Ferdinand Gregorovius


Ferdinand Gregorovius (ur. 19 stycznia 1821 w Nidzicy (wówczas niem. Neidenburg w Prusach Wschodnich); zm. 1 maja 1891 w Monachium) – niemiecki historyk specjalizujący się w dziejach średniowiecznego Rzymu. (wyznanie ewangelickie)
Ferdinand Gregorovius
Ferdinand Gregorovius.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia


Ojciec Ferdinand Timotheus (1780–1848), okręgowy radca prawny i adwokat w Nidzicy, syn pastora Carla Heinricha w Rynie (niem. Rhein/Ostpreußen) i córki pastora Juliane Catharine Gisevius; matka Wilhelmine (1783–1831), córka radcy okręgowego Friedricha Bernharda Kauscha i Euphrosine Dorothea Sperber; brat Julius (1819–91), pułkownik, autor książki Die Ordensstadt Neidenburg (1883); – kawaler.

Życiorys


Ferdinand Gregorovius pochodził ze wschodniopruskiej rodziny o tradycjach duchownych i prawniczych np. Johann Adam (1681–1749) był profesorem prawa natury i międzynarodowego w Królewcu. Do 11 roku życia Ferdinand Gregorovius mieszkał w Nidzicy, a w latach 1832–38 w dzisiejszym Gusiewie (pol. Gąbin lub Głąbin, niem. Gumbinnen), gdzie uczęszczał do gimnazjum. Następnie rozpoczął studia teologiczne i filozoficzne na uniwersytecie Albertus-Universität Königsberg w Królewcu, gdzie jednym z jego nauczycieli był Wilhelm Drumann. W 1841 r. zdał pierwszy egzamin teologiczny, ale po dwukrotnym wstąpieniu na kazalnicę stwierdził, że nie ma powołania do służby kościelnej i postanowił kontynuować studia filozoficzne w Królewcu. Karl Rosenkranz dał mu jako temat rozprawy doktorskiej Plotini de pulcro doctrina (1843, Podstawy estetyki Plotyna), która ukazała się w 1855 r. w czasopiśmie Zeitschrift für Philosophie und philosophische Kritik.



Przez dwa lata Gregorovius pracował na prowincji jako nauczyciel domowy. W 1845 r. wrócił do Królewca i do 1852 r. uczył w tamtejszej szkole prywatnej. Jednocześnie w latach 1848–52 był redaktorem Neuen Königsberger Zeitung i współpracownikiem Hartungsche Zeitung. W tym czasie opublikował także 3 książki. W pierwszej z nich Die Idee des Polenthum's. Zwei Bücher polnischer Leidensgeschichte (Idea polskości. Dwie książki polskiej historii cierpienia, 1848) wstawiał się za uciemiężonym narodem polskim, co kontynuował również w późniejszych latach. Druga książka Göthe's Wilhelm Meister in seinen socialistischen Elementen entwickelt (1849) bardzo była chwalona przez historyka literatury Hermanna Hettnera, a trzecia Geschichte des römischen Kaisers Hadrian und seiner Zeit (1851) została przetłumaczona na języki angielski i francuski i utorowała mu drogę do Rzymu.

19 kwietnia 1852 r. Ferdinand Gregorovius przybył do Wenecji, po czym przez 3 miesiące wędrował po Korsyce i wreszcie 2 października 1852 r. dotarł do Rzymu. Tutaj pisał od 1854 r. ośmiotomowe dzieło Geschichte der Stadt Rom im Mittelalter (Historia miasta Rzymu w średniowieczu, 1859–72). Przedstawił w nim także historię papiestwa i cesarstwa. W tym czasie odrzucił proponowane mu stanowiska na uniwersytetach w Weimarze i Monachium, gdyż chciał zachować niezależność. Rzym stał się dla niego nową ojczyzną. W swojej ostatniej książce napisanej w Rzymie, chyba najbardziej poczytnej, zatytułowanej Lucretia Borgia und ihre Zeit (2 tomy, 1874) opisał postać córki papieża Aleksandra VI. Książka powstała w oparciu na znalezionych w archiwach dokumentach i jej zachowanej korespondencji.

W 1874 r. przeniósł się do Monachium, skąd co roku wyjeżdżał do Rzymu. Wiosną 1880 i 1882 r. odbył podróże do Grecji i na Bliski Wschód, co zaowocowało pracą Geschichte der Stadt Athen im Mittelalter (2 tomy, 1889). Na potrzeby tej książki prowadził badania w archiwach w Wenecji, Neapolu i Palermo. Gregorovius prowadził także badania dla Bawarskiej Akademii Nauk w Monachium, której członkiem był od 1875 roku. Najważniejsze z nich zawarł w piśmie pt. Urban VIII. im Widerspruch zu Spanien und dem Kaiser. Eine Episode des 30jährigen Krieges (Urban VIII w sprzeczności z Hiszpanią i cesarzem. Epizod wojny trzydziestoletniej, 1879), które ukazało się jednocześnie w językach niemieckim i włoskim. Praca ta miała poprzedzać projektowaną, a nie napisaną książkę o wojnie trzydziestoletniej.

W twórczości Gregoroviusa znaleźć można wpływ Hegla i Fryderyka Schillera. W swojej ostatniej mowie akademickiej przeciwstawiał się wzrastającemu nacjonalizmowi twierdząc, że : "Żaden naród nie może rościć sobie prawa ani do politycznej hegemoni, ani monarchii nauki". Wzywał do zjednoczenia się europejskich państw zachodnich w celu przeciwstawienia się "naciskowi słowiańskiego imperium despotycznego". Rzym widział jako stolicę zjednoczonych państwa Europy.

Ferdinand Gregorovius jest obok Jacoba Burckhardta, Georga Voigta, Ludwiga von Pastora i Alfreda von Reumonta autorytetem XIX-wiecznych badań renesansu. Die Geschichte der Stadt Rom im Mittelalter uważana jest za klasykę literatury o renesansie. Mniej znane, ale tak samo ważne są jego pisma dotyczące historii w okresie bizantyńskim.

Dzieła (wybór)


  • Konrad Siebenhorn's Höllenbriefe an seine lieben Freunde in Deutschland, wydawca Ferdinand Fuchsmund (pseudonim F. Gregoroviusa). Königsberg, Th. Theile, 1843.
  • Werdomar und Wladislav aus der Wüste Romantik, 2 części, Königsberg, Universitäts-Buchhandlung, 1845 (powieść).
  • Göthe's Wilhelm Meister in seinen socialistischen Elementen entwickelt, 1849.
  • Polen- und Magyarenlieder, 1849.
  • Geschichte des römischen Kaisers Hadrian und seiner Zeit, 1851.
  • Corsica, 2 tomy, 1854.
  • Die Grabmäler der römischen Päpste. Historische Studien, 1857.
  • Euphorion. Eine Dichtung aus Pompej in vier Gesängen, F. A. Brockhaus, Leipzig 1858.
  • Geschichte der Stadt Rom im Mittelalter, 4 tomy, 1859–1872.
  • Wanderjahre in Italien, 1856–1877.
  • Geschichte der Stadt Athen im Mittelalter. Von der Zeit Justinians bis zur türkischen Eroberung, 1889.
  • Lucretia Borgia und ihre Zeit, 1874.
  • Athenais. Geschichte einer byzantinischen Kaiserin, 1882.
  • Eine Reise nach Palästina im Jahre 1882, 1883.
  • Der Kaiser Hadrian. Gemälde der römisch-hellenischen Zeit zu seiner Zeit, 1884.
  • Kleine Schriften zur Geschichte und Cultur, 3 tomy, 1887–1892.
  • Gedichte, 1892.

Literatura


  • Johannes Hönig: Ferdinand Gregorovius: eine Biographie, Stuttgart 1944.
  • Friedrich Wilhelm Bautz: Gregorovius, Ferdinand w Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 2, Bautz, Hamm 1990, ISBN 3-88309-032-8, sp. 343–344.
  • Waldemar Kampf: „Gregorovius, Ferdinand Adolf” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 7, Duncker & Humblot, Berlin 1966, ISBN 3-428-00188-5, s. 25–27.
  • Henry Simonsfeld: „Gregorovius, Ferdinand” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 49, Duncker & Humblot, Leipzig 1904, s. 524–532.

Linki