Friedrich Gogarten
Friedrich Gogarten (ur. 13 stycznia 1887 w Dortmundzie, zm. 16 października 1967 w Getyndze) - niemiecki teolog luterański uważany za współzałożyciela teologii dialektycznej w Niemczech na początku XX wieku. Zasadniczymi tematami prac Gogartena są: człowiek między Bogiem a światem, Kościół w świecie i sekularyzacja jako następstwo chrześcijańskiego objawienia. Jego esej Między czasami (Zwischen den Zeiten) z 1920 roku uważany jest za fundamentalny dokument teologii dialektycznej.
 |
| Friedrich Gogarten. |
Życiorys i twórczość
Friedrich Gogarten studiował do 1912 roku teologię ewangelicką na uniwersytetach w Jenie, Berlinie i Heidelbergu. Nauczycielami, którzy wywarli silny wpływ na niego byli Adolf von Harnack (1851–1930) i Ernst Troeltsch (1865–1923). W 1914 roku został księdzem pomocniczym w Bremie, w 1917 pastorem w Stelzendorf (Zeulenroda-Triebes) i w 1925 w Dorndorf an der Saale.
Po habilitacji w 1927 roku na uniwersytecie w Jenie pracą na temat historii prądów intelektualnych i historii teologii prowadził tam wykłady jako Privatdozent. W 1931 roku objął Katedrę Teologii Systematycznej na Uniwersytecie Wrocławskim jako następca Ericha Schaedera (1861–1936). W semestrze letnim 1935 roku musiał zastąpić zwolnionego ze służby Karla Bartha (1886–1968) w Bonn i w semestrze zimowym 1935 został w Getyndze następcą Carla Stange (1870–1959) jako profesor teologii systematycznej oraz kaznodzieją uniwersyteckim. 25 lutego 1955 roku przeszedł w Getyndze na emeryturę.
Po 4 sierpnia 1933 roku Friedrich Gogarten przyłączył się do Niemieckich Chrześcijan (Deutsche Christen). Jednak po wystawie 13 listopada 1933 roku Niemieckich Chrześcijan w berlińskim Pałacu Sportu, która do historii Kościoła przeszła jako „skandal w Pałacu Sportu”, odszedł z tego ruchu religijnego i w kilku czasopismach opublikował deklarację o „Ruchu wiary Niemieckich Chrześcijan” („Glaubensbewegung Deutsche Christen“). Powodem do tego była mowa jednego z ich czołowych przedstawicieli, która wywołała oburzenie w Kościele ewangelickim i jego organach prasowych. Chodziło mianowicie o antysemicką wypowiedź Reinholda Krause (1893–1980), który proponował odejście od Starego Testamentu z jego żydowską moralnością zapłaty. Postulował rezygnację z całej teologii „kozłów ofiarnych” i mniej ważnej teologii rabina Pawła oraz opowiadał się za ogłoszeniem bohaterskiego Jezusa. Na zakończenie zgromadzenia przyjęto stosowne postanowienie przy tylko jednym głosie przeciwnym. Skandal ten otworzył oczy wielu ewangelickim chrześcijanom na kwestię Niemieckich Chrześcijan i przyczynił się do powstania opozycji kościelnej. Gogarten nigdy nie wstąpił do NSDAP.
Friedrich Gogarten zmarł 16 października 1967 w Getyndze, w wieku 80 lat. Jego grób znajduje się na cmentarzu Stadtfriedhof w Getyndze.
Dzieła (wybór)
- Fichte als religiöser Denker (Fichte jako myśliciel religijny), 1914
- Religion und Volkstum (Religia i narodowość), 1915
- Die Reformation und der soziale Gedanke (Reformacja i myśl społeczna), 1918
- Die religiöse Entscheidung (Decyzja religijna), 1921
- Illusionen (Iluzje), 1926
- Theologische Tradition und theologische Arbeit (Tradycja teologiczna i praca teologiczna), 1927
- Glaube und Wirklichkeit (Wiara a rzeczywistość), 1928
- Die Schuld der Kirche gegen die Welt (Wina Kościoła wobec świata), 1930
- Politische Ethik (Etyka polityczna), 1932
- Ist Volksgesetz Gottesgesetz ? (Czy prawo ludu jest prawem Boga ? , 1934
- Der Mensch zwischen Gott und Welt (Człowiek między Bogiem i światem, 1952
- Entmythologisierung und Kirche (Demitologizacja i Kościół), 1953
- Was ist Christentum? (Czym jest chrześcijaństwo?), 1956
- Luthers Theologie (Teologia Lutra), 1967
Literatura
- Kroeger, Matthias (1997). Friedrich Gogarten. Leben und Wirken in zeitgeschichtlicher Perspektive - mit zahlreichen Dokumenten und Materialien, tom 1, Stuttgart, 1997: Kohlhammer. ISBN 3-17-014979-2.