemieckiej literaturze. Pisma Fritza Reutera pokazują ustne tradycje opowiadania, jak i złożone struktury literackie. Jego wpływ znajduje się w twórczości m.in. Theodora Fontane, Thomasa Manna, Waltera Kempowskiego i Uwe Johnsona.
W działaniu Bismarcka widział urzeczywistnienie młodzieńczych idei. Niewolny od nacjonalistycznego zapału, mocno trwał przy liberalno-demokratycznych poglądach.
Wizyty między innymi Karla Gutzkowa, Hansa Christian Andersena, Theodora Fontane świadczą jak dużym cieszył się poważaniem.
Jego książki zostały przetłumaczone na język duński, angielski , fiński, francuski , włoski, japoński , holenderski, norweski, polski, rumuński, rosyjski i szwedzki, a dwie (Woans ick tau 'ne Fru kamm und Ut de Franzosentid) na język fryzyjski.

Dzieła (wybór)

  • Der 1. April 1856 oder Onkel Jakob und Onkel Jochen: Lustspiel in drei Akten, Greifswald ; Leipzig, 1857.
  • En por Blomen ut Annmariek Schulten ehren Goahren von A. W.: Herausgegeben von Fritz Reuter, Greifswald u. Leipz., 1858.
  • Läuschen un Rimels: Plattdeutsche Gedichte heiteren Inhalts in mecklenburgisch-vorpommerscher Mundart von Fritz Reuter, Wismar, 1865.
  • Die drei Langhänse, Wismar ; Rostock ; Ludwigslust, 1878.
  • Dörchläuchting, Wismar, 1880.
  • De Reis' nah Belligen: Poetische Erzählung in niederdeutscher Mundart von Fritz Reuter, Wismar, 1880.

Literatura

  • Boëß.: "Reuter, Fritz." W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 28, Duncker & Humblot, Leipzig 1889, s. 319–327 (online).
  • Christian Bunners: "Reuter, Fritz Heinrich Ludwig Christian." W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 21, Duncker & Humblot, Berlin 2003, s. 462–464 (online).

Linki