Johann Christoph Gatterer

Johann Christoph Gatterer (ur. 13 lipca 1727 r. w Lichtenau koło Norymbergi; zm. 5 kwietnia 1799 r. w Getyndze) - niemiecki historyk w okresie oświecenia uważany za jednego z pionierów historii powszechnej. (wyznania luterańskiego)

Johann Christoph Gatterer, portrait
Johann Christoph Gatterer.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Melchior (1687-1747), woźnica panów von Kreß w Dürrenmungenau, kapral milicji miejskiej w Norymberdze; matka Gertraud Mayer (Mejer ?), (1694-1758), córka rolnika z Herbersdorf; - ożenił się w Norymberdze w 1753 r. z Heleną Schubert (1728-1806); miał 15 dzieci.

Życiorys

Pomimo trudnych warunków finansowych w domu rodzinnym Johann Christoph Gatterer ukończył szkołę łacińską w rodzinnym mieście i od 1747 r. zaczął studiować teologię ewangelicką, języki orientalne i matematykę na uniwersytecie w Altdorf koło Norymbergii, ale wkrótce poświęcił się także historii. Jednocześnie, aby zarobić na swoje utrzymanie, udzielał lekcji prywatnych. W 1752 r. habilitował się dysertacją pt. Dissertatio praevia de adornanda in posterum Germania sacra medii aevi i został nauczycielem gimnazjalnym geografii i historii w Norymberdze, gdzie jednocześnie od 1756 r. uczył jako profesor historii Rzeszy i dyplomacji w Auditorium Aegidianum. W 1759 r. powołano go na uniwersytet do Getyngi, gdzie prowadził wykłady o prawie wszystkich dziedzinach historii. Od Johanna Stephana Püttera przejął historię Rzeszy, potem elokwencję, a później zainteresował się naukami pomocniczymi historii. W 1764 r. założył Akademię Historyczną (Historische Akademie) zwaną od 1766 r. Instytutem Historycznym (Historisches Institut), których celem było przede wszystkim edytowanie średniowiecznych źródeł historycznych, wydawanie czasopism naukowych (Allgemeine historische Bibliothek -16 tomów, Halle/Saale 1767-71; Historisches Journal - 16 tomów, Getynga 1772-81) oraz gromadzenie dyplomatycznych, numizmatycznych i heraldyczno-genealogicznych zbiorów.

Współcześni podziwiali Gatterera zwłaszcza jako wszechstronnego uczonego, który historię powszechną ogarnął w całym jej zakresie, jak również przejrzyście przedstawił z uwzględnieniem geograficznych podstaw oraz "politycznego, domowego i uczonego nastroju" narodów, w tym "historii kultury". Brakujące połączenie między różnymi punktami widzenia i między poszczególnymi historiami ludów ledwo zauważali. Znaczące jest dokonanie Gatterera dla historycznych nauk pomocniczych, które traktował w ich kontekście z historią jako "historyczną encyklopedię" (Historische Enzyklopädie). Przełomowe były także jego działania na polu geografii fizycznej. Obszerny projekt krytycznego wydania niemieckich historiografów średniowiecza pozostał w fazie początkowej. Jednakże była to pierwsza godna zapamiętania próba pewnej organizacji historii.

W 1954 r. Towarzystwo Genealogiczo-Heraldyczne Getyngi (Genealogisch-Heraldische Gesellschaft Göttingen e.V. (GHGG)) utworzyło medal Johann-Christoph-Gatterer-Medaille w celu upamiętnienia historyka i założyciela naukowej genealogii.

Dzieła (wybór)

  • Historia Genealogica Dominorum Holzschuherorum Ab Aspach Et Harlach In Thalheim Cet. Patriciae Gentis Tum Apud Norimbergenses Tum In Exteris Etiam Regionibus Toga Sagoque Illustris Ex Incorruptis Rerum Gestarum Monimentis Conquisita, 1755.
  • Commentatio de Gunzone, Italo, qui saeculo X. obscuro in Germania pariter, atque in Italia eruditionis laude floruit, ad illustrandum huius aevi statum literarium / Qua orationem de difficultate artis diplomaticae d. 29 decembris A.R.S. 1756. inaugurandi cussa habendam rite indicit Iohannes Christophorus Gatterer, Fleischmann, 1756.
  • Abriß der Chronologie, Dieterich, 1777.
  • Abriss der Universalhistorie nach ihrem gesamten Umfange von Erschaffung der Erde bis auf unsere Zeiten erste Hälfte nebst einer vorläufigen Einleitung von der Historie überhaupt und der Universalhistorie insbesonderheit wie auch von den bisher gehörigen Schriftstellern, Veuve Vandenhoeck, 1765.
  • Einleitung in die synchronistische Universalhistorie zur Erläuterung seiner synchronistischen Tabellen, 2 tomy, 1771.
  • Abriss der Heraldik oder Wappenkunde, 1774.
  • Abriß der Genealogie, 1788.
  • Abriss der Diplomatik, 1798.

Literatura

  • Franz Xaver von Wegele: "Gatterer, Johann Christoph". W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 8, Duncker & Humblot, Leipzig 1878, s. 410-413 (Online)
  • Lothar Graf zu Dohna: "Gatterer, Johann Christoph". W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 6, Duncker & Humblot, Berlin 1964, ISBN 3-428-00187-7, s. 89-91 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała