Georg Spalatin

Georg Spalatin (właściwie Georg Burkhardt, pol. Jerzy Spalatyn; ur. 17 stycznia 1484 w Spalt, zm. 16 stycznia 1545 w Altenburgu) - niemiecki humanista, historyk, teolog, reformator i sekretarz elektora saskiego Fryderyka Mądrego (1463-1525).

Georg Spalatin
Portret Georga Spalatina z 1509 roku autorstwa Lucasa Cranacha Starszego.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Georg Burckhardt (zm. 1484), garbarz w Spalt; matka N.N. (zm. 1523); - ożenił się w Altenburgu w 1525 r. z Kathariną Heidenreich (Streubel) (zm. 1552); miał 2 córki.

Życiorys

Georg Spalatin uczęszczał do szkoły kolegialnej w Spalt, od 1497 r. do szkoły łacińskiej przy kościele St. Sebald w Norymberdze i od 1498 r. studiował filozofię w Erfurcie. W 1502 r. podążył za swoim nauczycielem Nicolausem Marschalkiem (1455-1525) do Wittenbergi i poświęcił się filologii i historii. W 1503 r. został magistrem artium. W 1504 r. wrócił do Erfurtu, aby kontynuować tam studia prawnicze i teologiczne. Tutaj przyłączył się do kręgu humanistycznego skupionego wokół Mutianusa Rufusa (1470-1526). Od 1505 r. był nauczycielem nowicjuszy w klasztorze cystersów Georgenthal koło Gotha, w 1508 r. otrzymał święcenia kapłańskie i parafię Hohenkirchen koło Georgenthal.

W listopadzie 1508 r. wezwał go Fryderyk Mądry na dwór w Torgawie jako wychowawcę swojego syna Jana Fryderyka (1503-1554). Od 1512 r. był administratorem biblioteki uniwersyteckiej w Wittenberdze, działał przy tym także jako tłumacz, sekretarz kancelarii książęcej (1516), pełnomocnik do spraw kościelnych i uniwersyteckich (1517), ojciec chrzestny (1518), kaznodzieja dworski (1522) i towarzysz podróży Fryderyka Mądrego. Na przełomie lat 1513/14 zaprzyjaźnił się z Marcinem Lutrem (1483-1546) i stał się centralnym pośrednikiem między reformatorem a jego protektorem księciem elektorem. Przy tym mógł sam wpływać decydująco na przebieg Reformacji. Tak więc wstawił się za reformą uniwersytetu w Wittenberdze, oddziaływał na elektorską politykę ochrony Lutra, wspierał poglądy elektora przyjazne Reformacji i wspomagał ewangelicką naukę jako tłumacz pism Lutra i Filipa Melanchtona (1497-1560).

W 1518 roku Georg Spalatin towarzyszył elektorowi na sejmie w Augsburgu, negocjował z kardynałem Kajetanem (1469-1534), był obecny przy wyborze i na koronacji Karola V (1500-1558) oraz na sejmie w Wormacji. Po śmierci elektora Fryderyka w 1525 r. został pastorem w Altenburgu, ale pozostał nadal kaznodzieją, doradcą i dyplomatą saksońskich elektorów. Brał udział w ważnych dla Reformacji negocjacjach na sejmie Rzeszy w 1526 r. w Spirze, w 1530 r. na sejmie w Augsburgu i obradach Związku Szmalkaldzkiego w 1532 i 1537 roku. Od 1526 r. udzielał się jako wizytator kościelny przy tworzeniu elektorskiego Kościoła Krajowego i w 1528 r. został superintendentem w Altenburgu. Dzięki swoim zdolnościom prawniczym i dyplomatycznym pozostał także w 30-latach XVI wieku wysoko cenionym partnerem korespondencyjnym licznych reformatorów i humanistów oraz pośrednikiem między teologią reformacyjną a polityką. Jego kompleksowe studia historyczne, nad którymi pracował całe życie, służyły sławie i politycznym interesom domu Wettynów. Przykładem tego jest napisana ok. 1515 r. trzytomowa kronika Chronik der Sachsen und Thüringer, znana jako »Spalatin-Chronik« i zaopatrzona w kosztowne ilustracje wykonane w warsztacie Lucasa Cranacha (1472-1553). Georg Spalatin należał do najbardziej wpływowych polityków kościelnych we wczesnym okresie protestantyzmu, pomimo że często działał delikatnie w dalszym planie.

Dzieła (wybór)

  • Chronik der Sachsen und Thüringer. 3 tomy, 1515
  • Ausslegung des hundert und neundte[n] psalme[n], Dixit d[omi]n[u]s domino meo. tłum. pisma Marcin Luter, 1518.
  • Eyn fast guts und sittlichs Büchlein Plutarchi, von der underscheyde des freundts und schmeychlers. tłum. pisma Plutarcha 1520.
  • Roemischer Kayserlicher Maiestat vnsers aller gnedigsten herrn vnd des Bapsts geschickten werbung an Hertzog Johans Fridrichen zu Sachssen Churfuersten etc. Von wegen des kunfftigen Concilij. 1533.
  • Magnifice conoslatoria exempla et sententiae ex vitis et passionibus sanctorum et aliorum summorum virorum. 1544.

Literatura

  • Christopher Spehr: „Spalatin, Georg”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 24, Duncker & Humblot, Berlin 2010, ISBN 978-3-428-11205-0, s. 614 (online).
  • Karl Dienst: Georg Spalatin. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 10, Bautz, Herzberg 1995, ISBN 3-88309-062-X, s. 865-868.

Linki

Autor: Roman Penkała