Christian Garve

Christian Garve (ur. 7 stycznia 1742 r. we Wrocławiu (wówczas niem. Breslau); zm. 1 grudnia 1798 r. tamże) - śląski pisarz i filozof piszący w języku niemieckim, zaliczany do okresu późnego oświecenia. Zanim Immanuel Kant zyskał uznanie, Grave uważany był obok zaprzyjaźnionego Mosesa Mendelssohna za najwybitniejszego filozofa. Osąd ten podzielał także sam Kant w liście z 1783 r. do Mendelssohna. (wyznania ewangelickiego)

Christian Garve
Christian Garve.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Nathanael (zm. 1748), farbiarz we Wrocławiu; matka Anna Katharina Förster (1717-1792); - kawaler.

Życiorys

Christian Garve po śmierci ojca wychowywany był przez matkę, z którą mieszkał, pomijając krótkie przerwy, aż do jej śmierci. U niej znalazł chorowity uczony opiekę podczas swojego życia. Brała nawet udział w jego twórczości i spotkaniach z naukowymi przyjaciółmi.

Garve rozpoczął w 1762 r. studiowanie teologii ewangelickiej we Frankfurcie nad Odrą. W 1763 r. przeniósł się na uniwersytet do Halle, gdzie zainteresował się filozofią i matematyką. W 1766 r. przybył jako młody magister filozofii do Lipska, gdzie zamieszkał w domu Christiana Fürchtegotta Gellerta i zawarł przyjaźnie z Christianem Felixem Weißem, Georgiem Joachimem Zollikoferem, Friedrichem Wolfgangiem Reizem, z którymi prowadził przez wiele lat korespondencję. Do Wrocławia wrócił w 1767 r., ale już wkrótce został powołany na profesora nadzwyczajnego filozofii do Lipska. Ze względu na słabe zdrowie wrócił już w 1772 r. do Wrocławia, który do końca życia pozostał jego miejscem zamieszkania. Propozycję pracy w służbie szkolnej rodzinnego miasta odrzucił i żył całkowicie swoimi studiami i chorobą.

Tematami rozpraw Garvego stała się filozofia moralności. Szczególnie przez całe życie Christian Garve zajmował się podstawowym problemem dla formującej się samoświadomości obywatelskiej, czyli stosunkiem i wzajemnym oddziaływaniem między jednostką a społeczeństwem. Także tam, gdzie wybierał sobie tematy z psychologii lub poezji, historii, prawoznawstwa lub ekonomi, jego pytania prowadziły ostatecznie do obszaru moralności. Jego cała praca była podobnie jak duch epoki pod znakiem prymatu praktycznego rozumu.

Christian Garve nie był oryginalnym myślicielem. Już jego działalność jako tłumacza i komentatora, zwłaszcza tłumaczenie z języka angielskiego pism Adama Fergusona (1723-1816) i Edmunda Burkego (1729-1797) wskazują, że był pośrednikiem. Także nie były konkretne treści jego opinii, w których naśladował angielskich empirystów i metafizyków, co czyni go raczej pisarzem o wielkim znaczeniu historycznym. Często dlatego jest określany jako popularyzator filozofii, ale lepiej charakteryzuje go pojęcie eseista. Do tego pasuje także jego niechęć wobec "spekulacyjnegp" filozofowania i wobec filozofii Kanta. Naukowa dyskusja między Kantem i Garve związana z Krytyką czystego rozumu oraz granicami posłuszeństwa obywatelskiego ciągnęła się aż do śmierci Garvego w 1798 roku.

Część jego pism została przetłumaczona na język polski m.in. przez Kazimierza Brodzińskiego O opinii publicznej z Garvego (1821), Leona Borowskiego O poznawaniu zdolności umysłowych w młodzieży (1826), Tadeusza Eliaszewicza Pochwała nauk (1830) oraz R. Kuliniaka i T. Małyszeka Rozprawy popularnofilozoficzne (2002).

Dzieła (wybór)

Tłumaczenia

  • Adam Ferguson: Grundsätze der Moralphilosophie, 1772
  • Henry Home: Grundsätze der Kritik, 1772.
  • Edmund Burke: Ueber den Ursprung unserer Begriffe vom Erhabenen und Schönen, 1773, wydał jako anonim.
  • Johann Macfarlans ... Untersuchungen über die Armuth, die Ursachen derselben und die Mittel ihr abzuhelfen, 1785.
  • Smith, Adam: Untersuchung über die Natur und die Ursachen des Nationalreichthums, 1794.

Pisma

  • Philosophische Betrachtungen über die thierische Schöpfung, 1769.
  • Vermischte Anmerkungen über Gellerts Moral, dessen Schriften überhaupt und Charakter, 1772.
  • Versuch über das Genie, 1776.
  • Sammlung einiger Abhandlungen, 1779.
  • Ueber den Charakter Zollikofers, 1788.
  • Abhandlung über die Verbindung der Moral mit der Politik oder einige Betrachtungen über die Frage, inwiefern es möglich sey, die Moral des Privatlebens bey der Regierung der Staaten zu beobachten, 1788.
  • Eigene Betrachtungen ueber die allgemeinsten Grundsaetze der Sittenlehre, 1789.
  • Versuche über verschiedene Gegenstände, 1792.
  • Uebersicht der vornehmsten Principien der Sittenlehre, von dem Zeitalter des Aristoteles an bis auf unsre Zeiten, 1798.

Literatura

  • Jacoby, Daniel: „Garve, Christian”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 8, Duncker & Humblot, Leipzig 1878, s. 385-392.
  • Kurt Wölfel: „Christian Garve”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 6, Duncker & Humblot, Berlin 1964, ISBN 3-428-00187-7, s. 77.

Linki