Gottlieb Wilhelm Rabener

Gottlieb Wilhelm Rabener (ur. 17 września 1714 r. w dobrach Wachau koło Lipska; zm. 22 marca 1771 r. w Dreźnie) - niemiecki pisarz i publicysta okresu oświecenia. (wyznania ewangelickiego)

Gottlieb Wilhelm Rabener. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec: Justus Gottlieb (1680-1735), prawnik w Wyższym Sądzie w Lipsku; matka: N.N.; kawaler.

Życiorys

Gottlieb Wilhelm Rabener po ukończeniu szkoły książęcej w Miśni, gdzie zaprzyjaźnił się z Christianem Fürchtegottem Gellertem i Karlem Christianem Gärtnerem, rozpoczął studia prawnicze w Lipsku. W 1741 r. został kontrolerem podatkowym w okręgu lipskim. Obok działalności urzędowej pisał teksty literackie do ukazującego się od 1741 r. czasopisma „Belustigungen des Verstandes und des Witzes”, a od 1744 r. „Bremer Beiträge”. Dzięki tej działalności poznał Johanna Andreasa Cramera i Nikolausa Dietricha Giseke oraz w 1750 r. Christiana Felixa Weiße . Razem z Cramerem, Giseke i Johannem Arnoldem Ebertem wydawał w latach 1747-1748 tygodnik „Der Jüngling”. W latach 1751-55 zebrał i wydał w czterech tomach swoje teksty satyryczne „Sammlung satyrischer Schriften”, które ugruntowały jego literacką renomę. W 1753 r. awansował na pierwszego sekretarza urzędu podatkowego w Dreźnie, a w 1763 r. powołano go do rady podatkowej. Dla saksońskiej administracji finansowej zestawił obszerne pięciotomowe dzieło o przepisach konstytucyjnych i podatkowych.

Rabener był wysoko ceniony przez jemu współczesnych. W swoich pracach pisanych w większości prozą odzwierciedla słabości i głupotę mieszczańskiego świata oraz drwił z chciwców, bigotek, pedantów, hipokrytów oraz karierowiczów. W zbiorze tym znajdują się także teksty, w których poddaje ostrej krytyce arogancję szlachty, obłudę duchowieństwa i korupcję w sądownictwie i administracji. Z powodu trafności jego języka i urozmaiconego przedstawienia satyry uważany był za wzór dowcipnego i pomysłowego pisarza. W rozważaniu o politycznych uchybieniach nie stała mu na przeszkodzie surowa cenzura. Jest jednak znamienne, że po 1755 r., czyli gdy został wysokim urzędnikiem i zbliżył się do dworu drezdeńskiego, nie opublikował żadnej nowej satyry, gdyż nie chciał stać się «męczennikiem prawdy». Goethe w „Dichtung und Wahrheit” (II/7) wytyka mu nadmiar «bezpośredniej ironii», zwracając jednocześnie uwagę na «słuszność, pogodę ducha i równość» jego satyr. Niektóre pisma Rabenera zostały wydane w języku duńskim, francuskim, angielskim i szwedzkim.

Dzieła (wybór)

• „Gottlieb Wilhelm Rabeners Satiren”, 1751.
• „Daß die Begierde, Uebels von andern zu reden, weder vom Stolze, noch von der Bescheit des Herzens, sondern von einer wahren Menschlichkeit herrühre”, 1754.
• „Sammlung satyrischer Schriften”, 4 tomy, 1751 - 1755.
• „Sämmtliche Schriften”, 1777.

Literatura

• Daniel Jacoby: Rabener, Gottlieb Wilhelm. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 27, Duncker & Humblot, Leipzig 1888, s. 78–85.
• Jürgen Jacobs: Rabener, Gottlieb Wilhelm. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 21, Duncker & Humblot, Berlin 2003, ISBN 3-428-11202-4, S. 68.
• P. Richter: Rabener und Liscow. Dresden. Progr. 1884. Nr. 487.