Luise Adelgunde Victorie Gottsched

Luise Adelgunde Victorie Gottsched (nazywana »Gottschedin«; ur. 11 kwietnia 1713 w Gdańsku (niem. Danzig) jako Luise Adelgunde Kulmus; zm. 26 czerwca 1762 w Lipsku (niem. Leipzig)) - niemiecka pisarka w okresie oświecenia. (wyznania ewangelickiego)

Luise Gottsched
Luise Adelgunde Victorie Gottsched, obraz Eliasa Gottloba Haußmanna (ok. 1750).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Georg Kulmus (1680-1731), doktor medycyny, polski lekarz w Gdańsku, syn piekarza Adama we Wrocławiu i Marii Flegel; matka Katharina Dorothea, córka kupca Nathanaela Schwenka w Gdańsku; wujek Johann Adam Kulmus (1689-1745), profesor medycyny, anatom i lekarz miejski w Gdańsku; - poślubiła w Gdańsku w 1735 Johanna Christopha Gottscheda (1700-1766); bezdzietna.

Życiorys

Luise Adelgunde Victorie Gottsched wychowywała się w domu o zapatrywaniach oświeceniowych i wcześnie uzyskała dostęp do literatury i poezji. Już w wieku 14 lat była w stanie obudzić zainteresowanie swoimi wersami Johanna Christopha Gottscheda, który w 1729 r. odwiedził ją w Gdańsku i odtąd korespondencyjnie uczył oraz zabiegał o jej rękę. Sprzeciw jej matki odwlekał ich zaręczyny i ślub. U boku Gottscheda jako jego "zręczna przyjaciółka" zamieszkała w Lipsku, gdzie na życzenie męża uczyła się języka łacińskiego, za uchylonymi drzwiami słuchała jego wykładów o retoryce i sztuce poetyckiej oraz rozwinęła intensywną działalność literacką. Pisała ody i wiersze okolicznościowe, artykuły do czasopism wydawanych przez męża i wspierała go jako tłumaczka artykułów z języka angielskiego i francuskiego. Wspierała go w jego reformie teatru dostarczając tekstów komedii, przekładów i opracowań sztuk. Prowadziła jego korespondencję, odpisywała sztuki.

Johann Christoph Gottsched nauczał, że pisanie poezji musi następować według zasad i dlatego sztuki tej można się nauczyć, najlepiej podczas tłumaczeń uznanych dzieł z języka francuskiego. Przetłumaczyła zatem dla jego czasopisma »Deutsche Schaubühne« 11 dramatów i napisała 5 własnych »Die ungleiche Heyrath« (1743), »Die Hausfranzösin, oder die Mammsell« (1744), »Panthea« (1744), »Das Testament« (1745) i »Herr Witzling« (1745).

Luise Gottsched była pierwszą kobietą w Niemczech, która napisała komedie, a nawet tragedie, co dotąd wydawało się niemożliwe do połączenia z piórem kobiecym. Jej najbardziej znana sztuka Die Pietisterey im Fischbein-Rocke jest satyrą w sensie oświeceniowym według francuskiego wzoru Guillaume-Hyacinthe'a Bougeant'a. Natomiast jej listy do przyjaciółki Dorothei von Runckel są pierwszą opublikowaną korespondencją prowadzoną między dwoma kobietami.

Dzieła (wybór)

Tłumaczenia

  • Addison, Joseph: Cato, 1735.
  • Gomez, Madeleine Angélique Poisson de: Der Sieg der Beredsamkeit, 1735.
  • Barbier, Marie Anne; Cornelia, die Mutter der Grachen, 1741.
  • Destouches, Néricault: Der Poetische Dorfjunker, 1741.
  • Voltaire: Alzire, oder Die Amerikaner, 1741.
  • Destouches, Néricault: Der Verschwender, oder die ehrliche Betrügerinn, 1741.
  • Dufresny, Charles Rivière: Die Widersprecherinn, 1742.
  • Molière: Der Menschenfeind, 1742.

Dzieła własne

  • Die Pietisterey im Fischbein-Rocke, 1736 (anonim).
  • Triumph der Weltweisheit, nach Art des französischen Sieges der Beredsamkeit der Frau von Gomez, 1739.
  • Die ungleiche Heirath, 1743.
  • Die Hausfranzösinn oder die Mammsell, 1744.
  • Panthea, 1744.
  • Der Witzling, 1745.
  • Das Testament, 1745.

Literatura

Linki

Autor: Roman Penkała